تأثیر افزایش دامنه نوسان بر معاملات بورس تهران

با انتشار تصمیم سازمان بورس مبنی بر افزایش یک درصدی دامنه نوسان بازار از ۶ به ۷ درصد، برآن شدیم تا با تحلیل اثرات تغییر دامنه نوسان، دلیل این تصمیم را روشن‌تر سازیم. بازار سرمایه کشور‌های رشد یافته و بورس‌های بزرگ جهانی اغلب بدون دامنه نوسان فعالیت می‌کنند. دلیل استفاده نکردن بورس‌های جهانی از دامنه نوسان عمق بالای بازار سهام آن هاست. بزرگترین مشکل بورس تهران در این سال‌ها کم بود عمق بازار است که به همین دلیل نیاز به وجود دامنه نوسان در آن احساس می‌شود. در جریان تصمیم سازمان بورس بر افزایش دامنه نوسان قرار شده است تا این عامل مهم تا انتهای سال به مثبت و منفی ۱۰ درصد برسد. دامنه نوسان بورس از ۲۹ فروردین به مثبت و منفی شش درصد رسید. این تغییر یک درصدی توانست در ماه‌های اخیر میزان صف‌های بازار را کاهش دهد و به معنای دیگر صف‌های بازار سرمایه را کنترل کند. همانطور که عمق کم بازار نیاز به دامنه نوسان را در معاملات روزانه ایجاد می‌کند از طرفی افزایش این عامل نگهدارنده می‌تواند بازار سرمایه را برای سرمایه گذاری جذاب‌تر کند تا با ورود نقدینگی به بازار عمق آن افزایش یابد.

تأثیر افزایش دامنه نوسان بر معاملات بورس و کلیت بازار سرمایه
افزایش پله کانی دامنه نوسان می‌تواند تاثیر مثبتی بر روی روند معاملات بازار سرمایه بگذارد. اما شرط اصلی اینجاست که این افزایش دامنه نوسان به بقیه بازار‌های بورس تهران نیز وارد شود. درحال حاضر برای تست فقط در تابلوی اول بورس و فرابورس این افزایش رخ داده و اگر افزایش دامنه نوسان به تابلوی دوم بورس و فرابورس برسد احتمالا بازار واکنش منطقی نشان دهد. افزایش دامنه نوسان و سایر مکانیزم‌های عملیات بازار مثل حجم مبنا یا حد اعتبار به طور مستقیم تاثیری برارزش ذاتی سهام ندارد و سودآوری شرکت‌ها و سطح نرخ بهره و رشد سودآوری است که ارزش سهام را تعیین می‌کند. افزایش دامنه نوسان در مرحله اول سبب رونق بازار، افزایش حجم و ارزش معاملات و بهبود عملیات بازارگردان‌ها می‌شود و در مرحله دوم سبب کاهش ریسک معاملات اعتباری برای کارگزار و اعتبار دهنده است. مهمترین مشکل وجود دامنه نوسان زیر سوال بردن منطق بازار سرمایه است. چرا که قیمت‌ها در مسیر تعادل با اطلاعات جدید، با اصطحکاک مواجه می‌شوند؛ که این مسئله ورود و خروج سرمایه گذار، نقدشوندگی و حجم معاملات را کاهش می‌دهد. دومین مشکل اساسی نیز اخلال درعملیات بازارگردان‌ها و مواجه صندوق با زیان‌های سنگین است. هفت مورد زیر را می‌توان از اصلی‌ترین محسنات افزایش دامنه نوسان روزانه دانست.

گسترش محدوده دامنه نوسان در کنار مزایای متعدد خود نیازمند تقویت بازارگردانی هم می‌باشد. تقویت بازارگردانی می‌تواند در شرایط هیجانی بازار وارد مدار شده و از انحراف شدید روند با ثبات سهم‌ها جلوگیری کند تا زیان شدید به سهامداران وارد نشود.

دامنه نوسان در بورس‌های کشور‌های دیگر
دامنه نواسان قیمتی یا price limit یکی از ابزار‌های کنترلی بازار سهام است. این عامل در بورس‌های بزرگ جهان استفاده نمی‌شود. در بازار سهام کشور‌هایی که دامنه نوسان دارند معمولا این عامل به تنهایی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و در ترکیب با دیگر ابزار‌ها استفاده می‌شود. مهم‌ترین نکته قابل توجه این است که بورس تهران یکی از محدودترین دامنه‌های نوسان را در سطح جهان دارد.

در بسیاری از این کشور‌ها از جمله ژاپن، سازوکاری وجود دارد که مطابق با شرایط و الزامات خاص، دامنه نوسان در طول جلسه معاملاتی شناور است، بنابراین می‌توان همچنان حد نوسان روزانه را اعمال کرد، اما از قفل شدن بازار در یک دامنه نوسان بسته جلوگیری کرد.

بورس تهران این روز‌ها به شدت نیازمند تعمیق یافتن است و کمبود عمق بازار مشکل اصلی حال حاضر بازار سهام است. باید منتظر باشیم تا مقدار تأثیر این افزایش پلکانی دامنه نوسان را بر ورود نقدینگی و جذب سرمایه گذار به بورس تهران مشاهده کنیم.