تحریم مانع اصلی عقب ماندگی در کریدور شمال‌جنوب و بندرانزلی/ کشتیرانی در ردیایی خزر امکان ندارد

در سال‌های نخستین دهه ۱۳۳۰ مشکلاتی مانند تسهیلات بندری و تاسیسات مورد نیاز برای نگهداری از کالا‌های وارد شده به کشور، موجب احساس نیاز برای به وجود آمدن این‌گونه مناطق شد. این موضوع باعث ایجاد یک انبار نگهداری کالا در خرمشهر شد تا این که بعد از گذشت ۱۰ سال و در سال ۱۳۴۰، موضوع شکل‌گیری مناطق آزاد دوباره مطرح شد و بستر شکل‌گیری اولین مرکز جهانگردی در جزایر کیش و مینو به وجود آمد.

بعد از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸، با توجه به تنها ماده مصوب شورای انقلاب، کیش از پرداخت عوارض گمرکی و حق انحصار و ثبت سفارش در مورد کالا‌های وارداتی معاف شد. در برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، سیاست توسعه صادرات مورد توجه قرار گرفت و به همین منظور ایجاد مناطق آزاد به‌عنوان یکی از راه‌های افزایش صادرات غیر نفتی در تبصره ۱۹ برنامه اول توسعه مطرح شد. نداشتن قانون مشخص برای اداره مناطق آزاد از مشکلات این تبصره بود و مناطق آزاد کیش، قشم و چابهار، در سال‌های ۱۳۶۸، ۱۳۶۹ و ۱۳۷۰ بدون داشتن هیچ قانونی فعالیت خود را آغاز کردند.

با تشکیل دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد در سال ۱۳۷۱، قانون «چگونگی تشکیل و اداره مناطق آزاد تجاری- صنعتی ایران» در سال ۱۳۷۲ به تصویب رسید و با توجه به آن، مناطق دیگری به مجموعه مناطق آزاد اضافه شدند. با توجه به این قانون علاوه بر تولید و صادرات کالا‌های صنعتی، اهداف دیگری مانند اشتغال سالم و مولد، سرمایه‌گذاری و افزایش درآمد عمومی، حضور فعال در بازار‌های جهانی و توسعه منطقه‌ای برای مناطق آزاد کشور در نظر گرفته شد. یادآوری می‌شود که با تشکیل شورای عالی مناطق آزاد، بخش بزرگی از مقررات و آیین‌نامه‌های اجرایی مناطق آزاد، در سال ۱۳۷۳ تهیه و به تصویب شورای عالی رسید.


در حال حاضر هفت منطقه آزاد تجاری- صنعتی کیش، قشم، چابهار، انزلی، ارس، اروند و ماکو به صورت فعال در کشور وجود دارد.


شهر انزلی مهم‌ترین بندر شمال ایران است که در حاشیه جنوب غربی دریای خزر و در استان گیلان قرار دارد. این شهر به سبب داشتن آب و هوای معتدل و طبیعت بی‌نظیری که دارد به یکی از مناطق گردشگری تبدیل شده است. موقعیت قرارگیری بندرانزلی باعث شده تا نقش قابل توجهی در انتقال و ترانزیت کالا میان کشور‌های آسیای شرقی و اروپا داشته باشد.

با توجه به این ظرفیت‌ها، در سال ۱۳۸۴ منطقه آزاد تجاری- صنعتی انزلی در محدوده‌ای به مساحت ۳۲ کیلومتر مربع خشکی و ۴۰ کیلومتر مربع آبی فعالیت خود را آغاز کرد. این بندر مجهز به ۱۰ اسکله مکانیزه است که درمجموع ظرفیت ۵۰ هزار تن بار را دارد. در سال ۱۳۹۳ محدوه این منطقه آزاد به حدود ۸۶ کیلومتر مربع افزایش یافت. اهداف اصلی منطقه آزاد تجاری- صنعتی انزلی توسعه صنعت حمل و نقل، تجارت و خدمات تجاری، گسترش صنعت گردشگری و همچنین صنایع فرآوری و کشاورزی و صنایع پاک است.


با تمام این ظرفیت‎‌هایی که در بندرانزلی وجود دارد سوال این جا است که آیا به این ظرفیت‌ها توجه شده است و از این ظرفیت‌ها برای پر کردن خلع‌های اقتصادی استفاده شده است یا خیر؟ در حالی که منطقه آزاد انزلی نقطه اصلی در کریدور شمال-جنوب است.

 

در همین رابطه «هادی حق‌شناس»، نماینده مردم بندر انزلی در ادوار مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار پول نیوز با اشاره به زیر ساخت‌های این شهر بندری اظهار داشت: منطقه آزاد بندر انزلی به لحاظ زیر ساختی پیشرفت بسیار خوبی کرده است. هم در خود شهر انزلی که بندر دارد و منطقه آزاد است و هم در نقطه دوم آن یعنی منطقه کاسپین که بندر دارد. یکی از فلسفه‌های ایجاد منطقه آزاد در بندر انزلی برای بخش خدمات و ترانزیت کالا بوده است. به این دلیل که در کریدور شمال به جنوب قرار گرفته است.

 

 

بیشتر بخوانید:به دنبال راهکارهای قانونی برای توسعه همکاری‌ها و حمایت از مدیریت شهری انزلی هستیم

 

وی با اشاره به کریدور شمال-جنوب تصریح کرد: از این بندر می‌توانیم کالا‌های کشور‌های آسیای میانه را به کشور‌های آسیای جنوب شرقی و بالعکس برسانیم. دلیل علاقه چین و هند به بنادر ما امکان ارسال کالا و کوتاه کرده راه از طریق بنادر ما بوده است. میلیون‌ها کانتینر که از آسیای جنوب شرقی به اقیانوس هند و دریای سرخ و دریای مدیترانه و دریای سیاه رفته و به کشور‌های اروپایی می‌رسند، به جای چنین مسیر طولانی که ۸ هزار مایل دریایی است. کالا در بنادر جنوبی ما به سمت بنادر شمالی بارگیری شده و از نزدیک‌ترین مسیر ممکن به اروپا می‌رود.

این نماینده اسبق بندرانزلی با اشاره به فلسفه اصلی ایجاد منطقه آزاد بندرانزلی گفت: فلسفه منطقه آزاد انزلی این بوده است که مقصد و مبدا کالا در کریدور شمال- جنوب باشد. متناسب با این فلسفه نیز زیر ساخت‌های بسیار مناسبی فراهم شده است. اما به لحاظ نرم‌افزاری که فورواردر‌ها در ایران به دلایل مختلفی (از جمله تحریم و نا آشنا بودن کشور‌های آسیای میانه بعد از فروپاشی شوروی با ترانزیت بین المللی) کمرنگ هستند، این کریدور فعال نشده است.


این کارشناس اقتصادی با اشاره به ظرفیت این منطقه آزاد تجاری گفت: ممکن است شخصی بگوید که ما سال گذشته از این بندر دوهزار کانتینر منتقل کردیم. دو هزار، ده هزار و بییست هزار ظرفیت کریدور شمال-جنوب نیست. این کریدور ظرفیت جابجایی چند میلیون کانتینر را دارد. مشکل اصلی بندرانزلی و این کریدور نرم افزاری است تا سخت‌افزاری. دلیل اصلی هم تحریم بوده که ما در دهه ۹۰ شمسی ۶ سال زیر شدیدترین تحریم‌ها بوده‌ایم.


وی در ارتباط با موضوع کشتی‌رانی در دریای خزر نیز خاطرنشان کرد: در دریای خزر به اصطلاح «موج به پهلو» است. به طور مثال از بندر انزلی کشتی مسافری بخواهد به بندر نوشهر طی طریق کند به دلیل موج به پهلو شاید ۱۰ ساعت بُعد مسافتی باشد. شخصی که مقصد نوشهر را دارد ۴ ساعت ماشین را انتخاب می‌کند یا ۱۰ ساعت کشتی را؟ قطعا ماشین پس فایده‌ای برای راه اندازی این موضوع در دریایی خزر مترتب نیست.

حق شناس افزود: از طرف دیگر دریای خزر در بیشتر اوقات سال مواج است و کشتی مسافری امکان تردد مداوم را ندارد. این مسائل فنی است و این طور نیست که شخص یا اشخاصی نخواهند این مسیر راه‌اندازی شود.

خبرنگار: مجتبی بیگلری