روستاییان در کانون توجه بانک سپه

در گذشته بخش قابل توجهی از نیاز کشور در روستا‌ها تولید و تامین می‌شد، اما با گذشت زمان، شهرنشینی بر روستانشینی غلبه یافت و باعث مهاجرت گسترده روستاییان به شهر‌ها شد. این رویکرد سوال برانگیز، اقتصاد روستاییان را تحت تاثیر قرار داد و باعث شد تا کسب درآمد از کشاورزی، به سوی کسب درآمد از کار در شهر‌ها هدایت شود. اما از آنجا که روستاییان در شهر‌ها امکان دستیابی به مشاغل مناسب را نداشتند، به سوی مشاغل کارگری ساده، دست فروشی، کار‌های فصلی و مواردی از این دست رفتند. از سوی دیگر حاشیه نشینی به عنوان چالش مهم مهاجرت روستاییان مشکل آفرین شد که تبعات گسترده‌ای به همراه داشت.

 

اما در سال ۱۳۹۹ محمد امید معاون وقت توسعه روستایی و مناطق محروم کشور اعلام کرد که از ۸۴ میلیون جمعیت کشور حدود ۲۰ میلیون روستایی و حدود یک میلیون عشایر هستند که نزدیک به ۲۶ درصد جمعیت کشور را شامل می‌شوند. این ۲۶ درصد جمعیت غیرشهری در ۶۲ هزار آبادی و روستا ساکن هستند که ۳۹ هزار روستا، بالای ۲۰ خانوار جمعیت و ۲۳ هزار روستا دارای جمعیتی کمتر از ۲۰ خانوار هستند. این رقم نشان می‌دهد در حالتی خوش‌بینانه، رقم میانگین جمعیت ساکن در هر روستا حدود ۳۰۰ تن است که با روستا‌های پرجمعیت و مولد دهه‌های گذشته به کلی متفاوت بوده و در عمل امکان بسیاری از مشاغل و کسب‌وکار‌های بزرگ یا متوسط در روستا‌ها سلب شده است.

با آنکه مهاجرت از روستا به شهر روندی پایدار بود، اما علیرضا زاهدیان رئیس وقت مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرد: برآورد‌ها نشان می‌دهد در سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۸، مهاجرت شهر به روستا بیش از مهاجرت روستا به شهر بوده است. در تبیین چرایی این رشد مهاجرت معکوس دلایل چندی بیان شد که از جمله وجود جذابیت‌هایی مانند اشتغال در بخش گردشگری از جمله توقفگاه‌­های بومگردی آن‌هم در برخی روستا‌ها بود. اجرای برخی طرح‌ها که شماری از کارآفرینان را ترغیب به فعالیت اقتصادی در روستا‌ها کرد نیز مزید علت شد.

اگر بخواهیم اصرار بر مهاجرت از روستا به شهر‌ها را با دقت بیشتری بررسی کنیم به عوامل بیشتری برخورد میکنیم که هر کدام نیازمند مدیریت مناسب است. بی شک بی‌تدبیری در واردات، عدم توزیع درست درآمد‌ها و عدم توسعه پایدار روستا‌ها باعث شده تا جوامع علاقه‌ای به ماندن در روستا‌های خود نداشته باشند، این در حالی است که در کشور‌های توسعه‌یافته، کشاورزی صنعتی به معنای یکی از پردرآمدترین شغل‌های دنیا به‌شمار می‌رود و کشاورزان از حقوق شهروندی بالایی برخوردار هستند. برای نگه داشتن جوانان روستایی در محل تولدشان و مبدل کردن روستا به کانون‌های اقتصادی پویا، باید حوزه کشاورزی از شکل سنتی فعلی خارج شود و برای رسیدن به این منظور، هیچ راه‌حلی جز تزریق منابع مالی و سرمایه‌ای وجود ندارد.

یکی از مواردی که باعث ماندگاری روستاییان می‌شود، توجه ویژه به ساخت و ساز در روستاهاست. هنگامی که مسکن روستایی با کیفیت، بزرگ و جذاب باشد، مردم رغبتی برای ترک آن‌ها از خود نشان نمی‌دهند و شاید درصد قابل توجهی از روستاییان به خاطر مسکن مناسب، دل به حاشیه نشینی شهر‌ها آن هم در خانه‌های نامناسب ندهند. با توجه به این پیش فرض، تصمیم‌های مؤثر گرفته‌شده درباره تغییر بافت مسکن روستایی و پرداخت وام‌های با کارمزد پایین به روستاییان باعث شده فضای روستا تغییر کرده و علاوه بر استحکام مصالح به‌کار گرفته‌شده در ساخت مسکن‌های روستایی، امکانات رفاهی متناسب با امکانات شهری به روستا‌ها وارد شود که این مسئله در کاهش مهاجرت روستاییان مؤثر بوده است.

از آنجا که دولت‌ها نسبت به نقش تسهیلات مسکن در جلوگیری از مهاجرت، آگاهی و البته اطمینان دارند، سعی کرده اند برای بانک‌های کشور سهمیه‌هایی در نظر بگیرند. اما از آنجا که تسهیلات مسکن روستایی تکلیفی است و دولت در زمینه تامین اعتبار آن‌ها نقش آفرینی مثبت و چندانی ندارد، بانک‌ها رغبت چندانی به پرداخت این قبیل تسهیلات ندارند. با این وصف، بانک سپه در راستای اجرای تعهدات خود نسبت به روستاییان، گام‌های قابل توجهی برداشته به نوعی که پرداختی بهسازی و نوسازی مسکن روستایی بانک سپه از ابتدای سال ۱۴۰۰ تا پایان مرداد ماه سال جاری، بیش از ۱۱ هزار و پانصد فقره پرونده، به مبلغ دوازده هزار و ۷۹۰ میلیارد ریال بوده است. بانک سپه همچنین طی ۵ ماهه نخست سال جاری یک هزار و ۴۵۷ فقره تسهیلات بهسازی و نوسازی مسکن روستایی به مبلغ یک هزار و ۶۱۵ میلیارد ریال اختصاص داده است.

یکی از مهمترین مسایلی که همواره مطرح می‌شود، نقش حمایتی برای استفاده از ظرفیت‌ها و فرصت هاست. اکنون نیز روستاییان برای آنکه مطمئن شوند همچنان مورد توجه قرار دارند، می‌توانند به آینده امیدوار باشند و در روستاهایشان بمانند، نیازمند اقدامات عملی هستند. باید بپذیریم که حرف درمانی دردی از روستاییان درمان نمی‌کند. به همین علت با تخصیص و پرداخت اعتبارات مسکن، می‌توان روستاییان را برای ماندن و زنده نگهداشتن روستا امیدوار کرد.