حرکت سینمای دفاع مقدس به سمت سینمای هالیوود در فیلم‌های دهه ۹۰

امیرافشار فتوحی، کارشناس و منتقد سینما در برنامه «سینما معیار» رادیو گفتگو درباره سینما دفاع مقدس گفت: سینما دفاع مقدس نمی‌تواند یک ژانر باشد. چون جریان‌ساز نبوده، در برهه‌ای از زمان بوده و بعد کارایی‌اش را از دست داده است. ژانر چیزی ماندگار است و می‌تواند بعد بین‌المللی داشته باشد. درحالی که ما در مقوله دفاع مقدس نتوانستیم در سطح بین‌المللی عرض اندام کنیم.

ایزد مهرآفرین، کارشناس و منتقد سینما در پاسخ به این سوال که آیا در سینما ایران چیزی به عنوان ژانر دفاع مقدس داریم، گفت: معتقدم که به دلایل مختلف سینما جنگ یا سینما دفاع مقدس ژانر است. چون قواعد و ساختار‌های کلی ژانر را دارد. این ژانر هم لزوماً در کشور ما نیست. در اکثر کشور‌ها سینما جنگ با تعریف‌های مختلف مشاهده می‌شود.

فتوحی خطاب مهرآفرین درباره قواعد ژانر دفاع مقدس در سینما ایران ادامه داد: یکی از شاخص‌هایی که برای ژانر دفاع مقدس درنظر گرفته شده، ایثار، از خودگذشتگی و ایدئولوژی دینی است. در فیلم‌های خارج از ایران هم مشاهده می‌شود که فردی بخاطر کشورش از خودگذشتگی می‌کند و برای مردمش می‌جنگد. این ژانر چه فرقی با ژانر جنگ دارد که هالیوود و سینما اروپا به آن می‌پردازند.

مهرآفرین با بیان اینکه ژانر دفاع مقدس ژانر مجزایی نیست، افزود: بله، سینمای جنگ در شکل غربی هم قهرمان دارد. ولی ژانر دفاع مقدس قواعد خاص خودش را دارد و نمی‌توانیم بگوییم که سینما جنگ ما همان چیزی است که غربی‌ها کار می‌کنند. حتی می‌توان گفت که سینما دهه ۹۰ یا اکنون ما یک مقدار شبیه به سینما هالیوود شده است. ولی اصولاً آنچه را که از سینما غرب متفاوت کرده، بحث محتواست. محتوایی که در سینما دفاع مقدس مشاهده می‌شود، کمتر در غرب دیده می‌شود. در کل معتقدم که سینما دفاع مقدس همان زیر مجموعه سینما جنگ است.

فتوحی درباره سیر تغییرات در سینما دفاع مقدس گفت: در اوایل شکل‌گیری زیر ژانر دفاع مقدس نگاه حماسی و توام با اکشن در فیلم‌ها دیده می‌شد. یعنی اکثر فیلم‌های آن دهه فیلم‌های اکشن بودند که نمونه آن کانی‌مانگا است. در اواسط دهه ۷۰ نگاه واقعی‌تری به جنگ شد و آثاری از افرادی مانند حاتمی‌کیا، ملاقلی‌پور و ... پدید آمد. در دهه ۸۰ نگاه انتقادی شکل گرفت و این انتقاد انتقاد به جنگ نبود. در اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ رویکرد متفاوتی نسبت به جنگ شکل گرفت و شاید به خودانتقادی هم رسید. فیلم‌هایی مثل «آژانس شیشه‌ای»، «ملکه»، «موج مرده» بازنمایی از اتفاقات جنگ در کشور بود. در اواخر دهه ۹۰ و سال گذشته با نگاهی به فیلم «موقعیت مهدی» نگاه رئالیستی‌تری را شاهد هستیم.