فضای مجازی درگیر تصمیمات غیر منطقی

جهان روز به روز در حال تحول و دگردیسی است. هر لحظه انسان به بخشی از علوم دست پیدا می‌کند و مرزهای علم و فناوری را در می نوردد، اما با تمام پیشرفت هایی که در زمینه های علمی به دست آمده، هنوز تا رسیدن به ایده آل ها فاصله بسیار زیادی داریم. انسان دائم در حال کسب علم و دستیابی به فناوری های نوین است، تا شرایط زندگی خود را بهتر کند. برای آنکه امروز را با سال های آینده بررسی کنیم، کافیست امروز را با سال های گذشته مقایسه کنیم تا بفهمیم تا چه اندازه می توانیم پیشرفت داشته باشیم.

فضای مجازی

یکی از جدی ترین مباحثی که در خصوص پیشرفت های علمی انسان مطرح می‌شود، دستیابی به فضای مجازی است و برای آنکه بدانیم تا چه اندازه متحول شده ایم، اکنون در چه جایگاهی قرار داریم و در آینده تا چه اندازه می توانیم رشد کنیم، کافیست به خاطر بیاوریم که در اوایل انقلاب ویدئو و نوارهای آن غیر قانونی بود و افراد بسیاری به خاطر داشتن ویدئو یا اجاره دادن آن، بازداشت، محاکمه و جریمه می شدند، اما امروزه حتی در موزه ها نیز ویدئو پیدا نمی شود، زیرا به سادگی می توانیم جدیدترین فیلم ها را به لحظه در فضای مجازی دانلود و مشاهده کنیم بدون آنکه نیاز به دستگاه خاصی داشته باشیم و حتی می توانیم فیلم را در گوشی دانلود و با بلوتوس روی صفحه تلویزیون ارسال و تماشا کنیم. این دستاوردها نشان می دهد که تا چه اندازه توانسته ایم به پیشرفت های چشمگیری دست یابیم، پیشرفت هایی که تمامی آنها از فضای مجازی به دست آمده است.

اینترنت برای ورود به فضای مجازی

اگرچه ابزار ورود به فضای مجازی اینترنت است، اما در زمینه اینترنت نیز همچنان اصرار بر مقابله و مقاومت وجود دارد و امروز همان مسیری را در مقابله با اینترنت طی می‌کنیم که در اوایل انقلاب در مقابله با ویدئو طی کردیم. اکنون برای مدیریت بسیاری از مسایل، به مقابله با اینترنت می پردازیم و سرعت آن را کاهش می دهیم یا بک باره قطع می کنیم، در صورتی که این چاره کار نیست. متاسفانه بدترین توجیه برای مقابله با اینترنت و فضای مجازی، بهانه استفاده ابزاری به وسیله دشمنان است. وایبر را به بهانه این که متعلق به یک شرکت صهیونیستی بوده، از رده خارج کردیم و تلگرام به صحنه آمد، تلگرام را فیلتر کردیم، واتساپ فعال شد و به دنبال آن اینستاگرام به یک شبکه هم گیر و فراگیر تبدیل شد که اکنون آنها نیز با وجود چاره گشایی های بسیار، از صحنه دسترسی ایرانیان خارج شده است.

اقتصاد در فضای مجازی

اگرچه همچنان مدیریت بر اساس فیلترینگ است، اما باید بپذیریم که بخش قابل توجهی از اقتصاد کشور، در بستر واتساپ و اینستاگرام جریان دارد. در ایران نیز همسو با بسیاری از کشورهای جهان، اقتصاد دیجیتال توانسته بخشی از بیکاری ها را مدیریت کند و باعث درآمدزایی بسیاری از آحاد جامعه شود، اما یکباره اعتراضات خیابانی در نتیجه مباحث مطرح در مورد گشت ارشاد، باعث می شود تمامی این ظرفیت ها را متوقف کنیم. آمارهایی که از متوقف کردن شبکه های مجازی مطرح می شود، زیان روزانه ۱۵۰ میلیارد تومان بوده و البته برخی کارشناشان معتقدند عدد از این هم بسیار بالاتر است. با این وصف ادامه این شرایط می تواند هزینه های جبران ناپذیری را به اقتصاد کشور تحمیل کند و در شرایطی که با چالش تحریم ها و تهدیدهای اقتصادی روبرو هستیم، به هیچ عنوان درست نیست که با دست خودمان چالش آفرینی کنیم.

بیشتر بخوانید:گشت ارشاد نیازمند بازبینی

بی توجهی به جایگزین مناسب

در این شرایط بحث های زیادی مطرح می شود که شبکه های داخلی می تواند جایگزین مناسبی برای اینستاگرام، تلگرام، واتساپ و... باشد اما در عمل مشاهده می‌کنیم که شبکه های داخلی به هیچ عنوان توانمندی و کارآیی شبکه های خارجی را ندارد. امروزه ارسال حتی یک فیلم کوتاه در این شبکه ها با سختی صورت می گیرد و در بسیاری از موارد برای ارسال یک پیام کوتاه نیز با مشکل روبه رو می شویم تا چه رسد به اینکه بخواهیم فیلم تبلیغاتی، خبری یا شخصی ارسال کنیم. بدتر اینکه تشکیل گروه های اقتصادی نیز در این شبکه ها با چالش جدی روبرو می شود. کدام یک از این شبکه ها می تواند دهها هزار دنبال کننده را در خود جای دهد و همزمان پیام های آنان ارسال شود؟ در حالیکه برای ارسال یک فیلم کوتاه به یکی از دوستانمان با مشکل روبرو هستیم؟ در این شرایط چگونه می توانیم به ارسال پیام و فیلم های تبلیغاتی به صورت گروهی دلخوش کنیم؟

مدیریت در شرایط بحرانی

به دلیل اعتراضاتی که پس از ماجرای گشت ارشاد صورت گرفت، شاهد کندشدن اینترنت و قطع شبکه ها هستیم. اما سوال اینجاست که تا کی باید با رفتارهای قهرآمیز، قطع یکباره و محرومیت مردم از دستیابی به فضای مجازی، مشکلات را در شرایط بحرانی مدیریت کنیم؟ آیا شرط مدیریت این شرایط، کندکردن اینترنت یا فیلترینگ است؟ چرا چشم هایمان را به روی آینده باز نمی کنیم؟ چرا باور نداریم هر لحظه امکان دارد شرایط اینترنت به نوعی پشرفت کند که دیگر نتوان آن را فیلتر کرد یا بر روی ماهواره ها پارازیت انداخت یا با رفتارهای قهرآمیز مردم را از حق طبیعی دستیابی به فضای مجازی محروم کرد؟ چرا چاره اندیشی های منطقی و اصولی صورت نمی گیرد؟ این در حالی است که با نگاهی به گذشته متوجه میشویم مقابله با فناوری هرگز پاسخگو نبوده است. بنابر این می بایست با فناوری همگام و همسو شویم.  مهمتر اینکه اگر معتقد هستیم شبکه های مجازی در دست دشمنان و معاندین است، چرا خودمان اقدام به شبکه های مجازی با کیفیت، کارآمد و مناسب نکرده‌ایم؟ از همه مهمتر و قابل توجه تر این است که مسوولان در اینستاگرام، واتس آپ و دیگر شبکه های فیلتر شده با قدرت حضور دارند اما هموطنان را به ترک این شبکه ها دعوت می کنند؟!  

اهمیت درک ارتباطات

در شرایطی که جهان با استفاده از فضای مجازی در عصر ارتباطات توانسته گام های مهم و موثری بردارد، همچنان سعی در مقابله با شبکه های مجازی و ایستادن مقابل عصر ارتباطات داریم! اما سوال اینجاست که چرا واقع بین نیستیم و به راستی تا چه اندازه این گونه رفتارها پاسخگو بوده است؟ بارها به پشت بام ها رفتیم و بشقاب های ماهواره را به پایین پرتاب کردیم اما هیچ نتیجه ای به دست نیامد! در حالی که می توانستیم اقدام به تولید رسیور ماهواره کنیم و پولی که بابت واردات رسیور، ال.ان.بی و تجهیزات ماهواره از کشورمان خارج می شود، با تولید آنها در داخل کشور، هم مانع ارزبری شویم، هم اشتغال داخلی را رونق دهیم و هم گردش مالی را در داخل رقم بزنیم.

بازار داغ فیلتر شکن

بدترین دستاورد مقابله با فضای مجازی با توسل به فیلترینگ این است که با رفتارهای غیر منطقی و غیر اصولی، باعث می شویم رفتارهای خلاف قانون رونق بگیرد. باید باور کنیم که وقتی فضای مجازی را فیلتر می کنیم، بازار داغ فیلتر شکن ها را داغ تر کرده ایم. البته این که تا چه اندازه مافیای فیلتر شکن در فیلتر کردن فضای مجازی نقش داشته و تا چه اندازه آقایان و  آقازاده ها از این نوع مدیریت جیب هایشان را پرکرده اند، بحثی است که بارها از سوی صاحب نظران مطرح شده و نیازمند بررسی بیشتر است، اما بی شک این گونه تصمیمات باعث می شود که شاهد انتقال ارزهای کشور در قالب خرید فیلترشکن نیز باشیم. نکته قابل توجه اینکه مردم هنگامی که به سمت فیلتر شکن میروند، یعنی این رفتار مسئولان را به باد انتقاد میگیرند و نشان میدهند که با فیلتر کردن به هیچ عنوان موافق نیستند.

واکنش منفی

اگر واقع بین باشیم، رونق بازار فیلتر شکن به معنای عکس العمل منفی یا بهتر بگوییم واکنش مخالفت و اعتراض آمیز مردم به این رفتار مدیریتی مسئولان است. از سوی دیگر در قالب خرید گسترده فیلتر شکن، ارتباط جدی مردم با خارج از کشور برقرار می شود، ارتباطی که به هیچ عنوان نمی خواهیم مردم به سوی آن بروند، اما با تصمیمات غلط و بدون آینده نگری، به این فضا دامن می زنیم.

مقابله با حق قانونی

بسیاری از عملکردها و تصمیمات نشان می دهد که در تمام سال‌های گذشته مسیر را اشتباه رفته ایم و نه تنها نتوانسته ایم به نتیجه مطلوب دست یابیم، بلکه تاثیرات منفی بیشتری را بر جای گذاشته ایم. کافیست نگاهی به رفتارهای مقابله آمیز مردم با تصمیمات مسئولان بیندازیم تا متوجه شویم تا چه اندازه با این تصمیمات مخالفت می شود. این در حالی است که اگر احساس می کنیم مشکلی وجود دارد، باید ظرفیت‌های داخل را بالا ببریم نه آنکه مردم را در تنگنا و فشار قرار دهیم. باید بپذیریم که دستیابی به اطلاعات و اینترنت حق مردم است و هنگامی که مردم را از دستیابی به یک حق قانونی و مشروع محروم می کنیم، این نوع مدیریت که بر مبنای محرومیت زایی پایه گذاری شده، مورد اعتراض جدی و گسترده قرار می گیرد.

دکتر زهرا نظری مهر / حقوقدان