دلیل تکمیل نشدن پروژه‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری در برنامه ششم چیست؟

ایران به عنوان یکی از کشور‌های متاثر از تغییر اقلیم با سیلاب‌های ویرانگری مواجه بوده است که با انجام اقداماتی همچون لایروبی کانال‌ها و افزایش آبخیزداری قابل مدیریت بود.

بنابر آمار در برنامه ششم ۱۰ میلیون هکتار از اراضی کشور باید آبخیزداری شود که متاسفانه به دلیل کمبود اعتبار حدود ۶.۳ میلیون هکتار معادل ۶۳ درصد از هدف گذاری پروژه آبخیزداری اجرا شده است.

وزیر جهاد کشاورزی بار‌ها تاکید کرده که سالانه ۹ تا ۱۰ میلیون هکتار عملیات آبخیزداری در کشور باید انجام شود تا ظرف ۱۰ تا ۱۱ سال تمام عرصه‌های آبخیزداری تحت پوشش قرار گیرد.

در مرداد ماه که تغییر اقلیم و گرمایش هوا در خاورمیانه منجر به پدیده مانسون شد، خساراتی ناشی از لایروبی نشدن برخی کانال‌ها وارد شد که همان زمان تمامی مقامات و دولتمردان بر اجرای پروژه‌های آبخیزداری تاکید کردند که متاسفانه همانند سنوات قبل بازهم به فراموشی سپرده شد چرا که به رغم رسیدن فصل سرما، اعتبارات تخصیص داده نشده است.

در همین رابطه عسگری رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس می‌گوید: آبخیزداری از مباحث مهم در توسعه بخش کشاورزی است که طی سال‌های قبل بدون توجه به ورودی سفره‌های زیرزمینی از آن برداشت شده است که در برنامه هفتم اعتبارات لازم به اجرای پروژه باید تخصیص یابد.
پیش بینی اجرای پروژه آبخیزداری در ۱۹ میلیون هکتار تا پایان برنامه هفتم

آقای هوشنگ جزی مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها گفت: در برنامه ششم ۱۰ میلیون هکتار تعهد قانونی برنامه آبخیزداری داشتیم که تنها بواسطه تخصیص اعتبار از صندوق توسعه ملی طی سال‌های ۹۷، ۹۸ و ۹۹ حدود ۶۰ درصد برنامه محقق شد، درحالیکه اگر روال معمول امسال منابع مالی تخصیص می‌یافت، بیش از ۳۰ درصد کار انجام نمی‌شد.

به گفته او، بنابر آمار حدود ۹۰ میلیون هکتار از عرصه‌های کشور مطالعه نداریم، حدود ۲۰ تا ۲۱ میلیون هکتار اقدامات اجرایی و ۴۰ میلیون هکتار مطالعه داریم. امسال پیش بینی اجرای عملیات آبخیزداری در حدود یک میلیون هکتار داشتیم که تاکنون ۲ درصد تخصیص اعتبار اسناد خزانه انجام شده است که با آغاز فصل سرما، عملا امسال تخصیص اعتبار نداشتیم.

جزی می‌گوید: تا پایان برنامه هشتم ۹۰ میلیون هکتار سال به سال مطالعه و اجرا به وزارت جهاد فرستادیم، اما با سیستم تخصیص و توزیع اعتبار در سازمان برنامه و بودجه بعید است که آبخیزداری بدرستی انجام شود. همچنین در برنامه هفتم ۱۹ میلیون هکتار اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری پیش بینی شده است که اجرای آن ۳۶ میلیارد تومان اعتبار می‌خواهد.

مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها گفت: اجرای یک هکتار عملیات آبخیزداری ۵۳۰ متر مکعب در مناطق کوهستانی و هزار متر مکعب دشت و آبخوان‌ها به استحصال آب کمک می‌کند. همچنین سالانه ۹ تن در هکتار فرسایش خاک و ۶ تن رسوب را کاهش می‌دهد.

به گفته او، اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری آبدهی قنوات و چشمه‌ها را ۳ تا ۳.۵ برابر افزایش و خسارات سیل تا ۷۰ درصد کاهش می‌دهد.

با توجه به نقش آبخیزداری در کنترل سیل، رسوب و جلوگیری از خسارات ناشی از آن و همچنین استحصال آب در شرایط خشکسالی منابع مالی لازم برای اجرای این عملیات باید پرداخت شود.
۱۸ درصد پروژه آبخیزداری برنامه ششم‌محقق شد

آقای جلال محمود زاده نایب رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس گفت: با توجه به اقلیم خشک و نیمه خشک کشور ما و میزان محدود بارش، عملیات آبخیزداری در سطح وسیع باید اجرا شود تا جلوی تخریب سیل در اراضی کشاورزی را بگیریم.

به گفته او، اجرای پروژه‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری در افزایش ذخایر و تقویت سفره‌های آب‌های زیرزمینی، جلوگیری از بین رفتن زیرساخت‌ها و فرونشست زمین تاثیر بسزایی دارد.

محمودزاده می‌گوید: با توجه به خالی شدن سفره‌های زیرزمینی در حدود ۳۰ استان خطر فرونشست زمین داریم که این امر در روستا‌ها به اراضی کشاورزی و زیرساخت‌های جاده خسارت وارد می‌کند.

نایب رئیس کمیسیون کشاورزی گفت: براساس مصوبات برنامه ششم توسعه حدود ۱۸ درصد از پروژه‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری اجرا و ۸۲ درصد عملیاتی نشده است که علت اصلی آن به نبود نقدینگی باز می‌گردد.

به گفته او، سازمان برنامه و بودجه اهمیت اجرای پروژه‌های آبخیزداری را نمی‌داند یا سایر بخش‌ها را ترجیح می‌دهد که تامین اعتبار کند، درنتیجه این موضوع موجب شده سازمان جنگل‌ها نتواند برنامه‌های ابلاغی آبخیزداری و آبخوان‌داری را اجرا کند.

محمود زاده گفت: در برنامه هفتم توسعه پروژه‌های مورد اجرا مدنظر قرار دهیم، همچنین اعتبارات پروژه در بودجه سالانه باید پیش بینی کنیم تا سازمان جنگل‌ها بتواند عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری را اجرا کند.

با وجود اهمیت اجرای پروژه‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری در کنترل فرسایش و رسوب، حفظ پوشش گیاهی و افزایش آب قنوات و چشمه ها، اما در برنامه‌های پنجم و ششم توسعه اعتبارات کافی تخصیص داده نشد که همین موضوع موجب عقب ماندگی در اجرای پروژه‌ها شد؛ بنابراین در برنامه هفتم دولت مکلف به تامین نقدینگی مورد نیاز در بودجه سالانه و برنامه هفتم توسعه است. در غیراین صورت این پروژه‌ها به سرنوشت برنامه‌های قبل مواجه می‌شوند.