از هنگامی که قانون مناطق آزاد به تصویب رسید و اولین منطقه آزاد در جزیره کیش شکل گرفت، با این هدف بود که آن بخش از ظرفیتهای اقتصادی کشور که بنابر دلایل محدودیت آفرین با چالش رو به رو شده، در منطقهای با قوانین متفاوت به مرحله اجرا درآید تا اقتصادی شکوفا داشته باشیم. در مناطق آزاد قوانین کشوری حکم فرما نیست و در اصل یک قانون توافقی در همه عرصهها از تجارت تا روابط کارگر و کارفرما تعریف شد. با این وصف همواره مناطق آزاد با انتقادهایی رو به رو بود. بدتر اینکه منتقدان عقیده دارند مناطق آزاد به جای آنکه در زمینه تولید و صادرات با استفاده از معافیتها گام بردارد، به لنگرگاهی برای واردات کالاهای خارجی تبدیل شده و، چون این کالاها از معافیت مناطق آزاد برخوردار هستند، تولید و اشتغال داخل سرزمین را با چالش رو به رو کرده اند.
غلبه واردات بر صادرات
بر اساس ماده یک قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری-صنعتی جمهوری اسلامی ایران مصوب مجلس شورای اسلامی در ۲۱ شهریور ۱۳۷۲ اهداف تشکیل مناطق آزاد تجاری-صنعتی شامل تسریع در انجام امور زیربنایی، عمران و آبادانی، رشد و توسعه اقتصادی، سرمایهگذاری و افزایش درآمد عمومی، ایجاد اشتغال سالم و مولد، تنظیم بازار کار و کالا، حضور فعال در بازارهای جهانی و منطقهای، تولید و صادرات کالاهای صنعتی و تبدیلی و ارائه خدمات عمومی است، در حالی که آمار تراز تجاری به هیچ عنوان در راستای اهداف تعیین شده قرار ندارد به نوعی که واردات از مناطق آزاد در سال ۱۳۸۸ به میزان۱۰ برابر صادرات بود و در سال ۱۳۹۲ نیز از مناطق آزاد «۱۳۲ میلیون» دلار کالا صادر شد، درحالیکه «۳٫۲ میلیارد» دلار کالا وارد ایران شد.
حساب ویژه برای منطقه آزاد انزلی
اما مهدی کاظمیان سخنگو و مدیر روابط عمومی منطقه آزاد انزلی در گفت و گو با خبرنگار پول نیوز با این تحلیل مخالف است و تاکید دارد که منطقه آزاد انزلی در اقدامی تاثیرگذار، در مسیر خودکفایی و رونق اقتصادی کشور گام برداشته و باید برای منطقه آزاد انزلی حساب ویژهای باز کرد. وی با تاکید بر اینکه در منطقه آزاد انزلی ۱۶۴ واحد اقتصادی فعال هستند گفت: بسیاری از این شرکتها تولیدی هستند و محصولات تولیدی خودشان را صادر میکنند. کاظمیان با یادآوری اینکه توانمندی شرکتهای فعال در منطقه آزاد انزلی به اندازهای است که در سال جاری واحد صادر کننده نمونه کشور از بین فعالان اقتصادی منطقه آزاد انزلی بوده اند گفت: عدد اقتصادی صادرات منطقه آزاد انزلی در شش ماهه ابتدای سال ۲۲۶ میلیون دلار بوده که عددی قابل توجه است و در سه سال اخیر نقش صادراتی منطقه آزاد انزلی بسیار پررنگتر بوده است.
بیشتر بخوانید: شرط اساسی برای رونق منطقه آزاد انزلی
واردات هدفمند و مورد نیاز
سخنگوی منطقه آزاد انزلی از ورود کالا به منطقه آزاد انزلی خبرداد و گفت: واردات به منطقه آزاد انزلی هدفمند صورت میگیرد و واردات برای واحدهای اقتصادی منطقه آزاد انزلی شامل دو بخش میشود. بخش اول شامل مواد اولیه است که واحدهای تولیدی مستقر در منطقه آزاد انزلی برای تامین نیاز محصولات خود وارد میکنند و مستقیم به کارخانجات وارد میشود، بخش دوم نیز کالاهای اساسی مورد نیاز کشور است که آن نیز به صورت مستقیم برای مصرف مردم وارد میشود، به نوعی که اکنون یک سوم روغن خوراکی مورد نیاز کشور از طریق بندر کاسپین وارد میشود که با توجه به بحران روغن که چندی قبل شاهد بودیم، متوجه میشویم روغن خوراکی مورد نیاز جدی مردم جامعه است و باید وارد شود. بنابر این کالایی که تولید و اشتغال کشور را به چالش بکشد، وارد نمیشود یا میزان واردات آنها قابل توجه نیست.
تبدیل واردکننده به تولیدکننده
کاظمیان از مدیریت روند واردات و تغییر ریل آن خبر داد و گفت: واقعیت تلخ این است که اقتصاد ما از تحریم و تهدید دشمنان رنج میبرد، اما تحریم به ما کمک کرد تا مسیرمان را اصلاح کنیم به صورتی که شرکتهای وارد کننده فعال در منطقه آزاد انزلی که تحت فشار تحریمها با مشکلات غیر ارادی رو به رو بودند، به تولید کننده تبدیل شدند. وی افزود: مدیریت منطقه آزاد انزلی شرایطی را برای واردکنندگان فراهم کرد تا آنهایی که وارد کننده بودند، در یک تغییر مسیر منطقی، بنگاه اقتصادی تولیدی به راه انداختند و محصولات تولیدی خودشان را که حاصل تلاش و دسترنج جوانان بومی منطقه است، برای مصرف داخلی عرضه میکنند.
تولیدات داخلی مورد استقبال
مدیر روابط عمومی منطقه آزاد انزلی با تاکید براینکه با سیاستگذاری تولید محور، اشتغال زایی گستردهای را ایجاد کردهاند گفت: تولیدات منطقه آزاد انزلی مورد اعتماد جامعه قرار گرفته و به دلیل کیفیت بالایی که دارند، مشکلی برای فروش ندارند. وی با تاکید بر اینکه این اتفاقات شعار نیست گفت: از تمامی مسوولان و منتقدان مناطق آزاد دعوت میکنم که برای بازدید به منطقه آزاد انزلی بیایند و گفتهها را از نزدیک ببینند.
ایجاد بسته اقتصادی
کاظمیان با اعلام اینکه منطقه آزاد انزلی با فاصله کوچکترین منطقه آزاد در کشور است گفت: منطقه آزاد انزلی ۲ هزار هکتار مساحت دارد، اما همین منطقه آزاد ۲۰۰۰ متری یک بسته تولیدی، اقتصادی، بندری، تجاری، صنعتی و مهمتر از همه گردشگری است. وی با اعلام اینکه شرایط خرید را برای مردم آماده کرده ایم گفت: مردم میتوانند برندهای خارجی را که در کنار محصولات داخلی قرار گرفته، از نظر کیفیت و قیمت مقایسه و سپس یکی را انتخاب و خرید کنند. سخنگوی منطقه آزاد انزلی با انتقاد از کسانی که منطقه آزاد انزلی را متهم به باراندازی برای کالاهای خارجی توصیف میکنند گفت: این ادعا به هیچ عنوان درست نیست، زیرا در منطقه آزاد انزلی محصولات با کیفیت و برند داخلی را در کنار محصولات خارجی قرار داده ایم و این انتخاب را بر عهده مردم گذاشته ایم که بین جنس خارجی و داخلی، یکی را برگزیند که در بیشتر موارد مردم محصولات ایرانی را انتخاب میکنند و میخرند. مهمتر اینکه منطقه آزاد انزلی بیش از آنکه بارانداز کالای خارجی باشد، بستر تولید و فروش کالای داخلی است.