۱۰ خوان تجارت با روسیه

ایران و روسیه در حالی ماه‌های پایانی سال ۲۰۲۲ را پشت سر می‌گذارند که متغیر‌های سیاسی نظام بین‌الملل این دو کشور را بیش‌ازپیش به یکدیگر نزدیک کرده است. جنگ روسیه و اوکراین و به دنبال آن اعمال تحریم‌های جدی غرب علیه روسیه و همچنین تعلیق مذاکرات برجام و تداوم تحریم‌ها علیه ایران، تهران-مسکو را بیش از هر زمان دیگری به عنوان دو متحد استراتژیک به یکدیگر نزدیک کرده است. متحدینی که عزمشان را جزم کرده‌اند تا سطح روابط تجاری خود را به اندازه روابط سیاسی‌شان تقویت کنند.

هرچند در این میان گذشته از موانع خارجی، دست‌کم ۱۰ مانع داخلی مانع تحقق این خواسته شده است. آن‌طور که هادی تیزهوش تابان رئیس اتاق مشترک ایران- روسیه می‌گوید نوسانات نرخ ارز و عدم ثبات در حوزه قوانین و مقررات، آیین‌نامه‌ها، دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌های صادراتی از موانع اصلی تجارت خارجی ایران به شمار می‌روند که در رابطه با روسیه نیز موضوعیت دارد.

نوسانات نرخ ارز در فرآیند قیمت‌گذاری محصولات، امکان رقابت‌پذیری کالا‌های ایرانی را با رقبای منطقه‌ای محدود می‌کند و بی‌ثباتی قوانین صادراتی اطمینان مشتریان روس به بازار ایران به‌عنوان یک بازار با ثبات را از بین می‌برد. اگرچه ابلاغ چندی پیش آیین‌نامه اجرایی ماده ۲۴ قانون بهبود مستمر محیط کسب‌وکار از سوی معاونت حقوقی رئیس‌جمهور با هدف پرهیز از صدور قوانین و بخشنامه‌های خلق‌الساعه امید به بهبود در این بخش را افزایش داده، اما این نگرانی‌ها هنوز به قوت خود باقی است.

به گفته تیزهوش تابان، قیمت بالا و کیفیت پایین برخی محصولات تولیدی کشور و همچنین عدم اطلاع کافی تجار و بازرگانان از الزامات و استاندارد‌های بازار روسیه و به دنبال آن عدم رضایت مشتریان روسی از کالا‌های ایرانی مانع مهم دیگر در مسیر توسعه تجارت با این کشور است.

نبود شناخت دقیق و درست از سطح کیفیت و سلیقه مشتریان روس باعث شده است که ایران در عمل جز در حوزه محصولات کشاورزی، میوه و سبزیجات نتواند مشتریان بیشتری در روسیه جذب کند. حتی در همین بخش هم عدم اطلاع کشاورزان و تولیدکنندگان ایرانی از استاندارد‌های کشاورزی مورد نظر روسیه از جمله نوع سموم استفاده شده باعث تهدید بازار صادراتی ایران به این کشور شده است. ماجرای بازگشت فلفل دلمه‌ای صادراتی ایران به روسیه به دلیل بی‌توجهی به همین موضوع بود.

اما از نگاه رئیس اتاق مشترک ایران و روسیه، ناکافی بودن امکانات لجستیکی و زیرساختی مورد نیاز برای تجارت خارجی یکی دیگر از موانع مهم در مسیر تجارت ایران و روسیه است. از آنجا که عمده محصولات صادراتی ایران به روسیه میوه و سبزیجات است که برای حمل آن‌ها به کانتینر‌های یخچالی نیاز است، نبود ظرفیت کافی ناوگان در این بخش و هزینه‌های بالای حمل‌ونقل، صادرات از ایران را با چالش مواجه کرده است.

نگاه جزیره‌ای دستگاه‌ها و نهاد‌های دولتی به فرآیند بازرگانی خارجی، فقدان دیپلماسی اقتصادی مؤثر در وزارت امور خارجه، عدم حمایت لازم از بازرگانان فعال در بازار‌های هدف توسط وزارت امور خارجه، زمان‌بر بودن فرآیند اخذ مجوز‌های مورد نیاز تجارت خارجی، عدم توجه به تولید صادرات محور و صادرات محصولات بر اساس مازاد عرضه و عدم حمایت لازم از صادرکنندگان و لغو حمایت‌های موجود در قانون به بهانه‌های مختلف از دیگر موانع داخلی توسعه تجارت ایران و روسیه است که هادی تیزهوش تابان در سخنان خود بر آن‌ها تأکید می‌کند.