یکی از مهمترین اهداف اقتصادی کشورها، ایجاد شرایط لازم جهت افزایش تولید ناخالص داخلی و رشـد اقتصــادی مــی باشــد. از جملــه شــرایط لازم جهــت افــزایش تولیــد و رشــداقتصــادی، ســرمایه گــذاری در زیرساختهای اقتصادی است. سرمایه گذاری در زیرساختهای اقتصادی به طور کلی با افزایش بهـره وری عوامل تولید، گسترش محدوده بازار، تعادل عرضه وتقاضا، ایجاد اثرات جانبی، ایجاد شرایط رقابتی بهتر و همچنین افزایش سطح رفاه باعث افزایش تولید و رشد اقتصادی میشوند عناصر بههمپیوسته و حیاتی، در ارتباط چندسویه با یکدیگر باعث به وجود آمدن ساختارهای شهری میشوند. ممکن است زیرساخت در علوم مختلف معانی متعددی داشته باشد، اما در شهرسازی شامل معابر، خیابانها، شبکههای آبرسانی و برقرسانی میشود و بیشتر جنبههای کالبدی شهر مدنظر است.
زیرساختهای شهری تنها محدود به کالبد نیست و مؤلفههای اجتماعی و اقتصادی را نیز شامل میشود؛ از این رو نقش زیرساختها در فرآیند توسعه پایدار مطرح میشود؛ چراکه توسعه فرآیند و جریانی رو به تکامل به منظور بهبود وضع موجود با توجه به نیازهای فرهنگی، مادی و معنوی جوامع انسانی است که باید با احترام به محیطزیست و قوانین آن صورت بگیرد تا آسایش برای شهروندان در زمان حال و آینده فراهم شود.
زیرساختهای شهری با توجه به موقعیت جغرافیایی، فرهنگ، اقتصاد و آینده شهر در نظر گرفته میشود؛ شهرها طی قرنها بر پایه زیرساختهای تکنولوژیک شکل گرفته و پایدار شدند، امروز شهر و زندگی شهری بدون بزرگراهها و شبکههای حملونقل ریلی، فرودگاهها، شبکههای تأمین آب، شبکههای فاضلاب، تلفن، برق و اخیراً شبکههای اینترنت و موبایل غیرقابل تصور است و وجود این ساختارها به مانند نور آفتاب، درختان و هوای پاک برای شهروندان ضرورت دارد، این شبکههای زیرساختی بر شکل شهرها و رابطه انسان با محیط و طبیعت پیرامون آن تأثیر گذاشته است.
زیرساختهای شهری، بخش اصلی و پایهای تأسیسات و تجهیزات شهری هستند. تأسیسات و تجهیزات شهری، عناصر و فرایندهایی از کالبد و فضای شهری هستند که زندگی شهروندان را تسهیل میکنند. تأسیسات و تجهیزات، تبلور فیزیکی مؤسسات و نهادهای عمومی در شهرها و آبادیها نیز محسوب میشود. در شهر همه آنچه که از دایره کالبدی فضایی مسکن و راه خارج باشد، تأسیسات و تجهیزات نامیده میشود. برخی به این عضو و قالب زیر سامانهای شهر، خدمات شهری و اماکن خدماتی و برخی نیز تسهیلات شهری میگویند.
زیرساختها نه تنها برای رفع احتیاجات همگانی روزمره مورد نیاز هستند، بلکه عامل رفع احتیاجات دیگر نیز هستند. این موارد نسبت به سایر تأسیسات به سرمایهگذاری بیشتری احتیاج دارند؛ بنابراین از یک طرف توسعه آنها رافع نیازهایی گستردهتر از نیازهای همگانی روزمره است و از طرف دیگر مبدا، ملزوم و موجد فعالیتهای اقتصادی و صنعتی هستند.
تأثیرگذاری اقتصاد بر توسعه زیرساختهای شهری چیست؟
بدیهی است که یکی از پیشنیازهای تداوم و استمرار رشد اقتصادی در هر کشور، سرمایهگذاری در پروژههای زیربنایی است. یک اقتصاد در حال رشد باید از خدمات کافی از جمله حمل و نقل، نیروی برق، مخابرات، آب و بهداشت و محل انباشت مواد زائد، همراه با امکانات آموزشی و بهداشتی برخوردار باشد تا بتواند در نوسازی و ایجاد تنوع در محصولات، توسعه تجارب، کنترل جمعیت، مبارزه با فقر و بهبود محیطزیست توفیق یابد.
توسعه زیرساخت طیف وسیعی از منافع را برای اقتصاد ملی و منطقهای ایجاد میکند که باید این منافع و البته هزینههای مرتبط با آن را شناخت و باور کرد؛ اهمیت و اولویت وجود این زیرساختها به نوبه خود در مسیر و حرکت به سوی توسعه برای هرکدام از زیرساختها و هر کشوری متفاوت است.
نقش زیرساختها در دستیابی به توسعه پایدار چیست؟
شرایط کنونی ایران و جهان که پایداری توسعه به عنوان یک اصل و یک هدف نهایی مطرح هستند، مدیریت مبتنی بر توسعه پایدار یک الزام راهبردی محسوب میشود، همانطور که پایه و اساس در یک ساختمان مهم است، جایگاه زیرساخت و همچنین قابلیت اطمینان به آن برای توسعه همه کشورها اهمیت دارد؛ دسترسی به زیرساختهای کافی و کارآمد نه تنها باعث پیشرفت صنعتی شدن میشود بلکه کیفیت زندگی مردم را نیز بهبود میبخشد.
۲۴ پروژه راهسازی و برق رسانی (۲۱ استان) با هدف توسعه زیربناهای معادن و در راستای ماموریتهای توسعهای ایمیدرو، در دست اجرا است.
طبق برنامه ریزیهای صورت گرفته، ۱۵ پروژه راه در ۱۴ استان (سمنان، بوشهر، گلستان، اصفهان، کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد، مازندران، فارس، سیستان و بلوچستان، یزد، آذربایجان غربی، خراسان شمالی، لرستان و هرمزگان) به طول ۲۰۰ کیلومتر تعریف و اجرایی شده است.
میزان سرمایه گذاری در پروژههای راه به ۸، ۵۱۳ میلیارد ریال میرسد.
۱.۸۵۰ میلیارد ریال پروژه برق رسانی در ۷ استان، همچنین ۹ پروژه برق رسانی در هفت استان (خراسان جنوبی، قزوین، زنجان، کرمان، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری) به طول ۲۶۱.۷ کیلومتر کلید خورده است.
میزان سرمایه گذاری در بخش برق رسانی، ۱، ۸۵۰ میلیارد ریال است.
طرح ایجاد زیربناهای لازم در معادن بزرگ و مناطق معدنی کشور (مجموعه تحت پوشش ایمیدرو) عهده دار راهبری پروژهها در حوزه راهسازی و برق رسانی است.
ایمیدرو به عنوان حامی توسعه زیر ساخت ها، در قامت نیروی هدایت گر بسیاری از صنایع پایین دستی و بالادستی و همچنین بخشهای طراحی، مهندسی، ساخت قطعات، اجرا و بهره برداری عمل میکند. در نشستی که به تازگی با روسای تشکلهای بخش معدن و صنایع معدنی داشتیم، توسعه متوازن زنجیره فولاد به عنوان امری قابل توجه و برجسته مورد تاکید قرار گرفت.
ایمیدرو در راستای تحقق برنامه توسعهای بخش معدن و صنایع معدنی، جلوگیری از خام فروشی و ایجاد اشتغال نسبت به ایجاد مناطق ویژه اقتصادی با اهدافی همچون اجرای توسعهای سیاستهای منطقه ای، کاهش هزینههای واردات و صادرات، ایجاد بستر و زیرساخت جهت جذب سرمایه گذار و ارتقا و بهره گیری از تکنولوژیهای برتر داخلی و خارجی اقدام کرد.
برنامه ریزی بلندمدت و تدوین مدلهای تامین زیرساختهای آب، برق، راه (ریلی و جاده ای) و گاز، تعامل و مشارکت با دستگاههای متولی زیرساختهای کشور و بخشهای خصوصی توانمند با هدف توسعه زیرساختهای معادن و صنایع معدنی از جمله ماموریتهای مدیریت زیرساخت ایمیدرو است. به گفته وی، از دیگر ماموریتهای این مدیریت میتوان به توسعه مناطق ویژه اقتصادی زیرمجموعه ایمیدرو با هدف توسعه بخش معدن و صنایع معدنی و نیز تسهیل گری در تامین ماشین آلات معدنی اشاره کرد.
در راستای تحقق اهداف توسعه پایدار-پایداری محیطی در ارتباط با معماری اهمیت زیادی دارد و مسائل زیست محیطی که آینده بشر را به خطر انداخته است معماران را به چاره اندیشی واداشته است، پایداری محیطی عبارت است از باقی گذاردن زمین به بهترین شکل برای نسل آینده با این تعریف که فعالیت انسانها تنها زمانی از نظر محیطی پایدار است که بتواند بدون تقلیل منابع طبیعی و یا تنزل محیط طبیعی اجرا شود، امروزه در کشورها و شهرها برنامه ریزیهایی در جهت پیشرفت با نگاه به آینده اتخاذ میشود که کشور ما نیز از آن نظر مستثنی نیست، در چشمانداز شهری که برنامههایی نوشته و اجرا میشود میتوان با تأمین زیرساختهای اکولوژیکی شهری مناسب با توسعه پایدار را تضمین کرد.
با توجه به اینکه زیرساختها در اقتصاد به عنوان مکمل عوامل تولیدی به کـار بـرده میشوند، باید یک تعادل بین زیرساختهای اقتصادی و دیگر عوامل تولید برقرار باشد، بـه طوری که برای زیرساختهای اقتصادی با توجه بـه وضـعیت موجـود عوامـل تولیـد دیگـر، یک آستانه اشباع وجود دارد که بالاتر از آن، بهره وری کاهش مـی یابـد. بـه طـورکلـی در صورتی که بین زیرساختها و عوامل تولید دیگر تعادل برقرار نباشد، بهره وری کل کـاهش مییابد و این باعث کاهش رشد اقتصادی میشود.