معافیت مالیات و عوارض خدمات و برخی کالا‌ها

مالیات همواره یکی از درآمد‌های اصلی دولت بوده است. در دنیای مدرن هم مالیات نقش انکار نشدنی در اداره جامعه و توزیع ثروت عمومی داشته است. اما قانون‌گذاران و دولت‌ها برای تشویق کارآفرینان، کسب‌وکار‌ها و فعالان اقتصادی برای خلق ثروت بیشتر و همچنین کمک به توسعه اقتصادی برای برخی فعالیت‌ها، راه‌های معافیت مالیاتی وضع کرده‌اند.

آشنایی با قوانین و قانون معافیت مالیاتی می‌تواند فرصت‌های جدیدی را پیش روی فعالان اقتصادی بگذارد و از طرف دیگر به توسعه همه‌جانبه کشور کمک کند.

تعریف مالیات مهم‌ترین درآمد دولت و معافیت‌های مالیاتی

در هر کشوری منابع درآمدی و سرمایه‌ای مردم شامل پرداخت مالیات به حکومت آن کشور می‌شود؛  معافیت مالیاتی را می‌توان خروج قانونی و به‌صورت موقت از این پرداخت تعریف کرد، که در راستای سیاست‌های حمایتی حاکمان از مردم صورت می‌گیرد. برای مثال دولت در ایران برای تشویق افراد به سرمایه‌گذاری و تولید کالا‌های دانش‌بنیان، شرکت‌های دانش‌بنیان را از مالیات معاف کرده است. پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی با جزئی‌ترین قوانین مالیاتی شرکت‌های مختلف حتماً سری به صفحه مالیات شرکت‌ها بزنید. اطلاعات این صفحه در مورد معافیت‌های مالیاتی می‌تواند شما را شگفت‌زده کند.

شارل منتسکیو در کتاب روح‌القوانین خود، هدف از معافیت‌های مالیاتی را تعدیل در شرایط افرادی می‌داند که دچار آسیب شده یا در مناطق محروم و توسعه‌نیافته زندگی می‌کنند.

قوانین برخی کشور‌ها بخصوص کشور‌های توسعه‌یافته حاوی نکات ارزشمندی در رابطه با موارد معافیت مالیاتی است. یکی از این نکات “تعطیلی مالیاتی” یا معافیت موقت مالیاتی است که به مدت چند سال به صنایع جدید و نوپا جهت مهیا نمودن شرایط پیشرفت و توسعه‌شان داده می‌شود.

انواع مالیات را بشناسید؛ قانون معافیت مالیاتی در مورد مالیات‌های غیرمستقیم

انواع مالیات در ایران را می‌توان به دو دسته مستقیم و غیرمستقیم تقسیم کرد. منظور از مالیات غیرمستقیم، مالیاتی است که بر روی کالا‌ها و خدمات وضع می‌شود. مالیات غیرمستقیم نیز توسط مردم پرداخت می‌شود، اما چون مستقیماً از آن‌ها دریافت نمی‌شود و باواسطه به‌حساب اداره مالیات واریز می‌شود، مالیات غیرمستقیم معاف از مالیات نامیده می‌شود.

معمولاً بیشتر چالش افراد و اشخاص با مالیات‌های مستقیم است. چراکه این مالیات‌ها مستقیماً می‌تواند بر روی درآمد آن‌ها تأثیرگذار باشد و موجب کاهش درآمدشان شود. به همین دلیل افراد حقیقی و حقوقی سعی می‌کنند با تشکیل یک واحد حسابداری منظم و استفاده از نرم افزار حسابداری خدماتی و شرکتی در ارائه مالیات خود دقیق عمل کنند. آنچه در ادامه بررسی می‌کنیم بیشتر برای افراد حقوقی کاربردی است.

معافیت مالیاتی شامل چه مواردی می‌شود؟

قانون مالیات‌های مستقیم در رابطه با اعطای معافیت‌های مالیاتی تحت نظارت سازمان امور مالیاتی کشور شامل ۱۴ ماده‌قانونی است که به سبب آن‌ها افراد از پرداخت مالیات معاف می‌شوند.

انواع معافیت‌های مالیاتی برای سرمایه‌گذاران مناطق کمتر توسعه‌یافته

ماده- ۱۳۲ درآمد ابرازی ناشی از فعالیت­های تولیدی و معدنی اشخاص حقوقی غیردولتی در واحد‌های تولیدی یا معدنی که از تاریخ اجرای این ماده از طرف وزارتخانه‌های ذی‌ربط برای آن‌ها پروانه بهره‌برداری صادر یا قرارداد استخراج و فروش منعقد می‌شود و همچنین درآمد‌های خدماتی بیمارستان­‌ها، هتل‌ها و مراکز اقامتی گردشگری اشخاص یادشده که از تاریخ مذکور از طرف مراجع قانونی ذی­ربط برای آن‌ها پروانه بهره­برداری یا مجوز صادر می‌شود، از تاریخ شروع بهره‌برداری یا استخراج یا فعالیت به مدت پنج‌سال و در مناطق کمترتوسعه‌یافته به مدت ده سال با نرخ صفر مشمول مالیات است.

معافیت‌های مالیاتی شرکت‌های تعاونی روستایی، عشایری و کشاورزی

ماده ۱۳۳- ‌صد درصد درآمد صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی،  شرکت‌های تعاونی روستایی، عشایری، کشاورزی، صیادان، کارگری، کارمندی، دانشجویان و دانش‌آموزان و اتحادیه‌های آن‌ها از مالیات‌معاف است.

تبصره – ‌دولت مکلف است معادل مالیات بردرآمد متعلق به آن قسمت از سود ابرازی سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران را که با تصویب مجمع عمومی برای سرمایه‌گذاری در شرکت‌های تعاونی روستایی اختصاص داده می‌شود، پس از وصول و واریز آن به حساب درآمد عمومی کشور، از محل اعتبار ردیف خاصی که به همین منظور در قانون بودجه کل کشور پیش بینی می‌شود در وجه سازمان مذکور مسترد نماید.

معافیت مالیاتی مدارس خاص نگهداری معلولین ذهنی

ماده ۱۳۴ – درآمد حاصل از تعلیم و تربیت مدارس غیر انتفاعی اعم از ابتدایی، راهنمایی، متوسطه، فنی و حرفه‌ای،  آموزشگاه‌های فنی و حرفه‌ای آزاد دارای مجوز از سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی‌غیر انتفاعی و مهد‌های کودک در مناطق کمتر توسعه یافته و روستا‌ها و درآمد موسسات نگهداری معلولین ذهنی و حرکتی بابت نگهداری اشخاص مذکور که حسب مورد دارای پروانه فعالیت از مراجع ذیربط هستند همچنین درآمد باشگاه‌­ها و موسسات ورزشی دارای مجوز از سازمان تربیت بدنی حاصل از فعالیت­‌های منحصرا ورزشی از پرداخت مالیات معاف است.  آیین‌نامه اجرایی این ماده به پیشنهاد وزارت امور اقتصادی و دارایی به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.

معافیت‌های مالیاتی بیمه عمر در قانون

ماده ۱۳۶ – وجوه پرداختی بابت بیمه عمر از طرف مؤسسات بیمه که به‌موجب قرارداد‌های منعقده بیمه عاید ذی‌نفع می‌شود از معافیت مالیاتی برخوردارند.

معافیت مالیاتی درمانی افراد و خانواده‌ها

ماده ۱۳۷ – هزینه‌های درمانی پرداختی هر مؤدی بابت معالجه خود و یا همسر، اولاد، پدر، مادر، برادر و خواهر تحت تکفل در یک سال مالیاتی به‌شرط این‌که اگر دریافت‌کننده مؤسسه درمانی یا پزشک مقیم ایران باشد دریافت وجه را گواهی نماید و چنانچه به تأیید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به علت فقدان امکانات لازم معالجه در خارج از ایران صورت گرفته است.

پرداخت هزینه مزبور به گواهی مقامات رسمی دولت جمهوری اسلامی ایران در کشور محل معالجه یا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی رسیده باشد، همچنین حق بیمه پرداختی هر شخص حقیقی به مؤسسات بیمه ایرانی بابت بیمه عمر و بیمه‌های درمانی از درآمد مشمول مالیات مؤدی کسر می‌گردد. در مورد معلولان و بیماران خاص و صعب‌العلاج عــلاوه بر هزینه‌های مذکور هزینه مراقبت و توان‌بخشی آنان نیز قابل کسر از درآمد مشمول مالیات معلول یا بیمار یا شخصی که تکفل او را عهده‌دار است می‌باشد.

ماده ۱۳۷ قانون مالیات‌های مستقیم مربوط به معافیت‌های پزشکی است که البته موارد زیر باید در آن در نظر گرفته شود:
هزینه‌ها باید به تایید بیمارستان تحت نظر وزارت بهداشت برسند. حق بیمه پرداخت شده به موسسه‌های بیمه جزو هزینه‌های قابل قبول است. بیمه‌های عمر و زندگی شامل مالیات بر ارزش افزوده هستند. در بیماری‌های صعب العلاج به جز پوشش هزینه‌های درمانی هزینه‌های توان بخشی نیز از ماخذ مالیاتی کسر می‌شوند.

قانون معافیت‌های مالیاتی اماکن زیارتی و مذهبی

ماده ۱۳۹ – الف- موقوفات، نذورات، پذیره، کمک‌ها و هدایای دریافتی نقدی و غیر نقدی آستان قدس رضوی، آستان حضرت عبدالعظیم الحسنی (ع)، آستانه حضرت معصومه، آستان حضرت احمد ابن موسی (شاه‌چراغ)، آستان مقدس حضرت امام خمینی (ره)، مساجد، حسینیه‌ها، تکایا و سایر بقاع متبرکه از معافیت مالیاتی برخوردارند. تشخیص سایر بقاع متبرکه به عهده سازمان اوقاف و امور خیریه است.

ب- کمک‌ها و هدایای دریافتی نقدی و غیر نقدی سازمان هلال‌احمر جمهوری اسلامی مشمول معافیت مالیاتی است.

ج – کمک‌ها و هدایای دریافتی نقدی و غیر نقدی

صندوق‌های پس‌انداز بازنشستگی و سازمان بیمه خدمات درمانی و سازمان تأمین اجتماعی و همچنین حق بیمه و حق بازنشستگی سهم کارکنان و کارفرما و جریمه‌های دریافتی مربوط توسط آن‌ها مشمول معافیت مالیاتی است.

د – کمک‌ها و هدایای دریافتی نقدی و غیر نقدی مدارس علوم اسلامی از معافیت مالیاتی برخوردارند. تشخیص مدارس علوم اسلامی با شورای مدیریت حوزه علمیه قم است.

ه – کمک‌ها و هدایای دریافتی نقدی و غیر نقدی نهاد‌های انقلاب اسلامی مشمول معافیت مالیاتی است. تشخیص نهاد‌های انقلاب اسلامی با هیئت‌وزیران است.

و- آن قسمت از درآمد صندوق عمران موقوفات کشور که به مصرف عمران موقوفات برسد از معافیت مالیاتی برخوردار است.

ز- درآمد اشخاص از محل وجوه بریه، ولی فقیه، خمس و زکات مشمول معافیت مالیاتی است.

ح- آن قسمت از درآمد موقوفات عام که طبق موازین شرعی به مصرف اموری از قبیل تبلیغات اسلامی، تحقیقات فرهنگی، علمی، دینی، فنی، اختراعات، اکتشافات، تعلیم و تربیت و بهداشت و درمان، بنا و تعمیر و نگهداری مساجد و مصلا‌ها و حوزه‌های علمیه و مدارس علوم اسلامی و مدارس و دانشگاه‌های دولتی، مراسم تعزیه و اطعام، تعمیر آثار باستانی، امور عمرانی و آبادانی، هزینه یا وام تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان، کمک به مستضعفان و آسیب دیدگان حوادث ناشی ازسیل و زلزله، آتش سوزی، جنگ و حوادث غیر مترقبه دیگر برسد، مشروط بر اینکه درآمد و هزینه‌های مزبور به تأیید سازمان اوقاف و امور خیریه رسیده باشد، از معافیت مالیاتی برخوردار است.

ط- کمک‌ها و هدایای دریافتی نقدی و غیرنقدی موسـسات خیریه و عام الـمنفعه که به ثبت رسیده‌اند، مشروط بر این که به موجب اساسنامه آن‌ها صرف امور مذکور در بند (ح) این ماده شود و سازمان امور مالیاتی کشور بر درآمد و هزینه آن‌ها نظارت کند مشمول معافیت مالیاتی است.

ی– کمک‌ها و هدایای دریافتی نقدی و غیرنقدی و همچنین حق عضویت اعضا مجامع حرفه ای، احزاب و انجمن‌ها و تشکل‌های غیردولتی که دارای مجوز از مراجع ذیربط باشند و وجوهی که به موجب قانون و مقررات مربوط از درآمد یا حق الزحمه اعضای آن‌ها کسر و به حساب مجامع مزبور واریز می‌شود، از معافیت مالیاتی برخوردارند.

ک- موقوفات، کمک‌ها و هدایای دریافتی نقدی و غیرنقدی انجمن‌ها و هیأت‌های مذهبی مربوط به اقلیت‌های دینی مذکور در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مشروط بر اینکه رسمیت آن‌ها به تصویب وزارت کشور برسد، مشمول معافیت مالیاتی هستند.

ل- فعالیت‌های انتشاراتی و مطبوعاتی، فرهنگی و هنری که به موجب مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام می‌شوند، از معافیت مالیاتی برخوردارند.

تبصره ۱- وجوهی که از فعالیت‌های غیر انتفاعی و به منظور پیشبرد اهداف و وظایف اشخاص موضوع این ماده از راه برگزاری دوره‌های آموزشی، سمینارها، نشرکتاب و نشریه‌های دوره‌ای و … در چارچوب اساسنامه آن‌ها تحصیل می‌شود و سازمان امور مالیاتی کشور بر درآمد و هزینه آن‌ها نظارت می‌کند، از معافیت مالیاتی برخوردارند.

تبصره ۲- حکم تبصره (۲) ماده (۲) این قانون در مورد درآمد مشمول مالیات اشخاص موضوع این ماده جاری است.

تبصره ۳- آئین نامه اجرائی موضوع این ماده به وسیله سازمان امور مالیاتی کشور تهیه و با پیشنهاد وزارت امور اقتصادی و دارائی به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.

تبصره ۴- مفاد این ماده در مواردی که از طرف حضرت امام خمینی (ره) یا مقام معظم رهبری دارای مجوز می‌باشند بر اساس نظر مقام معظم رهبری انجام می‌گیرد.

ماده ۱۴۱-الف- صد در صد درآمد حاصل از صادرات محصولات تمام شده کالا‌های صنعتی و محصولات بخش کشاورزی (شامل محصولات زراعی، باغی، دام و طیور، شیلات، جنگل و مرتع) و صنایع تبدیلی و تکمیلی آن و پنجاه درصد درآمد حاصل از صادرات سایر کالا‌هایی که به منظور دست یافتن به اهداف صادرات کالا‌های غیر نفتی به خارج از کشور صادر می‌شوند از معافیت مالیاتی برخوردار هستند. فهرست کالا‌های مشمول این ماده در طول هر برنامه به پیشنهاد وزارتخانه‌های امور اقتصادی و دارایی، بازرگانی، کشاورزی و جهاد سازندگی و وزارتخانه‌های صنعتی به تصویب هیأت وزیران می‌رسد.

ماده ۱۴۳- معادل ده درصد از مالیات بر درآمد حاصل از فروش کالا‌هایی که در بورس‌های کالایی پذیرفته شده و به فروش می‌رسد و ده درصد  از مالیات بر درآمد شرکت‌هایی که سهام آن‌ها برای معامله در بورس‌های داخلی یا خارجی پذیرفته می‌شود و پنج در صد از مالیات بر درآمد شرکت‌هایی که سهام آن‌ها برای معامله در بازار خارج از بورس داخلی یا خارجی پذیرفته می‌شود، از سال پذیرش تا سالی که از فهرست شرکت‌های پذیرفته شده در این بورس‌ها یا بازار‌ها حذف نشده‌اند با تایید سازمان بخشوده می‌شود.

ماده ۱۴۴- جهیزیه منقول و مهریه اعم از منقول و غیرمنقول و جوایز علمی و بورس‌های تحصیلی و همچنین درآمدی که بابت حق اختراع یا حق اکتشاف عاید مخترعین و مکتشفین می‌گردد بطور کلی و نیز درآمد ناشی از فعـالیت‌های پژوهـشی و تحـقیقاتی مراکزی که دارای پـروانه تحـقیق از وزارتخانه‌های ذی صلاح هستند، به مدت ده سال از تاریخ اجرای این اصلاحیه طبق ضوابط مقرر در آیین نامه‌ای که به پیشنهاد وزارتخانه‌های فرهنگ و آموزش عالی، بهداشت و درمان و آموزش پزشکی و امور اقتصادی و دارایی به تصویب هیات وزیران خواهد رسید، مشمول معافیت مالیاتی می‌شوند.

ماده ۱۴۵- سود دریافتی به هر عنوان در موارد زیر از معافیت مالیاتی برخوردار است:
۱- سود متعلق به سپرده‌های مربوط به کسور بازنشستگی و پس‌انداز کارمندان و کارگران نزد بانک‌های ایرانی در حدود مقررات استخدامی مربوطه.
۲– سود یا جوایز متعلق به حساب‌های پس انداز و سپرده‌های مختلف نزد بانک‌های ایرانی یا موسسات اعتباری غیر بانکی مجاز. این معافیت شامل سپرده‌هایی که بانک‌ها یا موسسات اعتباری غیر بانکی مجاز نزد هم می‌گذارند نخواهد بود.
۳- جوایز متعلق به اوراق قرضه دولتی و اسناد خزانه

۴ - سود پرداختی بانک‌های ایرانی به بانک‌های خارج از ایران بابت اضافه برداشت و سپرده ثابت به شرط معامله متقابل.
۵ - سود و جوایز متعلق به اوراق مشارکت.

معافیت مالیات و عوارض خدمات و برخی کالا‌ها

قانون مالیات بر ارزش افزوده که با عنوان لایحه به مجلس تقدیم شده بود، با تصویب در جلسه علنی دوم خردادماه سال گذشته و تایید شورای نگهبان توسط مجلس به دولت ابلاغ شد و بند ((ب)) ماده ((۹)) قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده درمورد خدماتی است که معاف از مالیات هستند.

بر این اساس خدمات درمانی، تشخیصی و پیشگیری، خدمات توانبخشی و حمایتی و خدمات آرامستان‌ها نخستین دسته خدماتی هستند که مشمول معافیت می‌شوند.

دومین گروه خدمات مربوط به خدمات درمانی و پیشگیری دامی و گیاهی، واحد‌های ماشینی کردن _مکانیزاسیون) آب کشاورزی، کشت بافت و تولید اندام‌های تکثیری گیاهان است.

خدمات زینک، چاپ، انتشار روزنامه اعم از کاغذی یا الکترونیکی، کتاب، نشریه و خدمات نشر و توزیع آن‌ها به استثنای موسسات کمک آموزشی و کنکور و هرگونه تبلیغات کالا‌ها و خدمات داخلی در روزنامه‌ها و نشریات سومین گروهی هستند که از مالیات بر ارزش افزوده معاف شده‌اند.

ارائه خدماتی که مابه‌ازای آن به صورت حقوق و دستمزد پرداخت می‌شود در صورتیکه مشمول فصل مالیات بر درآمد حقوق موضوع قانون مالیات‌های مستقیم باشد نیز در این دسته قرار دارد. البته این مورد یک تبصره دارد و آن این است که: ارائه خدمت توسط شرکت‌های تأمین نیروی انسانی و شرکت‌هایی که از طریق قرارداد‌های حجمی خدمات خود را با در اختیار گذاشتن نیروی کار به متقاضی ارائه می‌کنند (مانند شرکت‌های ارائه دهنده خدمات پرستاری و خدمات نظافتی)، بخشی از قرارداد که مربوط به هزینه‌های حقوق ودستمزد می‌شود، معاف است. حکم این بند مشروط به تایید میزان حقوق و دستمزد و مزایا توسط سازمان بیمه‌گر است.

عملیات و خدمات بانکی شامل دریافت سپرده، اعطای تسهیلات و یا ایجاد اعتبار، ارائه ضمانت نامه و انتقال وجه در چهارچوب قوانین مربوط و مصوبات شورای پول و اعتبار پنجمین خدماتی است که معاف از مالیات هستند. ششمین خدمات نیز خدمات اعتباری قرض‌الحسنه صندوق‌های قرض‌الحسنه دارای مجوز فعالیت از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران یا سایر مراجع مورد تأیید بانک مذکور و همچنین صندوق‌های قرض‌الحسنه که به موجب قانون تأسیس شده یا می‌شوند؛ است. خدمات مالی و اعتباری اعطای تسهیلات توسط صندوق‌های حمایتی، ضمانت صادرات، سرمایه‌گذاری، بیمه‌ای و پژوهش و فناوری که به موجب قانون یا با مجوز قانون تأسیس شده یا می‌شوند در چارچوب اساسنامه آن‌ها هستند نیز جزو خدمات مذکور محسوب می‌شوند.

هشتمین خدمات شامل خدمات بیمه‌های زندگی، خدمات بیمه‌های محصولات کشاورزی، خدمات بیمه اجتماعی و درمان تکمیلی می‌شوند.

خدمات بازار سرمایه شامل خدمات معاملات وتسویه اوراق بهادار و کالا در بورس‌ها و بازار‌های خارج از بورس به تشخیص شورای عالی بورس و اوراق بهادار نیز معاف از مالیات هستند.

دهمین خدمات مربوط به خدمات انتشار و نقل و انتقال سهام، حق تقدم، سهم الشرکه و سایر اوراق بهادار موضوع بند (۲۴) ماده (۱) قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب یکم آذرماه سال ۱۳۸۴، ۴با اصلاحات بعدی است.

صدور و ابطال، نقل و انتقال واحد‌های سرمایه گذاری صندوق‌های سرمایه‌گذاری دارای مجوز ازسازمان بورس و اوراق بهادار یازدهمین، منحصرا سود تسهیلات اعطایی شرکت‌های واسپاری (لیزینگ) دارای مجوز فعالیت از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به مشتریان (مصرف کنندگان) دوازدهم و خدمات حمل و نقل (اعم از بار و مسافر) درون و برون شهری و بین‌المللی جاده‌ای، ریلی و دریایی سیزدهمین خدمت معاف از مالیات هستند.

خدمات آموزشی، پژوهشی و ورزشی چهاردهیمن گروهی محسوب می‌شوند که از مالیات معاف شده‌اند.

خدمات اقامتی هتل‌های سه ستاره و پایین تر، مهمانپذیر‌ها و سایر مراکز اقامتی دارای مجوز از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی یا اتحادیه‌های ذی ربط پانزدهمین، قدرالسهم هزینه مشترک (شارژ) دریافتی توسط شرکت‌های خدماتی موضوع قانون نحوه واگذاری مالکیت و اداره امورشهرک‌های صنعتی مصوب ۳۱ اردیبهشت ۱۳۸۷ از واحد‌های تولیدی، صنعتی و خدماتی مستقر در شهرک‌های صنعتی بابت ارائه خدمات به آن‌ها شانزدهمین و خدمات فنی، بازسازی، تعمیر ونگهداری کالا‌های موضوع جزء (۱۷) بند «الف» این ماده که توسط مرکز وابسته به دستگاه‌های نظامی، انتظامی و امنیتی ارائه می‌شود، مطابق فهرستی که با تصویب وزرای دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح و امور اقتصادی و دارایی ابلاغ می‌شود هفدهمین گروهی هستند که از مالیات معاف شده‌اند.