راه دستیابی به منابع ارزی با بهره گیری از موقعیت ترانزیتی ایران

با توجه به موقعیت راهبردی وترانزیتی کشور، می‌توان فرصت‌ها و مزیت‌های زیادی را برای ترانزیت کشور در نظر گرفت. البته بهره برداری درست و به موقع از این فرصت‌ها و همچنین انجام سرمایه گذاری لازم و تبلیغات گستردۀ همزمان می‌تواند دربهره برداری اثربخش از موقعیت جغرافیایی و منحصر به فرد ترانزیتی کشورموثر باشد، لذا نحوه بهره برداری از این مزیت‌ها و فرصت‌ها و برقراری ارتباط حمل و نقلی با کشور‌های هدف می‌تواند نقش برجسته‌ای در تسهیل تجارت میان آسیا و اروپا و کشور‌های منطقه و توسعه ترانزیت ایفا نماید. در مجموع مزیت‌های ترانزیت از طریق قلمرو جمهوری اسلامی ایران عبارتند از:

قرارگرفتن درمسیر کریدور‌های ترانزیتی شمال- جنوب و درنتیجه برقراری ارتباط ترانزیتی کشور‌های روسیه، اروپای شرقی، مرکزی، شمالی، آسیای میانه وقفقاز از یک سو و آسیای جنوبی، جنوب شرقی، خاور دور، اقیانوسیه و کشور‌های حاشیه خلیج فارس به عنوان یک مزیت برجسته برای ایران قلمداد می‌شود. همچنین به دلیل کوتاهی مسیر در کریدور شمال- جنوب و تجهیز امکانات و زیرساخت‌ها و فراهم آوردن امکانات و تسهیلات گسترده در بخش‌های مختلف حمل ونقل، مسیر ایران از جذابیت‌های فراوانی برای ترانزیت کالا برخوردار می‌باشد. بنادرشهید رجائی، امیرآباد و بندرانزلی ازجایگاه ویژه‌ای درمسیر ترانزیتی کریدور شمال – جنوب برخوردار بوده و علاوه بربنادر مذکور بنادر شهید باهنر، لنگه، بوشهر، چابهار، امام خمینی (ره) ونوشهر نیز از پتانسیل‌های نقش آفرینی منحصر به خود برخوردار می‌باشند.

برقراری ارتباط ترانزیتی افغانستان وآسیای میانه ازطریق محور ترانزیتی شرق کشور "چابهار - میلک"؛ نزدیکی جغرافیایی بندرچابهار به افغانستان، انجام سرمایه گذاری‌های گسترده دربخش‌های مختلف حمل ونقل بویژه بخش دریائی، ایجاد تسهیلات و زیرساخت‌های حمل ونقل در مسیر محور شرق کشور وحمایت‌های گسترده دولتی، بندر چابهار را به عنوان قطب ترانزیت افغانستان تبدیل کرده ودرصورت مرتفع شدن موانع، علاوه برتوسعه محور شرق شاهد رونق ترانزیت درمسیر مذکور خواهیم بود. بندر چابهار به عنوان مهمترین بندر در مسیر ترانزیتی محورشرق کشور مطرح است، ولی به دلیل برخی نارسائی‌های ساختاری، درترانزیت کالا به افغانستان نسبت به بندرعباس از اهمیت کمتری برخوردار می‌باشد.

قرارگرفتن درمرکزیت جغرافیائی کشور‌های عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی اکو؛ این فرصت را برای ایران فراهم آورده است تا ضمن ایفای نقش فعال در برقراری ارتباط تجاری و اقتصادی بین کشور‌های عضو اکو، بتواند درچارچوب همکاری‌ها و موافقتنامه‌های مختلف تجاری، درزمینه ترانزیت کالا‌های صادراتی و وارداتی کشور‌های عضو نیز به ایفای نقش بپردازد.

تخفیفات وتسهیلات گسترده جهت ترانزیت ازطریق ایران ازجمله برخی معافیت‌ها و تخفیفات درزمینه هزینه‌های بندری وانبارداری؛ بطوریکه کالا‌های ترانزیتی صرف‌نظر از اعطای تسهیلات منحصر به فرد برای توسعه ترانزیت ازطریق بندر چابهار به‌ویژه برای کالا‌های ترانزیتی افغانستان، ازمعافیت‌های مربوط به هزینه‌های انبارداری تا ۱۰ روز اول پس ازتخلیه و۳۰ % تخفیف درهزینه‌های انبارداری تا یکماه پس ازآن برخوردار است.

یحیی آل اسحاق؛ رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق گفت: با توجه به اینکه گاز در جنوب کشور تولید می‌شود و بخشی از آن در شمال کشور مصرف می‌شود اگر بتوانیم گاز مصرفی شمال کشور خود را به وسیله واردات گاز کشور‌های شمالی تامین کنیم هزینه‌های حمل و‌نقل کاهش می‌یابد. در این رابطه مدتی هم با کشور‌هایی مثل ترکمنستان این کار را انجام داده‌ایم و با توجه به اینکه این اقدام برای ما مزیت خوبی محسوب می‌شود، می‌توانیم دوباره از این مزیت استفاده کنیم.

وی افزود: با توجه به شرایط جدید جهان و شرایط ایران در هاب منطقه بودن و موقعیت ژئوپولیتیک، ایران می‌تواند در این شرایط با کشور‌هایی مثل روسیه، چین و کشور‌های طرف با این کشور‌ها که در تحریم غرب هستند، تعاملاتی را در نقل و انتقالات داشته باشد که این خود بازار خوب و ارزآوری برای کشورمان است. علاوه بر این می‌توانیم بخشی از نیاز خود به گاز را از طریق روسیه تامین کنیم.

آل اسحاق بیان کرد که مبادلات با این کشور‌ها در تعاملات واردات و صادرات و در ترانزیت پیش‌بینی می‌شود که چیزی حدود ۵۰ میلیارد دلار در سال است که حجم عظیمی است، اظهار کرد: این فرصت جدیدی برای تعاملات ایران در منطقه است که چه به صورت سوآپ و چه از طریق ترانزیت، صادرات و واردات تعاملات خود را افزایش دهد. البته این مسئله پیش‌نیاز‌هایی هم دارد که باید سیستم حمل‌و‌نقل، قوانین و مقررات، نظامات بانکی و مبادلات ارزی فراهم باشد.

وی با اشاره به تعاملات مالی بین ایران و دیگر کشور‌ها که بانک مرکزی وظیفه تسهیل آن را برعهده دارد، تصریح کرد: در وسیله‌های مبادله که دلار، یورو، روبل، یوان و ریال است، باید به نحوی عمل شود که نیازی به دلار و یورو نباشد. البته چین و روسیه در حال مذاکره هستند تا نقش دلار و یورو را در مبادلات خود کاهش دهند. با اقدامات بانک‌مرکزی نیز بین ایران و روسیه روابطی شکل گرفته که این دو کشور در مبادلات خود این ارز‌ها را حذف کنند، اما حجم این مبادلات هنوز به حد و سرعت لازم خود نرسیده است.

رئیس اتاق مشترک ایران و عراق با تاکید بر اینکه اگر بتوانیم روابط مالی، بانکی و ارزی را تسهیل کنیم می‌توانیم با سرعت بیش‌تری به مبادلات ۵۰ میلیارد دلاری مد نظر برسیم، گفت: علاوه بر این این اقدام باعث تسهیل رابطه ایران با چین، روسیه و دیگر کشور‌ها می‌شود. با توجه به آمار و ارقام صندوق بین‌المللی پول در حال حاضر ایران ۱۲۲ میلیارد دلار در کشور‌های دیگر پول دارد که تنها به حدود ۳۹ میلیارد دلار آن دسترسی دارد و این به دلیل نوع روابطی است که شکل گرفته است.

وی با پیشنهاد اینکه با تعیین یک کارگروه ویژه برای گسترش روابط با کشور‌های دیگر می‌توانیم به این ۱۲۲ میلیارد دلار دسترسی پیدا کنیم، افزود: این میزان بسیاری از مسائل را برطرف می‌کند و از طرفی می‌توانیم از فرصت تعامل با کشور‌ها نیز بهره ببریم. اگر یک گروه ویژه‌ای با حمایت دولت و در تعامل با وزارت صمت و وزارت امور خارجه شکل بگیرد می‌تواند به طور ویژه این مسئله را پیگیری کند.

آل اسحاق در پایان گفت: با استفاده از نظام تهاتر مشابه کاری که در دوره وزارت بنده با ایجاد یک گروه برای پیگیری تعاملات با استفاده از تهاتر شکل گرفت نیز می‌توانیم بسیاری از مشکلات را برطرف کنیم. بانک مرکزی با ایجاد این گروه می‌تواند بار عظیمی از مشکلات کشور را بردارد.