۴ برنامه خود کفایی دولت در کالا‌های اساسی

رشد ۲۵ درصدی تولید و ۴۰ درصدی ذخایر گندم در کشور نشان می‌دهد که دولت گام‌های کاهش خود اتکایی حداقل در این محصول بسیار مهم و استراتژیک را به خوبی برداشته و می‌توان آنطور که وزارت جهاد کشاورزی پیش‌تر قول داده بود برای خودکفایی گندم در سال آینده امیدوارتر بود، البته برنامه‌های خودکفایی محدود به این محصول نیست و سایر محصولات هم در برنامه جدی وزارتخانه است.

دولت برنامه خودکفایی و خوداتکایی در محصولات اساسی دیگر را در دستور کار دارد و چشم اندازی را برای رسیدن به آن طراحی کرده است از جمله آن‌ها خودکفایی و افزایش خود اتکایی در محصولات مهم ماند گندم، برنج، دانه روغنی، پنبه و دیگر محصولات است.

خودکفایی در محصولات اساسی جزو برنامه‌های بالادستی و برنامه ششم توسعه است، دولت قصد دارد که سطح زیر کشت محصولات صیفی و آب بر که نقش کمتری در تامین امنیت غذایی کشور دارند، کمتر شده و به همان اندازه سطح کشت محصولات کاربردی افزایش یابد در این صورت ضریب امنیت غذایی هم افزایش خواهد یافت.

وزارت جهاد کشاورزی به عنوان متولی اصلی تولیدات کشاورزی برنامه‌هایی را در این زمینه دارد که در زیر به آن‌ها اشاره می‌شود.

*کشاورزی قراردادی در سطح ۴.۲ میلیون هکتار

وزارت جهاد کشاورزی، کشاورزی قراردادی را در سطح ۴.۲ میلیون هکتار اجرا می‌کند قراردادی را با ستاد اجرای فرمان امام (ره) منعقد کرده است در مدل کشاورزی قرادادی، نیاز‌های کشاورزان از قبیل نهاده و نقدینگی از سوی بخش خصوصی یا دولتی تامین می‌شود و در طول کشت و برداشت حمایت لازم صورت می‌گیرد در پایان کشاورز محصول خود را به قیمت تعیین شده می‌فروشد.

مزیت کار این است که کشاورز کمبودی را در مراحل تولید احساس نمی‌کند و تولید افزایش می‌یابد، مثلا به ازای هر یک کیلوگرم مصرف کود شیمیایی، تولید ۹ واحد اضافه می‌شود. از سوی دیگر کشاورز مطمئن است که محصولش تضمینی فروخته می‌شود و نگرانی از این بابت ندارد.

*اعمال عوارض بر صادرات محصولات صیفی و آب بر

وزارت جهاد کشاورزی برای صادرات محصولات صیفی از قبیل گوجه فرنگی، بادنجان و پیاز عوارض صادراتی تعیین کرده با این هدف که صادرات آن‌ها کمتر شده و کشاورز مجبور شود به تولید سایر محصولات مانند گندم و سایر محصولات اساسی روی آورد.

علاوه بر آن برای کشت محصولات اساسی مانند دانه‌های روغنی هم مشوق‌هایی در نظر گرفته از جمله نرخ خرید تضمینی آن‌ها را بالا برده و یا یارانه جداگانه برای کشت این محصولات به ازای هر هکتار در نظر گرفته است.

*استفاده از ظرفیت‌های دیمکاری

دیمکاری در کشور به دلیل کمبود آب‌های جاری بیشتر است، بیش از ۱۰ میلیون هکتار زمین دیم در کشور وجوددارد که کمتر از یک چهارم زمین‌های آبی هم عملکرد ندارند، برنامه وزارت جهاد کشاورزی این است با اصلاح بذر‌های مقاوم به خشکی و شوری، تولید در این مناطق را بیشتر کند و تمرکز خود را روی محصولات علوفه‌ای در این مناطق بگذارد با توجه به وابستگی ۷۵ درصدی به واردات خوراک دام و طیور و نقشی که این نهاده در تولید محصولات پروتئینی کشور دارد، این کار پنجره جدیدی را به تولید غذای کشور باز خواهد کرد.
*استفاده از کشاورزی باز احیایی یا regenerative agriculture

وزارت جهاد کشاورزی معتقد است که باید به مدل جدیدی از کشاورزی روی بیاوریم و آن کشاورزی باز احیایی یا regenerative agriculture است یعنی به ازای مواد آلی که با کشت و زرع از خاک بیرون می‌کشیم دوباره این‌ها به خاک برگردانده شود.

این‌ها صحبت‌هایی بود که ۱۳ آذر در همایش روز جهانی خاک در وزارت جهاد کشاورزی از سوی کامبیز بازرگان رئیس انجمن علوم خاک مطرح شد.

بازرگان گفت: کشور‌ها سالهاست از کشاورزی پایدار عبور کرده اند و اکنون به مدل جدیدی از کشاورزی رسیده اند در این روش باید هر چه محصول از دل زمین بیرون می‌کشد را در قالب کود و دیگر املاح به زمین اضافه کنند.

به گفته این مسئول ۹۵ درصد غذای تولید شده در کشور و دنیا به طور مستقیم و غیر مستقیم به خاک مربوط می‌شود و ما هر چه قدر کیفیت خاک‌های خود را حفظ کنیم به همان نسبت تولید افزایش می‌یابد.

دولت علاوه بر برنامه‌های خود کفایی که به روش‌های مختلف دنبال می‌کند ذخیره سازی محصولات اساسی را هم دنبال می‌کند، این روشی است که چینی‌ها هم دنبال می‌کنند آن‌ها نیمی از گندم صادراتی دنیا را در انبار‌های خود ذخیره کرده اند و چنین روشی در کشور هم پیاده می‌شود.

سعید راد مدیر عامل شرکت بازرگانی دولتی هم به برنامه‌های ذخیره سازی اشاره می‌کند و می‌گوید:‌سال گذشته تولید گندم کشور ۲۵ درصد یافت و تولید به بیش از ۱۰ میلیون تن رسید که ۷ میلیون و ۱۶۰ هزار تن آن توسط این شرکت در قالب خرید تضمینی از کشاورزی خریداری شد.

وی افزود: علاوه بر آن با واردات حدود ۴ میلیون تن گندم در ۸ ماهه اول سال است، انبار‌ها و سیلو‌های کشور مملو از گندم است تا هیچگونه نگرانی بابت نان مصرفی مردم نداشته باشیم.

راد با بیان اهمیت و ضرورت تامین امنیت پادرار غذایی کشور از طریق رشد تولید و تامین کالا‌های اساسی گفت: با توجه به سیاست‌های حمایتی از تولید به افزایش نرخ خریدتضمینی محصول مهمی مانند گندم در مسیر خود کفایی گام بر میداریم.

وی با اشاره به اینکه بحران امنیت غذایی ناشی از خشکسالی و تحولات جهانی، لزوم تامین کالا‌های اساسی ماند گندم را از مبادی بین‌المللی دوچندان کرده است.

راد با بیان اینکه ذخایر گندم کشور حدود ۲ میلیون تن افزایش یافته و از رشد حدود ۴۰ درصدی نسبت به سال گذشته برخوردار است، تصریح کرد: با حداکثر ظرفیت ممکن نسبت به ذخیره سازی گندم به عنوان مهم‌ترین محصول سفره خانوار‌های ایرانی در انبار‌ها و سلو‌های کشور اقدم شده است.

*غذا اهرم سیاسی کشورها/جهان آینده در دست کشور‌های تولید کننده

در دنیای امروز غذا تنها تامین کننده امنیت غذایی نیست بکله بزرگترین حربه برای فشار‌های سیاسی هم محسوب می‌شود، دولت‌ها از اهرم غذا برای اجرا کردن سیاست‌های خود استفاده می‌کنند.

نکته دوم اینکه هر چه پیش می‌رویم حساسیت تامین غذا برای دولت‌ها بیشتر می‌شود، زیرا بر اساس آمار‌های فائو در ۵۰ سال آینده ۵۰۰ برابر نسبت به ۵۰ سال گذشته نیاز به کالری و انرژی خواهیم داشت.

این درحالی است که سال به سال محدودیت‌های تولید با تغییرات آب وهوایی، گرم شدن کره زمین، تخریب اراضی کشاورزی بیشتر می‌شود.

در چنین شرایطی تلاش برای خودکفایی یا حداقل کاهش وابستگی درکالا‌های اساسی نیازی است که از نان شب هم برای کشور واجب‌تر است.