سه دلیل مهم برای افزایش قیمت دلار

دلار امروز به مرز ۴۰ هزار تومان رسید. طی سه ماه گذشته این ارز ماهانه حدود ده درصد رشد کرده است که در نتیجه از ۳۰ هزار تومان شهریور که سقف تاریخی بود به رکورد فعلی رسید.

ریشه‌های افزایش قیمت دلار

سه ریشه برای افزایش در قیمت ارز وجود دارد: ۱- تراز پرداخت‌ها، ۲- وضعیت پولی، ۳- انتظارات تورمی.

از لحاظ تراز پرداخت‌ها با توجه به اینکه اقتصاد ایران اصولا در وضعیتی بوده که نسبت مجموع صادرات به واردات بیش از یک و نیم بوده است، وضعیت فعلی که صادرات نفت به صورت مستقیم تحریم است و صادرات غیرنفتی به صورت غیرمستقیم تحت تاثیر تحریم قرار دارد، میزان صادرات به واردات از میانگین تاریخی خود فاصله گرفته و کاهش معناداری یافته است. اگر چه هنوز هم میزان صادرات از واردات در آمار رسمی بسیار بیشتر است، اما به توجه به اینکه بخش مهمی از واردات در آمار رسمی منعکس نمی‌شود، اصولا با کاهش این نسبت بازار ارز تحت فشار قرار می‌گیرد.

خروج سرمایه نیز با توجه به نااطمینانی‌ها و ریسک‌های اقتصاد قابل ملاحظه است. علاوه بر این ماه‌های آبان و آذر به طور خاص به دلیل بسته شدن دفاتر برخی شرکت‌ها به طور خاص تقاضای دلار افزایش می‌یابد که در نتیجه به صورت تاریخی حتی در سال‌هایی که سایر فشار‌ها وجود نداشته، همیشه در این دو ماه افزایش در نرخ دلار تجربه می‌شده است. فردای اقتصاد به زودی گزارشی از وضعیت تراز پرداخت‌ها و اثر آن بر قیمت دلار منتشر خواهد کرد.

از لحاظ وضعیت پولی، رشد بی‌سابقه در پایه پولی به ویژه در ماه مهر، و همچنین رشد ۳۴ درصدی در نقدینگی به موتوری برای رشد قیمت دلار تبدیل شده‌اند. ارائه تصویر دقیق‌تر از وضعیت پولی را در اینجا بخوانید.

از لحاظ انتظارات تورمی، وضعیت کسری بودجه دولت، تورم بالا و ماندگار چهارساله، و سایر ریسک‌ها و نااطمینانی‌های موجود در کشور نیز منجر به افزایش تقاضای سفته‌بازی در بازار ارز شده است.

دلار تا کجا و با چه سرعتی افزایش می‌یابد؟

چنانچه دولت و بانک مرکزی اجازه سرعت‌گرفتن رشد پول در اقتصاد را ندهند، در شرایط فعلی بازار ارز با نرخ‌های فعلی رشد خواهد یافت. در واقع اگر دولت کسری بودجه خود را مهار کند به این معنا که اجازه شدت یافتن به آن ندهد، و رشد نقدینگی و پایه پولی در همین بازه فعلی باقی بماند، رشد دلار نیز شتاب نخواهد یافت، اما با همین سرعت فعلی افزایشی خواهد بود.

اما چنانچه فضای فعلی منجر به پول‌پاشی شود، و رشد نقدینگی و پایه پولی افزایش یابد، بازار ارز می‌تواند با شدت بیشتری رشد کند، و با گذشتن رشد متغیر‌های پولی از آستانه‌ای مشخص، وابستگی دلار به میزان رشد پول از دست می‌رود، چرا که افراد ممکن است دیگر حاضر به نگهداری دلار نشوند و مبادلات و دستمزد‌ها به سمت دلاری‌شدن حرکت کنند؛ لذا مجموعه دولت و بانک مرکزی باید این مساله را مد نظر داشته باشند که میزان رشد نقدینگی و دلار با یکدیگر رابطه خطی ندارند؛ یعنی اگر رشد ۴۰ درصدی نقدینگی منجر به رشد ۴۰ درصدی دلار می‌شود، ممکن است رشد ۱۰۰ درصدی نقدینگی منجر به رشد بیش از ۲۰۰ درصدی دلار شود.