منطقه آزاد انزلی کلید اتصال ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا/ دستاورد دبیر شورای عالی مناطق آزاد به منطقه آزاد انزلی چه بود؟

مشاور رئیس جمهور و دبیر شورایعالی مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی و ویژه اقتصادی در ابتدای آذرماه وارد استان گیلان شد تا از نزدیک با فرصت‌ها و مزیت‌های خاص منطقه آزاد انزلی آشنا شود. این سفر به گفته فعالان منطقه آزاد انزلی فصل تازه‌ای از مناسبات در این منطقه را رقم خواهد زد.  

منطقه آزاد انزلی پلی برای اتصال به بازاری به وسعت ۱۸۰ میلیون نفر

قرار گرفتن منطقه آزاد انزلی در مسیر کریدور بین المللی شمال - جنوب، موقعیت ویژه این منطقه در زمینه ارتباط با کشور‌های حاشیه دریای خزر، همجواری با بنادر آستراخان و لاگان در روسیه، راسنودسک در ترکمنستان، اکتائو در قزاقستان و باکو در آذربایجان، دسترسی از طریق راه‌های مناسب به بازار‌های مصرف کشور‌های CIS، نزدیکی به فرودگاه بین المللی رشت، داشتن پهنه‌های صنعتی و... موجب رونق روزافزون این منطقه آزاد در ایران شده است.

اتحادیه اقتصادی اوراسیا با عضویت کشور‌های فدراسیون روسیه، قزاقستان، بلاروس، قرقیزستان و ارمنستان با هدف ایجاد یک سرزمین واحد گمرکی تشکیل شد. ایران نیز به کمیسیون اقتصادی اتحادیه اوراسیا پیشنهاد ایجاد یک منطقه آزاد تجاری میان ایران و این اتحادیه را مطرح کرد که پس از ارزیابی کمی و کیفی اقلام و میزان تعرفه ترجیحی این موافقتنامه در اردیبهشت ۹۷ به امضا رسید.

ایجاد پل ارتباطی برای اتصال به بازاری به وسعت ۱۸۰ میلیون نفر جمعیت و افزایش صادرات یکی از مزایای عضویت در این اتحادیه است. این اتحادیه پنج عضو دارد، اما بیش از ۴۰ کشور و سازمان بین المللی از جمله چین، اندونزی، کره جنوبی، هند، مصر و حتی برخی کشور‌های حوزه آمریکای لاتین نیز برای فعالیت در این اتحادیه اعلام آمادگی کرده اند.
منطقه آزاد انزلی از زمان تاسیس تاکنون

منطقه انزلی در قامت منطقه ویژه اقتصادی در سال ۷۵ در قالب ۴۱ هکتار شروع به کار کرد. این منطقه ویژه اقتصادی تا سال ۸۴ که تبدیل به منطقه آزاد شد، برخی زیرساخت‌ها را داشت. منطقه آزاد انزلی در حالی «فرزند ناخوانده دولت» نام گرفته که نام این منطقه در لایحه دولت برای ایجاد نبود، ولی در کمیسیون اقتصادی وقت، نام منطقه آزاد انزلی به لایحه پیشنهادی دولت اضافه شد. مصوبه مجلس در سال ۸۲ برای تبدیل منطقه ویژه انزلی به منطقه آزاد انزلی مورد تایید قرار گرفت و دو سال طول کشید تا محدوده و اعضای هیات مدیره اش مشخص شود.

منطقه آزاد انزلی در این سال‌ها مورد توجه ویژه روس‌ها بود و به همین دلیل بار‌ها منطقه آزاد انزلی میزبان نمایشگاه ها، همایش‌ها و... در سطح منطقه‌ای بوده است.

۱. فرصت فرآوری و تولید کالا در پهنه‌های صنعتی منطقه آزاد انزلی

منطقه آزاد انزلی در حال حاضر از دو شهرک صنعتی فعال برخوردار است و ساخت یک شهرک صنعتی دیگر نیز در دست اقدام است. همچنین در صورت افزایش محدوده، سه شهرک صنعتی رشت، صومعه سرا و انزلی نیز به آن افزوده خواهد شد؛ بنابراین پهنه‌های صنعتی منطقه آزاد انزلی که فرصت مناسبی برای فرآوری و تولید کالا‌های تولیدی، صنعتی و کشاورزی است با افزایش محدوده از ۶۰ هکتار کنونی به بالغ بر ۱۲۰۰ هکتار خواهد رسید.

۲. افزایش محدوده

از اردیبهشت ۹۳ تاکنون محدوده منطقه آزاد انزلی چندین بار دستخوش تغییر شده و به ترتیب ۹۴۰۰، ۸۶۰۰ و سپس به ۲۲۵۰ هکتار کاهش یافته است. افزایش و کاهش محدوده منطقه پاشنه آشیل دوم این منطقه است، زیرا تغییرات محدوده در مناطق آزاد در برنامه ریزی آینده محور باعث بی اعتمادی سرمایه گذاران خواهد شد. این در حالی است که از سال ۱۳۹۹ برخی نمایندگان و فعالان منطقه به دنبال افزایش محدوده بودند.

در حال حاضر بحث افزایش محدوده منطقه آزاد انزلی روی میز مجمع تشخیص مصلحت نظام است که در صورت موافقت به ۱۰ هزار هکتار افزایش پیدا خواهد کرد. اگر این اتفاق رخ دهد، فرودگاه رشت نیز به این منطقه افزوده خواهد شد که فرصت ویژه‌ای برای توسعه گردشگری برای منطقه آزاد انزلی است. از طرفی زمینه حضور سرمایه‌گذاران خارجی در منطقه نیز فراهم خواهد شد.

۳. راه آهن

پروژه راه آهن رشت-انزلی- کاسپین به عنوان حلقه مفقوده زنجیره تأمین کالا و توسعه اقتصادی منطقه با اتصال ایران به کریدور شمال- جنوب محسوب می‌شود. هرچند رویکرد اصلی کریدور شمال- جنوب براساس ترانزیت کالاست، ولی می‌توان در کنار آن به واردات و صادرات کالای کشور در بندر کاسپین منطقه آزاد انزلی توجه کرد.

در صورت اتصال بندر کاسپین به راه آهن سراسری، علاوه بر ایجاد ارزش افزوده برای اقتصاد منطقه، این بندر می‌تواند به عنوان یک بندر نسل سوم در کریدور شمال جنوب نقش آفرینی کند و دروازه ورود و صدور کالا از بنادر جنوبی ایران به کشور‌های حاشیه خزر و اتحادیه اقتصادی اوراسیا باشد.

۴. بندر کاسپین و فرصت صادرات کالا از منطقه آزاد انزلی

حضور در اتحادیه اوراسیا به دلیل فرصت تجارت و تعریف روابط اقتصادی ایران و روسیه از اهمیت زیادی برخوردار است. روسیه بعد از حمله به اوکراین و تحریم‌های غرب، در انزوای اقتصادی و تجاری قرار گرفته و این مساله فرصت ویژه‌ای برای صادرات کالا و بازتعریف روابط اقتصادی است.

این مزیت‌ها موجب شده منطقه آزاد انزلی در آستانه جهش و ایفای نقش موثر در معادلات بین المللی ایران قرار بگیرد. اگر راه آهن سراسری به بندر کاسپین وصل شود و محدوده منطقه افزایش پیدا کند، با تکمیل این دو بال، منطقه آزاد انزلی چشم بسته راه خود را پیدا می‌کند و محل مراودات اقتصادی و سرمایه گذاری ایران، روسیه، هند و کشور‌های عرب حاشیه خلیج فارس و حتی قزاقستان خواهد شد. در چنین شرایطی بود که منطقه آزاد انزلی میزبان حجت الله عبدالملکی، مشاور رئیس جمهور و دبیر شورای عالی مناطق آزاد شد.
منطقه آزاد انزلی پنجره‌ای گشوده به روی اوراسیا

در همین رابطه مدیرعامل سازمان منطقه آزاد انزلی در گفتگو با اقتصاد ۲۴ با برشمردن دستاورد‌های سفر مشاور رئیس جمهور به این منطقه گفت: توانمندی دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ارتباطات ملی ایشان، فرصت و مزیت مناسبی برای بهره برداری حداکثری از فرصت‌های همکاری با اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایفای نقش بیش از پیش مناطق آزاد به ویژه منطقه آزاد انزلی در این زمینه است.

عیسی فرهادی با تشریح دستاورد‌های این سفر گفت: از مهم‌ترین دستاورد‌های این سفر می‌توان به آشنایی نزدیک با فرصت‌ها و چالش‌های پیش‌روی مناطق، مذاکرات میدانی در هر منطقه درخصوص رفع مشکلات، ایجاد فرصت‌های جدید با مسئولان سایر نهاد‌های اداری و همچنین مذاکره با فعالان اقتصادی و بدنه مدیریتی و کارشناسی مناطق آزاد در این زمینه اشاره کرد.

وی ادامه داد: در ارتباط با منطقه آزاد انزلی حضور ایشان دو دستاورد جالب توجه داشت که می‌توان به انتخاب این منطقه به عنوان پایلوت اجرای طرح پایش و نیز بررسی قوانین و مقررات مزاحم در راستای کاهش بروکراسی اداری و مانع زدایی جهت رونق فضای کسب و کار اشاره کرد.
تعامل بخش دولتی و خصوصی در منطقه آزاد انزلی

به گفته مدیرعامل سازمان منطقه آزاد انزلی، توجه و مداقه دبیر شورای عالی مناطق آزاد درخصوص برخی مشکلات قانونی در حوزه‌های تولیدات صنعتی و فرآوری کالا در منطقه به ویژه تعمیم قانون مالیات بر ارزش افزوده و پیگیری‌های به عمل آمده را می‌توان از مهم‌ترین دستاورد‌های این سفر عنوان کرد.

فرهادی با اشاره به جلسه حجت الله عبدالملکی با فعالان اقتصادی منطقه آزاد انزلی گفت: دیدار نزدیک با انجمن سرمایه گذاران و کارآفرینان و بازرگانان منطقه و مذاکرات کارشناسی، شفاف و صریح صورت گرفته فصل جدیدی از تعامل میان بخش دولتی و بخش خصوصی مناطق آزاد را رقم زده است.
گذار منطقه آزاد انزلی به دوره جدید

مدیرعامل سازمان منطقه آزاد انزلی در مورد اینکه چه چشم اندازی در دوره دبیری عبدالملکی برای منطقه آزاد انزلی می‌توان متصور بود، به اقتصاد ۲۴ گفت: باید به این نکته توجه داشت که سابقه مدیریتی ایشان که معطوف به مدیریت بزرگ‌ترین وزارتخانه کشور بوده و این امر که دبیر کنونی در حوزه‌های اقتصادی از صاحب نظران جوان و آینده دار نظام جمهوری اسلامی است؛ در نتیجه حضور ایشان با بهره مندی از نگاه کلان مدیریتی و علمی برای مناطق آزاد افق‌های جدیدی را در سطح ملی و بین المللی ایجاد می‌کند.


فرهادی ادامه داد: با توجه به تغییر و تحولات ژئوپلیتیک حوزه اوراسیا و روسیه که بر مدل مناسبات اقتصادی این کشور‌ها با کشورمان اثرات مستقیمی برجای گذاشته می‌توان تصریح کرد که منطقه آزاد انزلی با تکیه بر زیرساخت‌های مناسب، توانمندی‌های قابل توجه فعالان اقتصادی و سرمایه گذاران خود، قرار گرفتن در کریدور‌های بین المللی و طرح‌های ملی اتصال این منطقه به خط ریل سراسری و تکمیل «اسکله‌های رورو» و افزایش پهنه بندی‌های صنعتی منطقه در آستانه تحول و تعالی بی سابقه‌ای قرار دارد.
فرصت همکاری منطقه آزاد انزلی با اوراسیا

مدیرعامل سازمان منطقه آزاد انزلی خاطرنشان کرد: توانمندی دبیر کنونی و ارتباطات ملی ایشان فرصت و مزیت مناسبی برای بهره برداری حداکثری از فرصت‌های همکاری با اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایفای نقش بیش از پیش مناطق آزاد به ویژه منطقه آزاد انزلی در این زمینه است.

فرهادی اظهار امیدواری کرد: با عزم راسخ موجود میان بدنه مدیریتی، کارشناسی سازمان‌های عامل مناطق آزاد و منطقه آزاد انزلی و جدیت بیش از پیش سرمایه گذاران، قطعاً در آینده نزدیک مناطق آزاد نقش و اثرگذاری بیشتری در زمینه‌های اقتصادی و همکاری‌های منطقه‌ای کشورمان بر عهده خواهند داشت و چالش‌های پیش روی به فرصت و مزیت‌های جدیدی برای رونق فضای کسب و کار و مقاوم سازی اقتصاد کشور تبدیل خواهند شد.
فصل تازه‌ای از حکمرانی در سطح مناطق آزاد در پیشروست

از سوی دیگر، معاون اقتصادی و سرمایه گذاری سازمان منطقه آزاد انزلی نیز در گفتگو با اقتصاد ۲۴ با بیان اینکه با سفر دبیر جدید شورای عالی مناطق آزاد به منطقه آزاد انزلی این امیدواری ایجاد شد که شاهد فصل تازه‌ای از یک حکمرانی جدید در سطح مناطق آزاد باشیم، گفت: این حکمرانی با بازگشت به قانون و اجرای درست و صحیح ماده ۶۵ احکام دائمی برنامه توسعه کشور محقق می‌شود.

وحید طالب پور با اشاره به جلسه مشاور رئیس جمهور با فعالان اقتصادی این منطقه گفت: دبیر شورای عالی مناطق آزاد در این جلسه، تاکید ویژه‌ای بر لزوم بازگشت معافیت‌ها و مزیت‌هایی که در قانون چگونگی اداره مناطق آزاد پیش بینی شده بود، داشتند.

وی ادامه داد: دکتر عبدالملکی معافیت‌های درنظر گرفته شده برای سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی در قانون چگونگی اداره مناطق آزاد را مصداق «حق الناس» دانست و بر پیگیری بازگشت این معافیت‌ها تاکید ویژه‌ای کرد. این اقدام می‌تواند پایانی باشد بر بحران‌هایی که طی سالیان گذشته درخصوص مزیت‌های قانونی مناطق آزاد شاهد بودیم.