بورس کالا در جهت شفاف سازی قیمت‌ها حرکت می‌کند!

بورس کالا یک ابزار از ده‌ها ابزاری است که دولت برای عرضه خودرو به کار گرفته که تاکنون برای شفاف سازی قیمت خودرو مطرح می شود. در شرایط کنونی بازگشت به قیمت‌گذاری دستوری به نفع تولید کننده و مصرف کنده نیست و دلال پروری را گسترش می دهد.  باید منافع ملی را دنبال شود و پول مازادی که عرضه خودرو در بورس کالا به‌دست می‌آورد را به تولید کننده پرداخت شود تا هم بحران خودروساز و هم بحران کیفیت خودروهای داخلی حل شود. در شرایط فعلی باید از ابزار بورس استفاه شود و بسیار هم این مساله مزایا دارد. 

عرضه خودرو در بورس کالا موافقان و مخالفانی دارد اگرچه وزارت صمت و وزارت اقتصاد به عنوان نهاد حاکمیتی با عرضه خودرو در بورس موافق هستند، اما عده‌ای از جمله برخی نمایندگان مجلس هم با این موضوع مخالفند و حتی در نامه‌ای به شورای رقابت اعلام کرده‌اند که این شیوه کنونی عرضه خودرو در بورس کالا به دلایل متعدد غیرقانونی و ضد رقابتی است.

پس آن نیز شاهد مسائل دیگری بودیم از جمله اینکه شورای رقابت با اعلام اینکه مصوبه سال ۱۴۰۰ شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی مبنی بر قیمت‌گذاری خودرو توسط وزارت صمت منقضی شده است، مدعی ورود مجدد به قیمت‌گذاری خودرو شد.

در ادامه نیز شاهد مسائل دیگری بودیم از جمله اینکه مدیرعامل ایران خودرو خواستار لغو عرضه خودرو در بورس کالا شد، اما پس از نامه وزیر اقتصاد به رئیس سازمان بورس ‌بابت ادامه‌دادن عرضه خودرو در بورس کالا، عرضه دناپلاس‌ها در بورس لغو نشد.

‌فارس نوشت، در مجموع عرضه خودرو در بورس کالا این روز‌ها ابعاد مختلفی پیدا کرده است. امیرحسن کاکایی، عضو هیات علمی دانشکده مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت ایران گفت: وقتی روشی در مورد فروش یک نوع کالا اجرا می‌شود و می‌خواهیم خوب یا بد بودن آن را بسنجیم، باید آن را با روش‌های مشابه مقایسه کنیم. به عنوان مثال اگر در فروش خودرو از طریق بورس کالا اعتقاد بر این است که بازهم در این روش دلال‌بازی وجود دارد باید بررسی شود که دلال‌بازی در این روش نسبت به روش‌های مشابه کمتر شده است یا بیشتر؟ نه اینکه بگوییم چرا دلالی وجود دارد.  

درباره نحوه عرضه خودرو یک روش وجود دارد که یک زمانی این روش در ایران هم اجرا می‌شد به طوری که خودرو توسط خودروساز با قیمت حاشیه بازار عرضه می‌شد که این روش بسیار هم خوب بود، اما به دلایل مختلف از جمله کمبود عرضه خودرو، دلالی و عدم کنترل کافی، سیاستگذاران این روش را نمی‌پسندیدند لذا این روش چه خوب چه بد منتفی است.  

 روش قیمت گذاری دستوری خودرو باعث اصلاح قیمت خودرو در بازار آزاد نشد

روش بعدی، روش قیمت‌گذاری دستوری خودرو است که البته عرضه خودرو در روش قیمت‌گذاری دستوری در دنیا تقریبا اجرا نمی‌شود و یک زمانی کشور‌های کمونیستی آن را اجرا می‌کردند و برخی از کشور‌ها که دارای شرایط خاصی هستند مانند در شرایط جنگ قرار دارند از این روش استفاده می‌کنند. الان هم غیر از کره شمالی فکر نمی‌کنم در کشور دیگر به این روش خودرو عرضه شود. ولی ما ۵ سال این کار را انجام داده‌ایم و در طی زمان اجرا نیز به ما ثابت شد که اولا قیمت‌گذاری دستوری موجب نشدکه قیمت خودرو در بازار آزاد درست شود. ضمن اینکه با این روش به صنعت خودرو آسیب زیادی وارد شد به طوری که اکنون زیان انباشته رسمی خودرو به بیش از ۱۲۰ هزار میلیارد تومان رسیده است و بیش از ۲۵۰ هزار میلیارد تومان نیز فرصت هزینه از دست رفته است که به صورت رانت به یک عده‌ای داده می‌شود.  

واسطه‌گری در روش عرضه خودرو از طریق قرعه‌کشی از بین نرفت

کاکایی: یک روش دیگر نیز در رابطه با عرضه خودرو اجرا شد که عرضه خودرو به متقاضیان از طریق قرعه‌کشی بود؛ که در این روش نیز باز هم شاهد دلالی و نارضایتی مردم بودیم.  

اما اکنون متخصصان مالی، اقتصادی و بازاری با یک کشف جدید برای عرضه خودرو از یک طرف خواستند کنترل را در دست داشته باشد و از یک طرف قیمت‌گذاری دستوری را حذف کنند لذا عرضه خودرو در بورس کالا را با یک سری شرایط مطرح کردند.  

از جمله شرایط خرید خودرو از بورس کالا اینکه متقاضی در سه سال گذشته خودرویی از بورس یا از طریق قرعه‌کشی خریداری نکرده باشد و دارای یک سری شرایط دیگر از جمله دارا بودن گواهی‌نامه باشد بنابراین با دادن شرایط برای خرید خودرو به خریداران در واقع ما به بخشی از جامعه برای خرید خودرو امتیازی می‌دهیم که این امتیاز می‌تواند زمینه دلالی را فراهم کند و دارندگان امتیاز خرید خودرو از بورس کالا به روش‌های مختلف در ازای واگذاری حق امتیاز خود پولی را دریافت کنند و لذا در این روش هم یک نوع دلالی شکل می‌گیرد که در واقع هیچ کس نیز حق جلوگیری از آن را ندارد.  

 بورس کالا یک روش مناسب برای عرضه خودرو/ تقاضا‌ها واقعی می‌شود

کاکایی:‌  در حقیقت بورس کالا یک روش بسیار خوب برای عرضه خودرو است و تنها راه‌حل موجود فعلی است که در وهله اول ضربه زدن به صنعت را تمام می‌کند و جلوی زیان دهی صنعت خودرو را می‌گیرد و از این طریق در بازار نیز شفافیت ایجاد می‌کند و وهله دوم نیز به تدریج با عرضه خودرو در بورس کالا، قیمت‌ها واقعی‌تر می‌شود. به عنوان مثال اگر کسی قبلا خودرویی ماند پژو پارس را از روش‌های مختلف از جمله قرعه‌کشی به قیمت ۲۰۰ میلیون تومان از خودروساز خریداری می‌کرد در بازار می‌توانست آن را به قیمت ۴۵۰ میلیون تومان بفروشد و براین اساس در روش قیمت‌گذاری دستور سود خریدار از خرید این نوع خودرو و فروش آن در بازار آزاد ۲۵۰ میلیون تومان بود، اما اکنون خریدار همان خودرو از بورس کالا حاشیه سودی حدود ۴۰ تا ۵۰ میلیون تومان خواهد داشت.  

به عبارتی خریدار در این روش خرید خودرو باز هم سود خواهد داشت، اما سود وی کمتر خواهد بود و لذا مزیت بزرگ این روش عرضه ریزش صف خرید خواهد بود.  

 دولت و مجلس باید موانع تولید را در صنعت خودرو حذف کنند

کاکایی: طی سال‌های گذشته دولت و مجلس بعضی از کار‌های خود را در حوزه خودرو فراموش کرده‌اند. کار دولت و مجلس باید رفع موانع تولید باشد که این کار انجام نشده است. برای اطمینان از موضوع مطرح شده بروید از دست‌اندرکاران تولید خودرو سوال کنید که کدام یک از وکلای مردم در مجلس یک مانع واقعی را از تولید خودرو برداشته‌اند؟ این در حالی است که ابزاری به نام بورس کالا تعادل منطقی مبتنی بر عقلانیت اقتصاد ایجاد می‌کند.  

 عرضه خودرو در بورس کالا به نفع خودروساز است


کاکایی: با عرضه خودرو در بورس کالا قیمت‌ها منطقی نمی‌شود بلکه از عرضه خودرو در بورس کالا پولی به دست می‌آید که می‌توان آن را به خودروساز داد و بعد هم از خودروساز بخواهیم که تولید را افزایش دهد.  

طی چند ماهی که از عرضه خودرو در بورس کالا گذشته است شاهد دو اتفاق بودیم یکی عرضه خودرو‌های گران قیمت در بورس کالا و دیگر عرضه خودرو‌های ارزان قیمت، که در مورد گران‌قیمت‌ها نمی‌گویم که قیمت این خودرو‌ها کاهش داشت، اما این عرضه‌ها موجب افزایش قیمت این نوع خودرو‌ها هم نشد، اما درباره عرضه خودرو‌های ارزان قیمت، شاهد کاهش قیمت بوده‌ایم.


کاکایی: ‌آنچه مرا نگران کرده است آن است که پول اضافه‌ای که از عرضه خودرو در بورس کالا به‌دست می‌آید به خودروساز نمی‌رسد و این موضوع بسیار خطرناک است. یعنی به جایی که پول اضافه‌ای که از فروش خودرو در بورس کالا حاصل می‌شود را به خودروساز بدهیم تا کمبود نقدینگی و مشکلات مالی خود را حل کند این پول به دولت می‌رسد و سپس دولت تصمیم می‌گیرد که این پول در کجا هزینه شود بنابراین دولت بجای اینکه تولید را بهبود بخشد مدام تولید را تضعیف می‌کند. 

لزوم تقویت مالی خودروساز با پول مازادی که از عرضه خودرو در بورس حاصل می‌شود


کاکایی: پول مازادی که از فروش خودرو در بورس کالا حاصل می‌شود برای جبران زیان خودروساز نیست بلکه برای تقویت مالی خودروساز است. از سال گذشته تا آخر آبان ماه تورم بخش صنعت حداقل ۴۰ درصد افزایش یافته است یعنی صنعت حداقل ۴۰ درصد نقدینگی بیشتر می‌خواهد تا به میزان سال گذشته تولید داشته باشد. فراموش نکنیم که در شرایط تورمی قرار داریم و هر چه سریع‌تر باید برای تکمیل نقدینگی و تقویت نقدینگی خودروساز اقدام کرد. وقتی دولت این پول مازاد را بردارد و سپس به خودروساز بدهد این مساله رانت ایجاد می‌کند.  

از دیگر کارشناسانی که در این خصوص نظریاتی را مطرح کرده اند:

داود دانش جعفری، اقتصاددان، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و وزیر اسبق وزیر امور اقتصادی و دارایی گفت: قیمت گذاری دستوری در اقتصاد مطلوب نیست، همچنین روش عرضه خودرو در بورس کالا خوب است، اما جای اصلاح دارد. قیمت‌ها باید به گونه‌ای اصلاح شود که قیمت برای مصرف کننده و تولیدکننده منصفانه باشد. مشکلات به صورت جمعی و با نگاه همه جانبه باید حل شود و نیازمند یک طرح پژوهشی است.

محمد قاسمی استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی نیز در این میزگرد گفت: لاتاری ملی قرعه کشی خودرو بر پایه کدام منطق اجرایی می‌شود و آنچه واضح است، این رویه کاملا بی هدف عملیاتی شده و به عبارتی دست دلال‌ها را برای حضور در بازار خودرو بازگذاشته ایم. اصلاحات انجام شده از مسیر بورس کالا برای فروش خودرو، راه حل مناسبی است که می‌تواند به شفافیت و توسعه صنعت خودرو کمک کند.

رضا مقدس عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی نیز گفت: عرضه خودرو در بورس کالا علاوه بر حذف دلالان سبب قانونمند شدن معاملات می‌شود و پوشش ریسک مناسبی هم برای تولیدکننده و هم مصرف کننده رقم می‌خورد. از سوی دیگر تضمین ابعاد مختلف معامله به درستی انجام شده و تعارض منافعی شکل نگرفته و کشف قیمت نیز در فرآیندی شفاف حین معاملات اتفاق می‌افتد.

علی امامی میبدی عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی اظهار داشت: عملکردی که از عرضه خودرو در بورس کالا مدنظر بود بسیار مثبت به نظر می‌رسد. بورس کالا بهترین راهکار صنعت خودرو است و موفق خواهد بود.

محمد حسین رحمتی عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف نیز گفت: با شفاف شدن و رشد میزان تولید خودرو به واسطه عرضه کامل تولیدات در بورس کالا، علاوه بر آنکه به سهم تولید ناخالص داخلی که منجر به افزایش رشد اقتصادی می‌شود، خواهیم رسید از زیان خودروسازان کاسته می‌شود و شاهد کاهش تورم برای اقشار مختلف جامعه خواهیم بود.