عدم پیشرفت مناسب در توسعه زیرساخت‌ها با کم توجهی به توانایی مهندسان داخلی

گسترش و رشد فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی آثار وتبعات مثبتی در عرصه‌های مختلف علمی، اجتماعی و اقتصادی جوامع بهره مند از این فناوری ها، در پی داشته است. کارشناسان امروزه در بررسی شاخص های توسعه، به هیچ وجه به موارد خاص توجه نمی‌کنند بلکه تاثیرات مستقیم و غیر مستقیم هر یک از عوامل تاثیر گذار را در ترکیب با سایر عوامل مورد ارزیابی قرار می‌دهند.

تاثیر فزاینده ابزار‌های کاربردی و علمی در فعالیت‌های مختلف جامعه علی الخصوص ساختار‌های اقتصادی موجب ایجاد تحول و تجدید در نگرش سنتی به موضوع تجارت و بازار می‌شود. در این بین توسعه روز افزون اینترنت در کشور‌های مختلف و اتصال تعداد زیادی از مردم جهان به شبکه جهانی اینترنت و گسترش ارتباطات الکترونیکی بین افراد و سازمان‌های مختلف از طریق دنیای مجازی اینترنت، بستری مناسب و مساعد برای برقرای مراودات تجاری و اقتصادی فراهم کرده است که در این بین می‌توان از ایجاد بانکداری الکترونیک به عنوان یکی از نتایج مطلوب این تغییر و تحولات نام برد.

ظهور و بروز فناوری‌های نوین امروزه، بانکداری را دچار تحول بنیادین کرده است. تحولی که درک و شناخت آن می‌تواند به ما در استفاده بهینه و آسان از خدمات نظام بانکی کمک کند. در بانکداری الکترونیکی عملیات‌های بانکی مانند جابه‌جایی فیزیکی پول نقد، چک و … توسط سیگنال‌های دیجیتال انجام می‌شود. بانکداری الکترونیک را می‌توان استفاده از تکنولوژی پیشرفته شبکه و مخابرات برای انتقال پول میان بانک‌ها یا سایر موسسات مالی معرفی کرد.

نسل اول ماشین‌هایی که وارد چرخه بانکداری الکترونیکی شدند قادر بودند کار‌هایی مانند گزارش دهی برداشت و واریز مشتریان، ارائه صورتحساب لحظه‌ای، توقف انجام تراکنش و مدیریت موجودی حساب را انجام دهند.

تاریخچه بانکداری الکترونیک ایران

بانکداری الکترونیک در ایران از حدود سال ۱۳۵۰ شروع شده است. بانک تهران با ۷ تا ۱۰ دستگاه خودپرداز در شعبه هایش برای اولین بار امکان پرداخت خودکار را برای مشتریان خود فرآهم کرد.

البته عملیات پرداخت اتوماتیک فقط در همان شعبه که دستگاه خودپرداز در آن تصب شده بود امکان پذیر یود.

بررسی تاریخچه دلایل گسترش بانکداری اینترنتی در ایران و جهان

به وجود آمدن بانکداری اینترنتی کمک شایانی به تسهیل و تسریع فرآیند‌های مالی و ارتباطات بانک‌ها و کسب و کار‌های مختلف کرد. همچنین گسترش استفاده مردم از تکنولوژی، وجود یک بستر آنلاین برای انجام فعالیت‌های بانکی، نیاز به حضور فیزیکی در شعب را کاهش میداد. بانکداری الکترونیک در واقع اوج استفاده از فناوری‌های روز در جهت حذف دو قید زمان و مکان از خدمات بانکی است.

به صورت کلی بانکداری اینترنتی می‌تواند خدماتی مانند صورتحساب بانکی، پرداخت قبوض، انتقال وجه بین حساب‌های مختلف، خدمات وام و هزاران قابلیت دیگر را در هر زمان و مکانی که مشتری به اینترنت دسترسی داشته باشد، ارائه دهد.

علی‌رغم تمام تلاش‌های صورت گرفته بابت ایجاد بانکداری الکترونیکی در کشور، ما با یک واقعیت تلخ مواجه هستیم که هنوز نتوانسته‌ایم همگام با رشد و گسترش این صنعت بانکداری الکترونیکی در دنیا و حتی کشور‌های منطقه، گام برداریم. دلایل این ضعف را می‌توان به صورت زیر دسته بندی نمود:

-عدم پیشرفت مناسب در توسعه زیرساخت‌ها و کم توجهی به توانایی مهندسان داخلی

-استفاده از سخت افزار‌ها و نرم افزار‌هایی که در مقایسه با سایر کشور‌ها بسیار قدیمی و فرسوده بوده که همواره شاهد عدم عملکرد صحیح این موارد بوده‌ایم.

-عدم رشد و توسعه کمی و کیفی دستگاه‌های خودپرداز و سایر تجهیزات بانکداری الکترونیکی

-اقدامات ضعبف بانک‌ها در گسترش خطوط دیتا و MOB-Banking

با توجه به پتانسیل بالا ایران در زمینه اقتصادی و بانکی این نکته قابل استنتاج است که با یک برنامه ریزی صحیح و سرمایه گذاری مناسب، می‌توان شاهد برداشته شدن گام‌های بسیار موثری در پیشبرد خدمات بانکداری الکترونیک بود.

ایبنا نوشت؛ فریدون مجلل، کارشناس ارشد بازار پول، در یادداشتی نوشت: تعریف سازوکار‌های جدید، فرآیند‌های جدید کاری، ارایه محصولات نوین بانکی تنها بخشی از تغییرات این سیستم می‌باشد. در دنیای امروز مجموعه‌های بانکی و موسسات فعال در این حوزه، بدون هراس از اعمال تغییرات بزرگ در ساختار و نوع فعالیت‌های خود، گام‌های مهمی در حوزه برداشته‌اند به گونه‌ای که در سال‌های آینده، با نمود جدیدی از فعالیت‌های این حوزه مواجه خواهیم گردید. براین اساس یک مجموعه تحقیقاتی اقدام به بررسی و ارایه گزارشی از این تغییرات در بازار‌های پولی کشور‌ها در سال ۲۰۲۲ نموده است که در آن حاوی نکات جالب و قابل بهره برداری برای نظام بانکی کشور دارد. در این مجال سعی می‌کنیم به برخی از آن‌ها بپردازیم.


۱. عرضه بیش از پیش کارت‌های اعتباری

به دلیل وجود تورم جهانی، پیش بینی می‌شود هرگونه عرضه کارت‌های اعتباری با استقبال بی نظیر مشتریان بانکی مواجه گردد. برای مثال براساس پیش بینی یک مجموعه تحقیقاتی در ایالات متحده، تا سال ۲۰۲۴، عرضه این نوع کارت‌ها از ۱۰۰ میلیارد دلار فراتر خواهد رفت. این مجموعه دلیل این امر را وجود تورم و مشخص بودن اقساط این نوع کارت‌ها به عنوان یک عامل شفافیت نام برده است.


۲. پیش بینی افزایش معوقات بانکی

نظام بانکی شاهد افزایش معوقات بانکی شده همچنین تغییرات نظارتی باعث دیجیتالی شدن روند ارزیابی مشتریان پیش از پرداخت وام خواهد شد. بررسی نشان می‌دهد به دلیل پیش بینی رکود و یا رکود تورمی در اقتصاد‌های مختلف، سیستم بانکی کشور‌ها با افزایش معوقات بانکی مواجه خواهند شد. از طرفی روند وصول مطالبات از طریق کارگزاران جمع آوری معوقات به بالاترین حد خود رسیده و امکان حصول رکورد‌های بالاتر از این طریق امکان پذیر نمی‌باشد لذا مجموعه‌های بانکی به رویکرد‌های هوشمندانه فناوری مانند استفاده گسترده از تجزیه و تحلیل پیشرفته داده‌های در حوزه‌های اعتبارسنجی مشتریان مبادرت خواهند ورزید.


۳. تکمیل بانکداری بدون شعبه

همه‌گیری کووید ۱۹ روند ارایه خدمات بانکی بیرون شعبه را تسریع نموده است. از اینرو حرکت به سمت بانکداری بدون شعبه و صد در صد دیجیتالی مشتریان در دستور کار مجموعه‌های بانکی قرار دارد. در واقع در سال‌های آینده شاهد یک تغییر تاریخی به سمت فناوری دیجیتال بصری و انتظارات مصرف‌کننده خواهیم بود. براساس یک مطالعه، در حال حاضر ۴۱ ٪ از مشتریان بانک‌های خرده فروشی ایالات متحده از خدمات غیر حضوری بانک‌ها استفاده می‌نمایند. در حال حاضر برخی از موسسات مالی بزرگ به استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند راه‌حل‌های مبتنی بر بلاک چین و هوش مصنوعی برای تصمیم‌گیری سریع‌تر روی آورده‌اند.


۴. افزایش جرایم مالی و توسعه سیستم‌های نظارتی

با توسعه بانکداری دیجیتال بدون تردید شاهد افزایش جرایم رایانه‌ای خواهیم بود. کلاهبرداری در حوزه کارت‌های بانکی، تقلب در حوزه اعتبارسنجی مشتریان، جرایم حوزه پولشویی، تهدید‌های جدید ناشی از استفاده روزافزون از روش‌های پرداخت جایگزین، مانند ارز‌های دیجیتال و... از جمله این تهدید‌ها محسوب می‌گردد.


از اینرو سیستم‌های مالی به سمت تدابیر پیشگیری از کلاهبرداری با فناوری پیشرفته سوق خواهند یافت. به عنوان مثال، استفاده از احراز هویت از طریق بیومتریک می‌تواند خطر را کاهش دهد و در عین حال عرصه‌های نوینی را تجربه نماید. در همین راستا آزمایشگاه OCR استرالیا فناوری تشخیص چهره را ارائه می‌دهد و اخیراً به صورت آزمایشی به مشتریان اجازه می‌دهند هویت خود را از طریق تلفن هوشمند تأیید کنند.


۵. افزایش اهمیت کارکنان مرکز تماس

مرکز تماس در غیاب شعبه‌های فیزیکی اهمیت روزافزونی یافته‌اند. بر اساس نظرسنجی یک نشریه تجاری، اهمیت مرکز تماس قبل از کووید به میزان ۶۸ درصد افزایش یافته است. در حال حاضر برخی از موسسات مالی چندملیتی برای بهبود خدمات خود اقدام به راه‌اندازی مربیان بهره‌مند از هوش مصنوعی نموده‌اند.


۶. تمرکز بیشتر بر روی پلتفرم‌های ابری

بانک‌های تجاری احتمالاً برای انتقال مبدا و پلتفرم‌های خدماتی خود به فضای ابری هزینه بیشتری خواهند کرد. همه‌گیری و تعطیلی یا کاهش ساعت کاری برخی شعب بانک‌ها، باعث افزایش سرعت استفاده از خدمات موبایل بانک‌ها گردید. از اینرو موسسات مالی باید سیستم ارتباطی مطمئن و ویژه‌ای بر بستر موبایل برای عده زیادی از مشتریان خود فراهم کنند سازگاری این خواسته با رایانش ابری موجب گردید استفاده از بانکداری ابری قابلیت انعطاف زیادی در کار‌ها ایجاد نماید. این مساله از چشم موسسات مالی و بانکی ایالات متحده دور نماند و حرکت به این سمت آغاز گردد.


۷. تبدیل موسسات مالی به شرکت فناوری اطلاعات و ارتباطات

حرکت به سمت خدمات مالی دیجیتال در سال ۲۰۲۲ سرعت زیادی گرفته است. این امر با افزایش رقابت در حوزه پرداخت‌ها و بخش‌هایی از فضای مالی از سوی فین‌تک‌هایی و غول‌های فناوری بزرگ مانند گوگل و اپل انجام می‌شود. برای رقابتی ماندن و برآورده کردن انتظارات مشتریان، بانک‌ها و اتحادیه‌های اعتباری به طور فزاینده‌ای یک دیدگاه ۳۶۰ درجه از مشتریان خود را دنبال می‌کنند در واقع یکپارچه سازی داده‌ها اولویت اصلی فعالیت در این حوزه می‌باشد. چراکه ریسک عملیاتی را مدیریت و کاهش می‌دهد و مجموعه‌ها را قادر می‌سازد تا با حذف مداخلات دستی، خدمات یکپارچه برای مشتریان نماید. از اینرو وجه غالب فعالیت‌های بانکی به مسئله‌ای در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات تغییر شکل می‌یابد. این مهم از چشم مجموعه‌های بانکی دور نمانده و با بانک‌ها و موسسات مالی آمریکایی در این مسیر گام بر میدارند.


نکته مهم در این بررسی آنست که مجموعه مسایل طرح شده، برای کلیه بانک‌ها و موسسات مالی در سرتاسر دنیا قابل تعمیم می‌باشد همچنین راه حل‌های در نظر نظر گرفته شده نیز حاوی نکات دقیق و ظریفی می‌باشد. امید آنکه مجموعه بانکی کشور نیز با در نظر داشتن موارد یاد شده، موجبات پیشرفت نظام بانکی کشور را فراهم سازند.