پیش بینی قیمت دلار و شوک دلار در روز‌های پایانی سال ۱۴۰۱

نوسان قیمت دلار در چند ماه گذشته چالش بزرگی برای اکثر سرمایه‌گذاران شده است. قیمت دلار نه فقط در بازار ارز، بلکه در اکثر بازار‌های پولی و مالی رایج در کشور نیز تاثیرگذار است. پیش‌بینی درباره رفتار آینده قیمت دلار، حائز اهمیت برای تمام سرمایه‌گذاران است و نمی‌توان از اثرگذاری آن بر وضعیت معیشتی مردم چشم پوشی کرد.

برای کنترل قیمت دلار به هماهنگی وزارت اقتصاد و بانک مرکزی نیاز دارد تا شاهد خروج نقدینگی از بازار سرمایه نباشیم. با توجه به اینکه بازار سرمایه همانند اسفنج که آب را جذب می‌کند، می‌تواند نقدینگی را جذب کند؛ لازم است بانک مرکزی و وزارت اقتصاد با هماهنگی‌هایی علاوه بر ایجاد تعادل بین بازار سرمایه و پول، نقدینگی را جذب بازار سرمایه کنند تا نقدینگی سرگردان به سمت سفته‌بازی حرکت نکند.

در شرایطی که نرخ دلار بصورت روزانه تغییر می‌کند، این سوال مطرح می‌شود که در روز‌های گذشته چه اتفاق جدیدی در اقتصاد کشور افتاده که ما شاهد چنین جهش‌هایی در نرخ دلار هستیم؟ در وهله اول باید توجه داشت که ارزش دلار مانند هر کالای دیگری تابع نرخ تورم است؛ بنابراین علی‌رغم اینکه دولت‌ها اجازه دهند ارزش دلار تدریجی افزایش یابد یا سعی کنند بصورت دستوری و برای مدتی، نرخ آن را سرکوب کنند، طبیعی است که همزمان با افزایش نرخ تورم، نرخ دلار هم مانند قیمت سایر کالا‌ها افزایش یابد.

همچنین در روز‌های گذشته و همزمان با جهش ارزش دلار، شاهد اظهاراتی از سوی برخی از کارشناسان بوده‌ایم مبنی بر اینکه با کاهش ارزش ریال در برابر دلار، ایرانیان فقیرتر می‌شوند. این درحالی است که کاهش ارزش پول ملی و افزایش نرخ دلار، خود معلول نرخ بالای تورم و رشد اقتصادی پایین است و نه علت فقیرتر شدن افراد جامعه؛ به عبارت دیگر، این نرخ بالای تورم است که هم سبب افزایش قیمت دلار و هم فقیرتر شدن ایرانیان نسبت به گذشته شده است.

اما درخصوص جهش‌های اخیر ارزش دلار، این سوال پیش می‌آید که در شرایطی که همواره اقتصاد کشور با شرایط تورمی مزمن دست و پنجه نرم کرده است، چرا در روز‌های گذشته قیمت دلار بصورت روزانه شاهد چنین جهش‌هایی بوده است؟ این سوال را می‌توان اینگونه نیز مطرح کرد که شاخص‌های اقتصادی در طی روز‌های گذشته، در مقایسه با ماه گذشته چه تغییرات معناداری را تجربه کرده‌اند که ما درحال حاضر شاهد جهش نرخ دلار هستیم؟ برای مثال کشوری را تصور کنید که مردمان آن به دلایل مختلف از جمله کیفیت سیاست‌گذاری، سرمایه اجتماعی، قابل پیش‌بینی بودن تصمیمات سیاست‌گذاران، عدم تاثیرپذیری از شرایط سایر کشورها، استقلال بانک مرکزی و عملکرد مثبت آن و ... انتظار افزایش قیمت‌ها را ندارند و به‌طور کلی، پیش‌بینی می‌کنند شرایط اقتصادی ثباتی نسبی خواهد داشت. در چنین شرایطی خریداران و سرمایه‌گذاران در بازار‌های مختلف عجله‌ای برای خرید کالا‌های مختلف ندارند و در نتیجه مکانیزم عرضه و تقاضا در یک حالت تعادلی قرار می‌گیرد.

شاید یکی از مهم‌ترین دلایل تاثیرگذار بر انتظارات تورمی در ایران در طول سال‌های گذشته، مذاکرات برای احیای برجام بوده است. برای مثال زیاد شنیده‌ایم که همزمان با مذاکرات برجامی، بازار‌ها راکد می‌شوند؛ در چنین شرایطی خریداران با امید به احیای برجام، گشایش‌های ارزی، افزایش فروش نفت و ... برای خرید دست نگه می‌دارند و تقاضا برای بسیاری از کالا‌ها کاهش می‌یابد. مهم‌ترین عاملی که در یک سال اخیر نیز باعث ثبات بازار ارز شده بود، امیدواری به لغو تحریم‌ها در خلال مذاکرات بود.

محمدرضا فرزین پس از گذشت ۵۰ روز از تکیه زدن بر کرسی ریاست کلی بانک مرکزی یکشنبه شب در مصاحبه تلویزیونی دوباره وعده داد که قیمت دلار را کاهشی می‌کند و با راه اندازی مرکز مبادله ارز و طلا در هفته‌های آینده، تقاضای ارزی مردم را کاهش می‌دهد.

هرچند رئیس بانک مرکزی تلاش کرد با خبردرمانی بازار دلار را کنترل کند، اما پس از پایان دهه فجر در روز ۲۴ بهمن ۱۴۰۱ قیمت دلار کوتاه نیامد و همچنان در لحظه تنظیم این خبر ۴۵ هزار و ۸۰۰ تومان معامله می‌شود. این در حالی است که یکی از وعده‌های ابراهیم رئیسی در زمان انتخابات دلار ۵ هزار تومانی بود.

اما سوال اصلی این است که آیا وعده ریزش قیمت دلار ازسوی رئیس کل بانک مرکزی عملی خواهد شد؟ و قیمت دلار تا پایان سال چه سمت و سویی را در پیش خواهد گرفت؟

قیمت تا پایان سال دلار به ۵۰ هزار تومان می‌رسد؟

سید مرتضی افقه، اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز در این رابطه به اقتصاد ۲۴ گفت: در صورتی که شرایط فعلی تا پایان سال برقرار باشد دلار ۵۰ هزار تومانی هم محتمل است.


وی با بیان اینکه به نظر می‌رسد روند قیمت دلار تا پایان سال افزایشی است، ادامه داد: از آنجا که هیچ تغییری در مسائل سیاسی به خصوص برجام رخ نداده است و از طرفی رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرد که بخشی از ارز‌های آزادشده (با این فرض که این ادعا درست است) وارد سامانه نیما شده، ولی قیمت دلار هنوز در کانال ۴۶ هزار تومانی است و نشان می‌دهد قیمت دلار همچنان به روند افزایشی خود ادامه خواهد داد.

پیام فرزین به بازار دلار تهران

این اقتصاددان با اشاره به مسافرت‌های خارجی در ایام پایان سال گفت: در حالی تنها ۳۵ روز تا پایان سال مانده که معمولا تقاضای دلار و ارز در این ایام افزایش می‌یابد؛ بنابراین در صورت پایداری شرایط حالِ حاضر و افزایش تقاضای دلار و ارز در پایان سال، افرایش قیمت دلار  تا شب عید ۱۴۰۲ قابل پیش بینی است.

افقه ادامه داد: معتقدم که بانک مرکزی برخلاف ادعایش هنوز در بازار دلار و ارز منفعل است، زیرا همین که آقای فرزین در لابه لای سخنانش، اقرار می‌کند که عده‌ای قیمت دلار در ایران را بالا می‌برند و قیمت سازی می‌کنند، اقرار به یک ناتوانی است و نشان می‌دهد این افراد یا صرافی‌ها توانسته اند بر قیمت دلار در تهران اثرگذار باشند.

نشانه‌ای از احتمال کاهش قیمت دلار در دست نیست

به گفته عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، برخلاف ادعای رئیس کل بانک مرکزی که می‌گوید قیمت دلار ریزش می‌کند، هیچ نشانه‌ای از احتمال کاهش قیمت دلار در دست نیست.


افقه با اشاره به سخنان فرزین مبنی بر اینکه بخشی از منابع ارزی آزادشده در سامانه نیما عرضه شده است، ادامه داد: اگر این سخنان صحت داشته باشد نشان می‌دهد با وجود تزریق این میزان ارز، بانک مرکزی نتوانسته قیمت دلار را کاهش دهد و حتی ثابت نگه دارد.

نسخه‌های فرزین برای مهار سرکشی دلار

این اقتصاددان معتقد است: رئیس کل بانک مرکزی تصور می‌کند با گفتاردرمانی می‌تواند بر قیمت دلار تاثیر بگذارد، ولی تا زمانی که سرمایه اجتماعیِ از دست رفته به دلیل خُلف وعده‌هایی که دولتمردان انجام داده اند برنگردد، این نوع صحبت کردن تاثیرگذار نیست.

افقه ادامه داد: البته رئیس کل بانک مرکزی راه دیگری نیز ندارد، زیرا تمام راه‌هایی که در اختیارش بود را به شکل اقدامات کنونی در حال پیمودن است از جمله آن‌ها راه اندازی مرکز مبادله ارز و طلا و ثبات قیمت دلار ۲۸۵۰۰ تومانی در سامانه نیماست.

فروش دلار ۴۵ هزار تومانی از سوی بانک مرکزی که هنر نیست

عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز در مورد نرخ دلار ناخدا به اقتصاد ۲۴ گفت: اگر قیمت دلار در مرکز مبادله ارز و طلا به قیمت بازار آزاد باشد که بانک مرکزی هنری نکرده، زیرا دلار به این قیمت به راحتی در بازار آزاد در دسترس است و اگر به قیمت ۴۳ هزار و ۹۰۰ تومانی صرافی‌ها باشد که احتمال ایجاد رانت ارزی است و مردم به راحتی می‌توانند آن را از این سامانه بخرند و در بازار آزاد بفروشند.

افقه ادامه داد: هنر این است که دلار مورد نیاز مردم نیز به قیمت ۲۸۵۰۰ تومان به دست آن‌ها برسد؛ اما مادامی که بانک مرکزی دلار را به قیمت بازار آزاد بفروشد که هنر نیست.

این اقتصاددان در مورد ثبات قیمت دلار در ۴۰ روز اخیر گفت: اثر روانی تغییر رئیس کل بانک مرکزی تخلیه شده و اینک شاهد بازگشت قیمت دلار به روند طبیعی خود هستیم؛ لذا متغیر فعال موثر بر قیمت دلار مربوط به بیرون از بانک مرکزی و عوامل غیر اقتصادی مثل برجام و بدبینی نسبت به آینده، تورم و هجوم مردم برای خرید دلار برای تبدیل ریال به دلار است که موجب گرانی دلار و ارز شده است.

تغییرات قیمت دلار باید مثل یک کالا بررسی شود

سجاد بوربور کارشناس اقتصادی و مدرس بازار‌های مالی درباره تاثیر حذف ارز مسافرتی بر بازار دلار گفت: همیشه وقتی قرار است تحلیلی را انجام دهیم، نباید علت را رها کنیم و فقط معلول را بچسبیم. ارز مسافرتی موضوع کم اهمیتی برای بازار نیست، اما از این موضوع مهم‌تر مسائل بیشتری وجود دارد. باید بررسی شود، چرا ارز رشد می‌کند که با التهابات خود منجر به وقوع رویداد‌های اخیر می‌شود. باید نگاه به ارز مانند تغییرات قیمتی در یک کالا باشد. علت رشد قیمتی یک کالا اغلب تورم است و باید بررسی شود که چه چیزی باعث رشد تورم می‌شود.

وی افزود: رشد نقدینگی و کاهش رشد اقتصادی ارتباط مستقیمی با تورم دارد. درباره دلایل رشد نرخ ارز باید این موارد بررسی شود. از آنجایی که ما کسری بودجه ساختاری داریم و سال‌ها است این اتفاق ادامه دارد. رشد اقتصادی کشور در دهه ۹۰ نزدیک به صفر درصد ثبت شده است. طبیعی است، تورم شامل همه چیز از جمله دلار شود. با افزایش تورم، دلار تقویت و ریال تضعیف می‌شود. مهم‌ترین دلیل افت ریال خلق نقدینگی و کاهش رشد اقتصادی است.

با این تورم افزایشی رشد قیمت دلار طبیعی است

این کارشناس اقتصادی اظهار کرد: هیچکدام از اقتصاددانان از اوج گیری قیمت دلار تعجب نکردند. در اواخر سال گذشته قیمت دلار ۲۵ هزار تومان بود و روی کاغذ دلار ۴۲ هزار تومانی پیش‌بینی شده بود. قبل از این نیز دلار از ۴۰ هزار تومان به ۱۹ هزار تومان رسید. اگر توجه کنیم، در این رنج قیمتی نزدیک به ۵۰۰ برابر رشد داشته است. تغییر قیمت دلار در چند ماه اخیر رفتار معقولانه‌تری نسبت به گذشته داشته است و فقط ۲۰ تا ۳۰ درصد دچار افزایش قیمت شده است. اوج‌گیری اخیر قیمت دلار در بازه زمانی کوتاه‌تری رقم خورد و در نتیجه صعود بیشتری را تجربه کرده است.

بوربور یادآور شد: زمان پاره شدن برجام در مدت زمان ۶ ماه دلار از ۴۵۰۰ به ۱۹۳۰۰ تومان رسید و در مقایسه با ادوار گذشته بی‌سابقه بود. زمانی که نقدینگی به این صورت در حال رشد باشد و بخواهند دلار را سرکوب کنند، دلار در قیمت فعلی می‌ماند، اما همه چیز دچار رشد قیمت خواهد شد.

دلیل رشد نقدینگی قیمت‌گذاری دستوری است

وی تصریح کرد: دولت کسری بودجه ساختاری خود را باید کنترل کند. علت اصلی کسری بودجه ساختاری، قیمت‌گذاری دستوری است. قیمت‌گذاری دستوری، نقدینگی را افزایش داده و رشد اقتصادی را محدود می‌کند. از سویی قیمت‌گذاری دستوری، سرمایه اجتماعی را به صفر رسانده است. اگر اصلاحات در بخش سیاست ارزی اعمال شود، شاید نتیجه آن را چند سال دیگر مشاهده کنیم.

این کارشناس بازار‌های مالی افزود: نقدینگی در حال حاضر، نزدیک به ۶۰۰۰ همت است. نقدینگی در آغاز سال جاری ۴۸۰۰ همت بود، با یک رشد اقتصادی قابل باور ۳ درصدی و یک تورم جهانی ۴ تا ۵ درصد، پیش بینی دلار ۴۲ تا ۴۳ هزارتومان دور از باور نبود. در این پیش‌بینی، نقدینگی خود را از ۴۸۰۰ به ۶۴۰۰ همت هم می‌رساند، اما در حال حاضر نقدینگی در بهترین وضعیت یعنی ۶۰۰۰ همت قرار دارد؛ بنابراین رشدی که دلار باید در ۱۲ ماه تجربه می‌کرد، در ۹ ماه اتفاق افتاده است و به همین دلیل می‌توان گفت رشد قیمت دلار هیجانی بود.

سه عامل تاثیرگذار بر بازار ارز از جمله ناترازی ارزی، تجاری، انتظارات تورمی و نااطمینانی‌های سیاسی هستند که درباره ناترازی ارزی باید گفت که اکنون منابع ارزی رو به بهبود است و در رابطه ناترازی تجاری نیز تحت تاثیر افزایش صادرات نفتی و غیرنفتی، ناترازی تجاری نیز برطرف شده است.

قیمت جهانی نفت طی دو سال از ۳۵ دلار در هر بشکه به ۹۰ دلار افزایش یافته که تحت تاثیر این موضوع، صادرات نفت نیز افزایش یافته است. علاوه بر این، از آنجاکه قیمت نفت افزایش یافته، صادرات فرآورده‌های نفتی و غیرنفتی نیز افزایش یافته است.