جزئیات سفر رئیس‌جمهور به چین و اهداف اقتصادی بین دو کشور

ایران و چین به عنوان دو کشور مهم و دو بازیگر اثرگذار در سطوح منطقه ای و بین المللی از سابقه ای قابل تأمل و چشمگیر طی چند دهه گذشته در گسترش مناسبات دوجانبه برخوردارند. چین به عنوان یکی از دو ابرقدرت بزرگ جهان، در مسیر توسعه و افزایش این قدرت از تمام ظرفیت‌های موجود در جهان در حال بهره‌برداری است، چرخش به سمت مغرب و به ویژه غرب آسیا و بهره‌گیری از ظرفیت‌های این بخش از زمین در اولویت پکن قرار دارد.

طرح‌هایی، چون «کمربند و جاده» هم در راستای این بهره‌گیری تعریف شده است و چین از یک دهه گذشته این طرح را در دستور کار دارد که آمار‌ها و ابعاد منتشر شده از آن نشان می‌دهد که یکی از بزرگترین پرژوه‌های جهان است که چهار قاره را درگیر کرده و با بهره‌گیری از موقعیت جاده کهن ابریشم چین را به اروپا و آفریقا مرتبط می‌سازد.

هدف چین از این میزان عظیم سرمایه‌گذاری برای این طرح، دسترسی به بازار‌های آسیایی و اروپایی، تمرکززدایی از تبادلات صرف دریایی، متنوع‌سازی مسیر‌های تأمین انرژی و در نهایت پیشی گرفتن از رقیب آسیایی خود یعنی هند است. در کنار این اهداف، پژوهشگران معتقدند مهمترین هدف چین از این طرح ایجاد توازن استراتژیک با رقبا است تا جهان از خطرات یکجانبه‌گرایی در امان بماند.

این طرح شامل مسیر‌های زمینی حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی در آسیای میانه و نیز مسیر‌های دریایی از جنوب‌شرقی آسیا تا جنوب آسیا و بعد خاورمیانه و آفریقا امتداد خواهد یافت. هزینه این طرح براساس برآورد‌ها بیش از یک‌هزار میلیارد دلار خواهد بود و بیش ۷۰ کشور در آن درگیر هستند که یکی از آن‌ها ایران است. از ۶ کریدور طراحی شده در مسیر این طرح، کریدور ایران با توجه به بحران اوکراین و نیز چالش‌های کریدور دریایی، برای پکن مقرون به صرفه است و از این رو توجه ویژه‌ای به زیرساخت‌های مورد نیاز این طرح در ایران دارد.

رئیس‌جمهور ایران از روز سه‌شنبه ۲۵ بهمن (۱۴ فوریه) مهمان شی جین پینگ همتای چینی خود است. سفری که آیت‌الله رئیسی در یادداشت منتشر شده در روزنامه پرتیراژ people (مردم) ارگان رسمی حزب حاکم چین، مهمترین هدف آن را رقم زدن آینده‌ای روشن برای دو شریک قدیمی اعلام و تصریح کرده است: «ما بر این باور هستیم که ایران و چین در کنار همکاری‌های سیاسی و احترام به حاکمیت ملی و تمامیت ارضی، در مسیر رشد اقتصادی، مکمل‌های راهبردی خوبی برای یکدیگر خواهند بود و می‌توانند خدمات متقابل ارزنده‌ای در زمینه توسعه به یکدیگر ارائه دهند. استقلال سیاسی، قدرت امنیت‌ساز، نیروی انسانی تحصیل‌کرده، هزینه پایین تولید، ذخایر انرژی، موقعیت ترانزیتی و زیرساخت‌های صنعتی تنها بخش‌هایی از ظرفیت‌های ایران هستند که می‌تواند منجر به تقویت مشارکت راهبردی ایران و چین شود».

جزئیات سفر رئیس‌جمهور به چین

دعوت رسمی «شی جین پینگ» رئیس‌جمهور چین از رئیس جمهور ایران، با اهداف استراتژیک و اقتصادی بین دو کشور بوده است. در این سفر وزرای امور خارجه، اقتصاد، راه، نفت، کشاورزی، صمت، رئیس‌کل بانک مرکزی و «علی باقری» مذاکره‌کننده ارشد ایران، رئیس‌جمهور را همراهی می‌کنند. آیت‌الله رئیسی نخستین میهمان ارشد رئیس جمهور چین در سال نو چینی است.

در این سفر رئیس‌جمهور دیداری خصوصی با «شی جین پینگ» رئیس‌جمهور چین خواهد داشت، هیأت‌های عالی‌رتبه اقتصادی و سیاسی دو کشور مذاکراتی را انجام داده و اسناد همکاری با حضور رؤسای جمهور امضا خواهد شد. چینی‌ها تدارک گسترده برای این سفر دیده‌اند و به گفته «محمد جمشیدی» معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور این اولین سفری است که در دو دهه اخیر به دعوت چین انجام می‌شود و به گفته «رضا زبیب» دستیار وزیر امورخارجه آداب بین‌المللی تشریفات از سوی چین تمام و کمال رعایت شده و میزبانی از رئیس‌جمهور با تشریفات «سفر دولتی/State visit» انجام خواهد شد.

سفر رئیس جمهور به چین که به دعوت همتای چینی در سمرقند ترکمنستان و سپس دعوت رسمی پکن، انجام می‌شود. نخستین State visit به چین در دو دهه گذشته است که با آداب کامل تشریفات انجام می‌شود.رئیس جمهور در سفری با چند تا از وزرای مهم و به همراه رئیس کل بانک مرکزی عازم چین شد و این دیدار بعد از ۲۰ سال به صورت رسمی انجام شده و می‌تواند سرمنشا تحولات خوبی برای ایران به ویژه در بحث اقتصادی باشد.

دستاورد‌های مهم در راه است؟

علی حیدری کارشناس ارشد اقتصادی با بیان این‌که، سفر رئیس جمهور در سال نو چینی به همراه مقامات بلندپایه می‌تواند دستاورد‌های مهم اقتصادی داشته باشد، گفت: به احتمال زیاد مساله تداوم یا بازنگری در قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین محور اصلی گفتگو‌های خصوصی دو رئیس جمهور خواهد بود هرچند این قرارداد تاکنون منافع اقتصادی خاصی نداشته و در اندازه یک رویکرد سیاسی خودنمایی کرده است، اما این دیدار می‌تواند بازنگری در این قرارداد را به دنبال داشته باشد.

حیدری افزود: حضور تیم وزارت امور خارجه و گروه اقتصادی در این سفر نشان دهنده عزم مقامات جمهوری اسلامی برای گذار از سبک جدید غرب علیه ایران است هرچند مسیر طولانی است، اما تغییر در نوع تبادلات مالی و حتی تغییر در رفتار چین در از سرگیری سرمایه گذاری در ایران و حضور مجدد چین در قرارداد‌های نفتی و گازی احتمالاً از خواسته‌های تیم اقتصادی مقامات ایران است.

این کارشناس اقتصادی بیان کرد: از این سفر می‌توان انتظار رشد اقتصادی بالایی داشت یا حتی امید به رشد اقتصادی، ولی تضمین دولت چین نیز مهم است اینکه دولت چین حاضر است در کنار تبادلات میلیارد دلاری با ایالات متحده سهم تجاری میلیون دلاری با ایران را نیز حفظ کند البته در قاب دوربین و لبخند این امر محال به نظر نمی‌رسد، ولی در عمل نیازمند همت بیشتر دولت چین است.

حیدری به موضوع فروش نفت به چین نیز اشاره‌ای کرده و افزود: سهم ایران در فروش نفت با چین افزایش می‌یابد اگر ایران بتواند بازار از دست رفته خود را مجدد از عربستان باز پس بگیرد (بازار نفتی که در غیاب ایران دولت عربستان پیشتازی می‌کند.) می‌تواند سهم نفت خود را از بازار جهانی دوباره در سبد ارزی داشته باشد.

این کارشناس اقتصادی اضافه کرد: دستیابی مجدد در این سفر برای دولت رئیسی غیرممکن نیست، هرچند می‌توان انتظار داشت که گام‌های اساسی بیشتری دو کشور بردارند از جمله استفاده از کانال بانکی پولی یا ارزی به جز دلار آمریکا بوده و راهکار آن افزایش میزان تهاتر دو کشور، میزان فروش نفت در قالب پول یا تهاتر نیز نیازمند چرخش بیشتر دولت رئیسی و تعامل بیشتر با همسایگان است، چون هر نوع همکاری و نقل و انتقال پولی یا کالا با چین نیازمند همکاری منطقه‌ای بیشتر با همسایگان ایران است.

حیدری در در پایان گفت: باید رصد کرد و دید آیا دولت چین مجدد آماده بازگشت به صنایع نفت و پتروشیمی ایران است یا کماکان دولت روسیه میدان دار این صنعت در ایران خواهد بود. در حیطه داخلی بازگشت چین به مذاکرات دوسویه با دولت رئیسی در کوتاه مدت می‌تواند انتظارات تورمی را در جامعه کاهش دهد و مسکن خوبی برای اقتصاد ایران باشد، ولی در بلند مدت باید دید برنامه‌هایی در دو طرف برای آغاز قرارداد ۲۵ ساله و اقدامات راهبردی دیگر دیده می‌شود یا خیر؟

سفر رئیس کل بانک مرکزی و احتمال گشایش‌های ارزی

سفر رئیس کل بانک مرکزی به همراه رئیس جمهور پیام خاصی دارد، بدین معناست که در آینده نزدیک می‌توان شاهد گشایش‌های ارزی و متعادل شدن قیمت دلار در هفته‌های آتی بود، این سفر از جنبه دیگر نیز اهمیتی دوچندان دارد و آن هم افتتاح بازار مبادله ارز و طلا در انتهای هفته جاری بوده و هم زمانی این سفر با افتتاح این سامانه بار خبری خاصی دارد.

عزم ایران و چین برای مبادلات مالی دوجانبه

مبادلات دوجانبه و بستن پیمان‌های پولی برای انتقال ارز می‌تواند یکی از مشکلات اساسی کشور در بحث پول به ویژه بحث انتقال پول را از بین برده و عملاً بار تحریم را به شدت کاهش دهد. یکی از دلایل افزایش نرخ دلار سختی انتقال پول بوده و پیمان پولی دوجانبه می‌تواند این مشکل را رفع کند.

راه بعدی استفاده از منابع ارزی ایران به عنوان فاینانس بوده که می‌تواند به عنوان یک گزینه جدی مطرح شود، ایران نیاز به سرمایه گذاری در بحث‌های زیرساختی دارد. به عنوان مثال، استفاده از فاینانس برای توسعه زیرساخت‌های کریدوری کشور بوده که ایران به شدت از آن عقب افتاده است، توسعه خطوط ریلی پرسرعت، توسعه اتوبان‌های استاندارد شمال به جنوب و شرق به غرب، توسعه صنعت هوایی؛ یکی از راه‌های ارزآوری برای کشور توجه ویژه به بحث ترانزیت بوده و این موضوع برای آینده کشور نیز راهگشاست، سرمایه گذاری چین در کریدور ایران برای دو کشور منافع سرشاری دارد و باعث ارزآوری بالایی در این زمینه خواهد شد، احتمالاً سفر وزیر راه و شهرسازی به همراه رئیس جمهور نیز برای همین موضوع اتفاق افتاده است.

بحث دیگر حذف دلار از مبادلات روزانه مردم و در اختیار دادن ارز‌های دیگر به جای دلار از جمله یوآن چین است، بدین معنا که دلار تنها برای صنایع به کار برده و برای ارز‌های دیگر از جمله مسافری تنها بر روی یوآن تمرکز شود.

اگر توسعه مبادلات تجاری ایران و چین با هدف افزایش خالص تجاری ایران رخ دهد علاوه بر حل مشکل عرضه ارز می‌تواند ثروت خوبی را نیز برای کشور به ارمغان بیاورد، ایران می‌تواند یکی از کشور‌های صادرکننده به چین در زمینه‌های مختلف باشد و توسعه کریدور این زمینه را نیز برای ایران مهیا کرده و با افزایش مبادلات تجاری و ارزی دو کشور عملاً می‌توانند تحریم‌های اقتصادی آمریکا را بی اثر کنند.