اولین باری که خبر مسمومیت دانش آموزان در یک مدرسه در آذرماه اعلام شد، هیچ کس آن را جدی نگرفت. بدتر آنکه سعی بر این قرار گرفت که از رسانه‌ای شدن این مسمومیت جلوگیری شود و در توجیه این مخفی کاری چنین گفته شد که نباید در بین مردم نگرانی و دلهره بی مورد ایجاد کنیم، اما دومین و سومین مسمومیت دانش آموزان، زنگ خطر را بصدا درآورد و مسوولانی که معتقد بودند نباید نگرانی بی مورد ایجاد کرد، تازه به این درک رسیدند که مساله بدین سادگی‌ها نیست. اما با گسترش مسمومیت دانش آموزان به شهر‌های دیگر، کار از زنگ خطر و هشدار عبور کرد و متوجه تهدیدی جدی شدیم، تهدیدی که نیازمند ورود گسترده به این حرکت سوال برانگیز بود.

انعکاس در رسانه‌های خارجی

در حالی که رسانه‌های داخلی مسمومیت دانش آموزان را زیاد جدی نمی‌گرفتند و تنها به اعلام خبری کوتاه در حد مسمومیت اشاره می‌کردند، رسانه‌های بیگانه اقدام به تهیه برنامه‌های سریالی به منظور بزرگ نمایی هرچه بیشتر این مسمومیت‌ها می‌کردند. آنچه در رسانه‌های بیگانه مطرح می‌شد، چیز‌هایی بود که باید در رسانه‌های داخلی با حساسیت مطرح و از مسوولان مطالبه می‌شد. البته ادبیاتی که با رویکرد تخریب نظام در رسانه‌های بیگانه مطرح می‌شد، بر کسی پوشیده نیست و با نگاهی منصفانه می‌توان پی برد که هدف رسانه‌های معاند، تخریب نظام بود که در گزارش‌ها و مصاحبه‌های آن‌ها به وضوح قابل دیدن بود، اما مطالبه گری به عنوان وظیفه رسانه می‌بایست در دستور کار رکن چهارم دموکراسی کشورمان نیز قرار گیرد، زیرا بار‌ها در تماس‌هایی که با اصحاب رسانه برقرار شده، پیگیری مسمومیت دانش آموزان را از رکن چهارم دموکراسی خواستار شده بودند.

چرا مدارس دخترانه

یکی از مهمترین سوالاتی که ذهن مردم را به خود درگیر کرده، هدفگذاری این مسمومیت هاست. هنوز معلوم نیست چرا اولین مسمومیت از قم شروع شده و انتخاب استان‌های بعدی برای ایجاد مسمومیت چه بوده و نکته مهمتر اینکه چرا مدارس را هدف گرفته اند؟ در حالی که ایجاد مسمومیت در اماکن عمومی بسادگی امکان پذیر بوده، هدف دشمنان از انتخاب مدارس چه بوده و چرا مدارس دخترانه را برگزیده اند. اگر بپذیریم که کینه توزی‌های دشمن پایانی ندارد، باید بدانیم که تحرکات دشمن در مسیر‌های گوناگونی به جریان می‌افتد و لازم است دلایل تمامی تحرکات بررسی و برای مدیریت آینده در نظر گرفته شود.

انجام وظیفه بدون نیاز بدستور

هنگامی که مشکلی حتی جزیی در کشور به وجود می‌آید، دستگاه‌های مسوول باید مدیریت آن را در دستور کار قرار دهند، اما متاسفانه تمام تلاش مدیریت بحران کشور در بخش‌های مختلف بر این است که به اندازه‌ای صبر کند تا یک مشکل ساده، گسترده شود، حساسیت آن بالا برود، ترس و نگرانی ناشی از آن بر جامعه حاکم شود، نهایت سواستفاده از آن صورت بگیرد و خلاصه از یک مساله ساده، به یک معادله چند مجهولی تبدیل شود تا آقایان به فکر چاره اندیشی بیفتند. بدتر آنکه به جای چاره اندیشی، امیدوار می‌شوند تا به صورت اتفاقی یا در اثر اشتباه عاملان بحران، موفق به شناسایی یا دستگیری آنان شوند. نکته قابل تامل اینجاست که تجربه نشان داده باید فرمانی صادر شود تا مسوولان به فکر چاره اندیشی بیفتند و مدیریت خودکار بحران در بیشتر موارد صورت نمی‌گیرد.

بیشتر بخوانید:

بحران در لایه های پنهان خانواده

فرمان قاطع رهبری

با این مقدمه شاهد بودیم که دستور‌های جدی برای مقابله با بحران مسمومیت صادر شد. در این رابطه رهبر انقلاب در حاشیه مراسم روز درختکاری گفتند: مسئولین باید موضوع مسمومیت دانش‌آموزان را با جدیت دنبال کنند؛ این یک جنایت بزرگ و غیر قابل اغماض است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای تاکید کردند: اگر مسمومیت دانش‌آموزان اثبات شود، باید عوامل این جنایت به اشد مجازات برسند. در مورد این افراد هیچ عفوی نخواهد بود.

اشد مجازات در انتظار عاملان.

اما رئیس دستگاه قضا نیز نسبت به مسمومیت‌های دانش‌آموزان واکنش نشان داد و با تاکید بر اینکه مسمومیت دانش آموزان با جان انسان‌ها و روان همه افراد ارتباط دارد گفت: مسمومیت‌ها به نظر می‌رسد سازمان یافته است و کاری است که دشمن یا ایجاد کرده و اکنون بهره برداری می‌کند یا حداقل نهایت بهره برداری را از این مسئله دارد. غلامحسین محسنی اژه‌ای افزود: نهایت تلاش انجام می‌شود تا عوامل و علت اصلی مسئله شناسایی شود و امید است بزودی به جمع بندی برسد. رئیس دستگاه قضا گفت: اگر عوامل شناخته شدند، این اقدام یکی از مصداق‌های روشن افساد فی الارض در قانون است و عواملی که دستگیر شوند جزو کسانی هستند که بی تردید جزو مفسد فی الارض اند و یقیناً قوه قضائیه بصورت کاملاً ویژه و خارج از وقت رسیدگی می‌کند و عناصری که به هر نحوی در این کار به دخیل هستند به اشد مجازات که قانون پیش بینی کرده محکوم و با آنان برخورد قاطع خواهد شد هیچ گونه اغماض نخواهد شد.

تشکیل کارگروه در مجلس

اما رییس قوه مقننه هم بی تفاوت نماند و رئیس مجلس شورای اسلامی دستور تشکیل کارگروهی ویژه برای رسیدگی به موضوع مسمومیت دانش آموزان را صادر کرد. محمدباقر قالیباف در نامه‌ای به رؤسای ۴ کمیسیون تخصصی نوشت: با توجه به مسمومیت تعدادی از دانش‌آموزان بخصوص دختران عزیز و دلبندمان در برخی مدارس کشور و ایجاد نگرانی برای خانواده‌ها و دغدغه بحق آحاد مردم در این خصوص، ضروری است با قید فوریت، کارگروهی برای بررسی دقیق مسأله با حضور نمایندگان کمیسیون‌های امنیت ملی، بهداشت، آموزش و امورداخلی، با حضور مسئولان اجرایی مربوطه و با مشارکت متخصصان مسائل امنیتی، انتظامی و پزشکی جهت رسیدگی به موضوع و کشف علل وقوع حوادث تشکیل شود و این کمیسیون نتیجه بررسی‌های خود را در اسرع وقت جهت اتخاذ تصمیمات مقتضی به صحن مجلس ارائه کند.

کارگروه قوه مجریه

پایگاه اطلاع رسانی ریاست جمهوری نیز اعلام کرد بدستور ابراهیم رییسی کارگروه تحقیق، بررسی و ارزیابی وقایع مربوط به سلامت دانش‌آموزان تشکیل شده است. در این کارگروه علاوه بر دستگاه‌های امنیتی و انتظامی برای شناسایی عوامل احتمالی، وزارتخانه بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و آزمایشگاه‌های تخصصی منتخب کشور عضویت دارند و مأمور بررسی دقیق موضوع شده‌اند.

دستگیری۵ عامل مسمومیت

به نظر می‌رسد نقطه عطفی پیدا شده، زیرا فرمانده انتظامی استان فارس از شناسایی و دستگیری ۵ نفر از عوامل مسمومیت دانش آموزان در شهرستان لارستان خبر داد. رهام بخش حبیبی با بیان اینکه افراد دستگیر شده شامل دو مرد ۵۰ و ۲۲ ساله و سه خانم است که یکی از آنان دانش آموز مردودی ۲۱ ساله بوده گفت: این افراد به صورت تیمی اقدامات خود را انجام می‌داده اند و طی روز‌های اخیر با پرتاب وسیله‌ای به داخل ۷ مدرسه در شهرستان لارستان باعث مسمومیت ۵۳ نفر از دانش آموزان شده بودند. فرمانده انتظامی استان فارس با بیان اینکه ۳ خانم دستگیر شده ضمن انجام این گونه اقدامات، فیلم تهیه و به شبکه‌های معاند از جمله اینترنشنال ارسال می‌کرده‌اند، گفت: متهمان در تحقیقات انگیزه خود از این اقدامات را ایجاد جو بدبینی نسبت به جمهوری اسلامی ایران و همچنین ایجاد فضای ناامنی در مدارس اعلام کردند.

لزوم پیگیری‌های بیشتر

اگرچه با دستگیری این ۵ نفر، نقطه امید و روزنه کوچکی برای پایان دادن به مسمومیت دانش آموزان ایجاد شده، اما هنوز نگرانی‌ها به پایان نرسیده، زیرا معلوم نیست این ۵ نفر عوامل اصلی مسموم کردن دانش آموزان هستند که از یک استان به استان دیگر می‌رفتند و مسمومیت دانش آموزان را رقم می‌زدند، یا حلقه‌ای از زنجیره بزرگ ایجاد مسمومیت هستند که به وسیله دشمنان جمهوری اسلامی هدایت و حمایت می‌شدند.

دکتر زهرا نظری مهر / حقوقدان