دلارزدایی چه ثمراتی برای اقتصاد ایران دارد؟

بحث دلارزدایی در جهان با پیشگامی روسیه و چین آغاز شد و اکنون بیش از پیش مورد توجه سایر کشور‌های دنیا قرار گرفته است. دلار زدایی که تقریبا اکثر مسئولان و کارشناس اقتصادی ایران و جهان به ضرورت آن اذعان دارند و در جهت به ثمر رساندن آن شروع به حرکت کرده‌اند.

به طور مثال به‌تازگی وزارت بازرگانی پاکستان با صدور بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد که مبادلات پایاپای با افغانستان، ایران و روسیه در برخی کالا‌ها را مجاز می‌داند و ناظران اقتصادی و خبرنگاران پاکستانی از تصمیم دولت پاکستان برای اجرای سازوکار پایاپای در تجارت با ایران استقبال کردند و از آغاز روند حذف دلار از مبادلات تجاری با ایران خبر دادند.

یا در اتحادیه بریکس که شامل کشور‌های برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی است موضوع دلارزدایی از مناسبات تجاری به عنوان یکی از دستور کار‌های این گروه در نظر گرفته شده و آقای حسن بهشتی‌پور کارشناس مسائل بین الملل در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان با اشاره به آن می‌گوید: اعضای این گروه به دنبال آن هستند کاری کنند تا بتوانند در دنیای امروز تسلط دلار و اقتصاد آمریکا در بازار‌های مالی را کاهش دهند تا خودشان مستقل با یکدیگر ارتباط نزدیکی را برقرار کنند.

راشا تودی نیز چندی پیش خبر داده بود که روسای جمهور آرژانتین و برزیل اعلام کرده‌اند قصد دارند سازوکاری را برای حذف دلار در تجارت‌های دو جانبه خود طراحی کنند.

موردی دیگر اینکه در پنجاه و یکمین اجلاس اتحادیه پایاپای آسیایی نیز که ابتدای خرداد با حضور ۹ کشور عضو و ۳ کشور ناظر یعنی روسیه، بلاروس و افغانستان در ایران برگزار شد، دلار زدایی در تجارت به عنوان یکی از اهداف مهم برگزاری این اجلاس اعلام شد.

دلار‌زدایی یک انتخاب داوطلبانه توسط کشور‌ها نیست

دلارزدایی، اقدامی که آقای مخبر معاون اول رئیس جمهور در خصوص میزان اهمیت عملیاتی شدن آن اظهار می‌کند: دیگر دلار‌زدایی یک انتخاب داوطلبانه توسط کشور‌ها نیست، بلکه یک پاسخ اجتناب‌ناپذیر کشور‌ها به پروژه سلاح‌سازی از دلار است. سلاح‌سازی از دلار در چند دهه گذشته از جمله مهم‌ترین عواملی است که کشور‌ها را وادار کرده به‌دنبال یافتن راهی برای رهایی از عواقب تحریم‌های دلاری احتمالی در آینده باشند.

سلاح‌سازی از دلار اقدامی که خود آمریکایی‌ها نیز به آن معترف هستند. موردی که آقای اسکات بنت، افسر سابق عملیات روانی ارتش آمریکا در گفت‌وگوی اختصاصی به باشگاه خبرنگاران جوان گفته بود: اقتصاد کشور‌هایی که بر پایه دلار است ابزاری شده در دست آمریکایی‌ها تا هر بار به نوعی به ساختار‌های اجتماعی و اقتصادی سایر کشور‌های جهان ضربه بزنند. سال‌هاست آمریکا با اعمال تحریم‌هایی که محوریت آن براساس دلار است تلاش کرده اقتصاد جهان را به نفع خود در تنگنا قرار دهد.

سرکوب اقتصادی هر کشور با حاکیمت دلار در تجارت

دلار زدایی که در خصوص اهمیت آن با توجه به شرایط اقتصادی و تحریمی کشور آقای غیبی‌پور کارشناس اقتصادی در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: چندین سال است که کشور در تحریم بوده و به سبب این تحریم‌ها و میزان وابستگی تجارت دنیا به دلار، آمریکا هموار از این ابزار یعنی دلار برای افزایش فشار استفاده کرده و به تبع کشور‌هایی که وابستگی بیشتری به دلار داشته‌اند آسیب بیشتری را متحمل شده‌اند؛ بنابراین حذف دلار از تجارت یکی از گزینه‌های کاهش این آسیب‌ها محسوب می‌شود.  حاکمیت دلار در تجارت می‌تواند مسیر را برای سرکوب اقتصادی هر کشوری فراهم کند که اگر این حاکمیت کمرنگ شود فشار تورمی و تحریمی کشور‌ها کاهشی می‌شود.

پیش ازاین نیز آقای شهبازی نماینده مجلس با اشاره به ضرورت دلارزدایی از روابط تجاری کشور به باشگاه خبرنگاران جوان گفته بود: همانطور که تمام مسئولان بخش‌های مختلف اصرار دارند باید به سمت کاهش اثرات دلار در روابط تجاری خود حرکت کنیم. کشور‌های بزرگی همچون چین و روسیه نیز به این‌نتیجه رسیده اند که باید اثر دلار بر تجارت‌های بین المللی خود را کم کنند.

او می‌گوید: کاهش و حذف تدریجی دلار از روابط تجاری، پولی و بین‌المللی یک اقدام ارزشمند است که باید صورت گیرد تا وابستگی به دلار کاسته شود تا تجارت و به عبارتی اقتصاد کشور بر اساس تلاطم‌های ارزی دلار دچار اختلال و مشکل نشوند.  با کاهش و حذف دلار از روابط پولی و تجاری بین المللی خود می‌توانیم اثرات روانی منفی را از تجارت خود کم کنیم. دنیا نیز به این سمت در حالت حرکت است و ما نیز باید به سوی کاهش اثرگذاری برویم. بسیار مشخص است که وقتی کشور تحریم است استفاده از دلار می‌تواند اقتصاد کشور را با هزینه و تنش بیشتری همراه کند.

پیمان‌های دو یا چند جانبه مسیری مطلوب برای کاهش اثرات دلار از تجارت کشور

به گفته کارشناسان انعقاد قرارداد‌های دو یا چند جانبه با کشور‌های مختلف برای حذف دلار از روابط تجاری از جمله مسیر‌های مطلوب برای رسیدن به این هدف محسوب می‌شود، موضوعی که کارشناس اقتصادی اقای غیبی پور در خصوص آن گفت: انعقاد قرار داد‌های دو یا چند جانبه با کشور‌های هدف تجاری برای داشتن روابط تجاری بدون دلار سبب تسهیل در صادرات کشور و بازگشت ارز به کشور می‌شود که این اقدام در اقتصادی بسیار موثر خواهد بود و فشار این ابزار (دلار) کاهش خواهد یافت.

آقای قادری نماینده مجلس نیز در ادامه می‌گوید: هر چه بتوانیم پیمان‌های دو یا چند جانبه با کشور‌های طرف تجاری خود منعقد کنیم، تقاضا برای دلار در مبادلات تجاری کاهش پیدا می‌کند و این کاهش تقاضا سبب ایجاد تغییراتی می‌شود. با پیمان‌های دو یا چند جانبه می‌توانیم علاوه بر استفاده از ظرفیت‌های تجاری از ظرفیت پولی خود هم مطلوب‌تر و صحیح‌تر استفاده کنیم.

دولت باید به سمت دلار زدایی از تجارت حرکت کند

او ادامه داد: پیمان‌های دو یا چند جانبه منجر به توسعه و رشد اقتصادی می‌شود، مورد دیگر اینکه زمانی که این پیمان‌های شکل می‌گیرد کاهش فشار‌های ارزی وارده به کشور را شاهد خواهیم بود. مجلس بار‌ها در نشست‌ها و بخش‌های مختلف تاکید داشته که دولت باید به سمت دلارزدایی از تجارت حرکت کند.

به تازگی اندیشکده ریسپانسیبل استیتکرافت مستقر در واشنگتن دی سی آمریکا هشدار داده که روند دلارزدایی توقف‌ناپذیر است، زیرا کشور‌های جهان تمایل زیادی به کاهش وابستگی به دلار نشان داده اند.

بر اساس آخرین آمار‌های اعلامی سهم ذخایر ارزی مشتمل بر دلار در جهان از ۷۳ درصد در سال ۲۰۱۱ به ۵۸ درصد در سال ۲۰۲۳ کاهش یافته که این روند نیز سرعت گرفته است. آماری که به وضوح جهت حرکت کشور‌های جهان را مشخص و  تاکیدی بر ضروت کاهش دلار از رابط تجاری کشور است.