دلایل مناقشه‌های فنی و مالی حوزه صادرات گاز بین ایران و ترکیه؟

روابط میان ایران و ترکیه در سال‌های اخیر به واسطه اختلافات در مسائل مختلف منطقه‌ای دچار تنش بوده است. با این حال موج خشکسالی همراه با گرد و غبار و طوفان شن که سرتاسر خاورمیانه را درنوردیده به موضوع جدیدی مبدل شده که از قابلیت ایجاد تنش‌های بزرگی در روابط میان دو کشور برخوردار است. فهیم تاستکین، تحلیلگر مسائل منطقه‌ای با انتشار یادداشتی در پایگاه تحلیلی المانیتور با عنوان «آیا بحران آبی میان ترکیه و ایران در حال وقوع است؟» استدلال کرده بحران آبی تنها مشکلی در میان دیگر مشکلات دو کشور نیست، بلکه مشکلی است که شبیه هیچ مشکل دیگر نیست.

روابط ایران و ترکیه همراه با تغییراتی که در دوران معاصر در جغرافیای سیاسی خاورمیانه ایجاد شده‌است دستخوش تحولات زیادی بوده‌است. این روابط تا اندازهٔ زیادی از مذهب شیعه و سنی در دو سوی مرز، روابط ایران، روابط ترکیه و اسرائیل، مسئلهٔ کرد‌ها و روابط دو کشور با روسیه و اروپا اثر پذیرفته‌است.

ترکیه امروزی بازمانده‌ای از فروپاشی امپراتوری عثمانی است که مصطفی کمال آتاترک در آن دست به اصلاحات سکولار وسیعی زد و ایران معاصر کشوری است که پس از مدت‌ها بی‌ثباتی و تضعیف دودمان قاجار با روی کار آمدن رضاشاه پهلوی دست به اصلاحات مشابه و تا حد زیادی متأثر از ترکیه می‌زند. در ۱۳۵۷ ایران انقلابی را تجربه می‌کند که منجر به سرنگونی پادشاهی پهلوی و بنیان‌گذاری جمهوری اسلامی می‌شود که روابطش با جهان و از جمله ترکیه را دگرگون می‌کند.

مناقشات محدود مانده به کانال دیپلماتیک

مناقشه بر سر آب‌های فرامرزی بین ترکیه و ایران در حال گسترده‌تر شدن است و این مسئله بر شدت تنش‌های اخیر میان دو کشور -از جمله بر سر تشکیل دولت جدید در عراق و کنترل منطقه سنجار عراق- افزوده است. تهران که از ساخت سد‌های ترکیه بر سرشاخه‌های رود‌های ارس و دجله عصبانی است، علناً آنکارا را متهم کرده و مناقشاتی ایجاد کرده که تا کنون عمدتاً به کانال‌های دیپلماتیک محدود شده است.

رضا نوشادی گفت: پروژه ارتقای تجهیزات اندازه‌گیری ایستگاه بازرگان از جمله پروژه‌های شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران است که تابستان سال ۱۴۰۲ بهره‌برداری و عملیاتی می‌شود.

وی درباره فلسفه شکل‌گیری پروژه تجهیز ایستگاه بازرگان اظهار کرد: ایستگاه صادرات گاز بازرگان واقع در شهر بازرگان، در نزدیکی مرز ترکیه همسو با قرارداد امضاشده ۱۹۹۶میلادی بین شرکت ملی گاز ایران و شرکت بوتاش ترکیه در دستور کار احداث قرار گرفت و ۲۰۰۰ میلادی به بهره‌برداری رسید.

مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران افزود: قرارداد یادشده، نخستین قرارداد بلندمدت گاز پس از پیروزی انقلاب اسلامی بوده و حداکثر حجم گاز قابل تحویل ۱۰ میلیارد متر مکعب در سال، با امکان افزایش تا ۱۳ میلیارد مترمکعب و حدود معادل یک فاز پارس جنوبی است.

نوشادی ادامه داد: گاز طبیعی مورد نیاز این قرارداد از منابع جنوب کشور از طریق خطوط لوله سراسری اول، دوم و سوم و خطوط لوله ۴۸ اینچ قزوین - تبریز و ۴۰ اینچ تبریز - بازرگان به ایستگاه اندازه‌گیری گاز صادراتی بازرگان می‌رسد و پس از انجام عملیات اندازه‌گیری کمی و کیفی به وسیله خط لوله ۴۸ اینچ به کشور ترکیه ارسال می‌شود.

وی تصریح کرد: وظیفه اصلی این ایستگاه، اندازه‌گیری کمی و کیفی جریان گاز صادراتی ایران به ترکیه است، به گونه‌ای که اندازه‌گیری کیفی، تطابق کیفیت گاز صادراتی را بر مبنای پیمان ایران و ترکیه تأیید کرده و اندازه‌گیری کمی، مقدار دقیق جریان گاز صادراتی را با رعایت مقدار خطا‌های تعیین‌شده در پیمان مشخص می‌کند که مبنای مبادلات مالی قرار می‌گیرد.