قطعنامه ضدایرانی در آژانس و ارتباط آن با سفر گروسی به اسرائیل

از روز گذشته نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مقر این سازمان در وین آغاز به کار کرد که از حدود یک هفته قبل زمزمه‌هایی به گوش رسید از تهیه پیش نویس قطعنامه ضد ایرانی از سوی آمریکا و سه کشور اروپایی عضو برجام (آلمان، فرانسه و انگلیس) و ارائه آن به شورای حکام آژانس. در همین خصوص «ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا ۱۲ خرداد ماه تأیید کرد که این کشور قصد دارد با همراهی سه کشور اروپایی قطعنامه‌ای را علیه ایران در شورای حکام آژانس صادر کند.

"کوروش احمدی" تحلیلگر ارشد سیاست خارجی و دیپلمات پیشین در گفت‌وگویی، در تحلیل روند حل و فصل پرونده پادمانی ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و در پاسخ به این سوال که در زمان سفر رافائل گروسی به ایران و توافق روی یک نقشه راه برای حل و فصل پرونده پادمانی، این امیدواری وجود داشت که در صورت توافق  در وین، این پرونده هم در نشست فصلی شورای حکام که از روز گذشته (دوشنبه) آغاز شده است، با رویکردی مثبت بسته شود، در شرایط فعلی افق پیش روی همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چیست و آیا ما باید در انتظار صدور یک قطعنامه علیه کشورمان باشیم، گفت: فکر می‌کنم امروز شاهد یکی از دشوارترین شرایط از نظر رابطه ایران با آژانس هستیم. توافق‌نامه یا نقشه راهی که ۱۵ اسفند میان آقایان اسلامی و گروسی امضا شد و ۴ بند داشت و حاوی یک جدول زمانی برای ارائه توضیحاتی درباره سه سایت قدیمی از سوی ایران بود، ظاهرا نتیجه‌ای در پی نداشته است. مدیرکل آژانس در گزارش اخیر خود مدعی شده است که ایران اطلاعات معتبری در ارتباط با سه سایت مورد نظر ارائه نکرده است.

وی ادامه داد: علاوه بر گزارش در مورد سه سایت قدیمی، گزارش دیگری نیز توسط آژانس در خصوص میزان و سطح اورانیوم غنی شده توسط ایران منتشر شده و تعبیری در آن به کار رفته مبنی بر اینکه "مقادیر قابل توجهی" از اورانیوم غنی شده در ایران وجود دارد که می‌تواند برای ساخت بمب استفاده شود. این تعبیر با توجه به زمینه و پیشینه و اصطلاحات تخصصی در آژانس معنی خاص خود را دارد. به این ترتیب و در حالی که گزارش آژانس مدعی عدم همکاری ایران است، مسئله این است که هیچ تلاشی هم برای بهبود شرایط در دستور کار قرار ندارد؛ در گذشته و در آستانه نشست‌های فصلی شورای حکام معمولا تماس‌های فشرده‌ای بین ایران و آژانس صورت می‌گرفت و در چند مرحله نیز آقای گروسی در روز‌های پیش از برگزاری نشست شورای حکام به تهران سفر کرد، اما این بار ظاهرا هیچ تماسی بین طرفین وجود ندارد. لذا، می‌توانیم بگوییم که روابط دو طرف چندان خوب نیست.

ظاهرا صدور یک قطعنامه در دستور کار قرار گرفته است. اما با توجه به اشاراتی که در رسانه‌ها به محتوای این قطعنامه شده، به نظر می‌آید متن سفت و سختی نیست، یعنی تا حدی ملایم است و از جمله حاوی محکومیت و ارجاع به شورای امنیت نیست. این قطعنامه احتمالا محدود به درخواست از ایران برای همکاری با آژانس خواهد بود و از این نظر قطعنامه‌ای مشابه قطعنامه ژوئن ۲۰۲۰ خواهد بود. می‌توان گفت که هنوز در این مقطع ارجاع موضوع به شورای امنیت در دستور کار غربی‌ها یعنی سه کشور اروپایی و آمریکا قرار ندارد. اگر چنین باشد می‌توان فرض کرد که یک دوره ۳ ماهه دیگر تا جلسه شورای حکام در سپتامبر فرصت خواهد بود تا ایران و اعضای برجام و مشخصا آمریکا بتوانند با هم به توافقی برای احیای برجام برسند. این دو موضوع اگرچه رسما از هم مجزا هستند، ولی بطور غیررسمی به هم مربوط‌اند؛ همچنان که در سال ۲۰۱۵ زمانی که توافق برجام حاصل شد، کشور‌های غربی و به تبع آن بسیاری از اعضای شورای حکام و همچنین ایران نرمش نشان دادند و این امکان فراهم شد که پرونده "ابعاد احتمالا نظامی" یا PMD بسته شود.

این دیپلمات پیشین در پاسخ به این سوال که آیا سفر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به سرزمین‌های اشغالی که مدعی به دست آوردن اسنادی از برنامه هسته‌ای ایران از طریق جاسوسی است، در آستانه برگزاری نشست شورای حکام با استاندارد‌های این نهاد در تناقض نیست و آیا تهران می‌تواند از این جاسوسی و تهدید به اقدامات تروریستی تل‌آویو شکایت کند، گفت: این سفر در آستانه نشست فصلی شورای حکام و بعد از دو گزارشی که مدیرکل این نهاد در خصوص ۳ سایت هسته‌ای و موجودی اورانیوم غنی شده ایران منتشر کرده معنی خاص خودش را دارد و می‌تواند به معنی توسعه همکاری‌های آژانس و اسرائیل و افزایش تلاش اسرائیل برای ایجاد اخلال در برنامه هسته‌ای ایران و نیز مشورت طرفین با هم در مورد مراحل بعدی کار آژانس در مورد ایران باشد. البته فاکتور سومی هم وجود دارد و آن فعالیت‌های اخیر تل آویو و ادعای دستیابی به برخی اسناد است که انتشار آن‌ها را با هدف تحریک اعضای شورای حکام دنبال می‌کند. توسعه همکاری بین اسرائیل و آژانس در مورد کار روی این اسناد و به شراکت گذاشتن اطلاعات فنی در مورد این اسناد و انتشار آن‌ها نیز می‌تواند در دستور کار دو طرف باشد.

وی ادامه داد: طبیعی است که فعالیت اسرائیل در جهت تخریب روابط ایران با آژانس است و قطعا این سفر تحول مثبتی نخواهد بود. از طرف دیگر باید در نظر داشت که ممکن است آژانس با تصور اینکه تل‌آویو در مورد برنامه هسته‌ای ایران اطلاعت ویژه‌ای دارد، بخواهد با این رژیم در حوزه رصد فعالیت هسته‌ای ایران همکاری داشته باشد تا موضوع پادمان و مسائل با ایران را پیش ببرد.

احمدی گفت: در مورد تهدید اسرائیل علیه ایران؛ اگر تهدید به اقدام نظامی، خرابکاری و ترور باشد می‌توان شکایت کرد، اما در خصوص آنچه در پوشش همکاری میان آژانس و اسرائیل مطرح می‌شود، به عنوان یک کشور عضو، شکایت موضوعیتی ندارد.

در حالی از روز گذشته نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مقر این سازمان در وین آغاز به کار کرد که از حدود یک هفته قبل زمزمه‌هایی به گوش رسید از تهیه پیش نویس قطعنامه ضد ایرانی از سوی آمریکا و سه کشور اروپایی عضو برجام (آلمان، فرانسه و انگلیس) و ارائه آن به شورای حکام آژانس. در همین خصوص «ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا ۱۲ خرداد ماه تأیید کرد که این کشور قصد دارد با همراهی سه کشور اروپایی قطعنامه‌ای را علیه ایران در شورای حکام آژانس صادر کند.

رویترز پیش از این گزارش داده بود که آمریکا و سه کشور اروپایی پیش نویس قطعنامه پیشنهادی مشترک خود به شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را ارائه داده و عنوان کرده‌اند که حل نشدن موضوعات مرتبط با مواد اورانیوم پیدا شده در سایت‌های اعلام نشده، به شدت مایه نگرانی است. این چهار کشور همچنین گفته‌اند که «به دلیل همکاری ناکافی ایران» اختلافات و مسائل پادمانی همچنان حل نشده و از ایران خواسته‌اند که «فوراً پیشنهاد آژانس برای تعامل بیشتر برای حل و فصل همه مسائل پادمانی باقی‌مانده را بپذیرد».

از سوی دیگر در هفته‌ای که گذشت باز هم گزارش رافائل گروسی مدیرکل آژانس درباره برنامه هسته‌ای ایران به رسانه‌ها درز کرد، گزارشی که سعید خطیب‌زاده سخنگوی دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران آن را غیرمنصفانه و نامتوازن خواند. مدیرکل آژانس در این گزارش اعلام کرده که اورانیوم غنی شده ایران به ۱۸ برابر حد مجاز در برجام رسیده و همچنین مدعی شده که ایران در ارائه پاسخ‌های «معتبر فنی» به سؤال‌های آژانس درباره پیدا شدن مواد هسته‌ای در ایران طی سه سال گذشته ناکام بوده است. مدیرکل این سازمان هم بعد از آن سفری به سرزمین‌های اشغالی فلسطین داشت و با نفتالی بنت نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی دیدار و گفتگو کرد.

البته این گزارش‌ها واکنش «محمدرضا غائبی» سرپرست نمایندگی دائم ایران در آژانس را به همراه داشت. وی در این باره گفت: «جمهوری اسلامی ایران علیرغم اینکه از همان ابتدا معتقد بود طرح ادعا‌های مطروحه علیه آن بر اساس اطلاعات ساختگی است که توسط رژیم صهیونیستی و کشور‌های معاند در اختیار آژانس قرار گرفته است، برای نشان دادن حسن نیت خود و رد ادعا‌ها و اتهامات مطرح شده از طریق اعلام آمادگی برای تعامل مستدل و فنی با آژانس تلاش کرد تا ضمن توافق با آژانس برای وارد شدن به یک روند مذاکراتی، با هدف حل و فصل نهایی این ادعاها، با شرکت در سه نشست فنی تفصیلی جداگانه با مسؤولان ذیربط آژانس طی دو ماه گذشته، توضیحات و مستندات فنی لازم را در خصوص ادعا‌های مطروحه شده در اختیار آژانس قرار دهد.» (اینجا بخوانید)

* هشدار نسبت به صدور قطعنامه ضد ایرانی

این تحرکات از سوی آمریکا و سه کشور اروپایی و همچنین اقدامات غیرسازنده گروسی، واکنش جمهوری اسلامی ایران را در پی داشت. آنگونه که حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه نسبت به صدور هرگونه قطعنامه ضد ایرانی هشدار داد. وی در گفت‌وگوی تلفنی با «جوزپ بورل» مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هشدار داد: هرگونه اقدام سیاسی از سوی آمریکا و سه کشور اروپایی در آژانس، بی تردید با واکنش متناسب، موثر و فوری ایران مواجه خواهد شد.

امیرعبداللهیان همچنین با اشاره به اقدامات مخرب رژیم صهیونیستی که خود مجرم اصلی فعالیت‌های غیرقانونی هسته‌ای در جهان است، سفر رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تل آویو در آستانه نشست شورای حکام را در تعارض با رعایت اصل بی‌طرفی و جایگاه فنی و حرفه‌ای آژانس خواند. (اینجا بخوانید)

امیرعبداللهیان همچنین در گفت‌وگوی تلفنی با همتای سنگاپوری با بیان این‌که در سفر اخیر گروسی به تهران ما با روندی مثبت به توافقی مرضی الطرفین رسیدیم، گفت: مداخلات سیاسی در امور فنی آژانس را کاملا غیرسازنده می‌دانیم.

رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران بامداد دوشنبه ۱۶ خرداد ماه و پیش از نشست شورای حکام در توئیتی تصریح کرد: اگر بانیان قطعنامه ضد ایرانی در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روش تهدید را دنبال کنند، مسؤول همه عواقب آن هستند.

سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه نیز ۱۱ خرداد ماه تصریح کرد: به هر اقدام غیرسازنده در شورای حکام پاسخ محکم و متناسب می‌دهیم و مسئولیت پیامد‌های آن بر عهده آن‌هایی است که به شورای حکام و گزارش مدیرکل به عنوان اهرم فشار و ابزار بازی‌های سیاسی علیه ایران نگاه می‌کنند. (بیشتر بخوانید)

* مخالفت چین و روسیه

از سوی دیگر چین و روسیه دو عضو دیگر برجام مخالفت خود را با این قطعنامه پیشنهادی اعلام کردند. در همین زمینه سخنگوی وزارت خارجه چین (+) ضمن اعلام مخالفت کشورش با این اقدام، از آمریکا خواست در اسرع وقت تصمیمات سیاسی اتخاذ کند و به نگرانی‌های مشروع ایران پاسخ دهد. سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه نیز در تماس تلفنی امیرعبداللهیان بر مخالفت قطعی کشورش با این قطعنامه تأکید کرد و گفت: موضوعات در دستورکار همکاری ایران و آژانس باید در مسیر فنی حل و فصل شود.

البته پیش از این نیز «میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین این قطعنامه را بی معنی توصیف کرد و هشدار داد که این اقدام، چشم انداز تکمیل موفقیت آمیز مذاکرات وین برای احیای برجام را مبهم‌تر خواهد کرد. وی همچنین پیش بینی کرد که نشست شورای حکام همراه با تنش خواهد بود. اولیانوف بامداد امروز سه‌شنبه ۱۷ خرداد ماه نیز ضمن غیرسازنده خواندن صدور هرگونه قطعنامه‌ای علیه ایران در شورای حکام آژانس اتمی، گفت که روسیه هرگز با این قطعنامه همراه نمی‌شود.

البته در این میان، سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه هم به سفر سؤال برانگیز مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به سرزمین‌های اشغالی واکنش نشان و نسبت به تضعیف بیش از پیش اعتبار آژانس هشدار داد و افزود: کسی نمی‌تواند در قبال برنامه مخفی تسلیحات اتمی اسرائیل سکوت پیشه کند و سپس ادعای بیطرفی کرده و درباره فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران سخن بگوید.

* باز هم ادعا‌های تکراری گروسی

به گزارش فارس، رافائل گروسی مدیرکل آژانس دیروز (دوشنبه) ۱۶ خرداد ماه در نشست افتتاحیه شورای حکام طی سخنانی اظهار داشت: «تا زمانی که ایران از لحاظ فنی توضیحات معتبری برای وجود ذرات اورانیوم با منشا انسانی در تورقوزآباد، ورامین و مریوان ارائه نکند و آژانس را از همه مکان‌های فعلی مواد هسته‌ای یا تجهیزات آلوده مطلع نکند، آژانس نمی‌تواند صحت و کامل بودن اعلامیه‌های ایران ذیل موافقتنامه جامع پادمان را تایید کند. بنابراین، موضوعات پادمانی مربوط به این سه مکان باقی مانده است». گروسی همچنین در نشستی خبری و در پاسخ به سؤالی مبنی بر این‌که آیا صدور قطعنامه علیه ایران می‌تواند به حل موضوعات باقیمانده بین ایران و آژانس کمک کند یا خیر؟ گفت: «ما باید به همکاری با ایران ادامه دهیم، اما آن چه که ما از آن‌ها (ایران) دریافت کردیم، کافی نبوده است و به همین دلیل ما نمی‌توانیم رو به جلو برویم. مسئله‌ای که در این جا وجود دارد این است که ایران باید همچنان به همکاری با ما ادامه دهد و همانطور که می‌دانید یک برنامه (هسته‌ای) جاه‌طلبانه دارد و هم‌اکنون بیانیه آن‌ها زیر سؤال است، زیرا خلاء‌ها و تردید‌هایی وجود دارد که بسیار حائز اهمیت است؛ بنابراین فکر می‌کنم به نفع ایران باشد که این موضوعات (باقیمانده و غیرشفاف) را برطرف کنند تا بتوان به مسیر ادامه داد و به غیر از این راه دیگری برای صداقت وجود ندارد».

مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در پاسخ به سؤال خبرنگاری در خصوص این که سفر اخیر وی به فلسطین اشغالی در آستانه جلسه شورای حکام، حامل پیامی بوده است، گفت: «قطعاً این سفر حامل هیچ پیامی نبوده است و من هر آن چه را که باید انجام می‌دهم».

محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی هم در گفت‌وگویی با شبکه الجزیره گفت: «قطعنامه‌ای که برخی در تلاش برای مطرح کردن آن در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هستند، وضعیت جدیدی را ایجاد نخواهد کرد و آژانس بین المللی انرژی اتمی باید نفوذ سیاسی در درون خود را متوقف کرده و به قوانین خود پایبند باشد».

* متناسب با اتفاقی که بیفتد پاسخ می‌دهیم

سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه نیز ۱۶ خرداد ماه و همزمان با آغاز نشست شورای حکام در گفت‌وگویی تلویزیونی اظهار داشت: پیشداوری نمی‌کنیم، ولی متناسب با اتفاقی که بیفتد پاسخ‌های خود را خواهیم داد.

وی بیان کرد: وزیر امور خارجه اعلام کرده که ما به هیچ وجه نه این گزارش را قبول داریم و نه اقدام این سه کشور اروپایی به همراه آمریکا که برخلاف دیپلماسی و آنچه در جریان است تلاش می‌کنند قطعنامه‌ای را ارائه کنند. ما نه تنها این قطعنامه را سازنده نمی‌دانیم بلکه تصور ما این است که هم در مسیر کل همکاری‌های ما با آژانس و هم مذاکرات ما اثرات منفی خواهد داشت و بانیان این قطعنامه باید بدانند هر چقدر هم این قطعنامه را شکلی معرفی کنند از نظر ما مردود است و از همه اعضای شورای حکام خواستیم مراقب نیات رژیم صهیونیستی و بانیان قطعنامه باشند و به این قطعنامه رای منفی بدهند تا پنجره‌ای که ایران برای دیپلماسی ایجاد کرده در مسیر خودش باز بماند.

این دیپلمات ارشد ایرانی درباره مخالفت روسیه و چین با این قطعنامه و ارزیابی از نشست شورای حکام گفت: البته رویه‌های آژانس و شورای حکام مشخص است که به چه سمتی خواهد رفت. ۳۵ عضو شورای حکام نظرات خود را اعلام خواهند کرد و ایران هم به عنوان ناظر صحبت و نظرات خود را اعلام خواهد کرد. امیدواریم با توجه به آنچه گفته شده سه کشور اروپایی و آمریکا از مسیر اشتباهی که در این خصوص آغاز کردند عقب نشینی کنند و الا قطعا هم چین و هم روسیه و هم آنچه ایران گفته مبنی بر مخالفت است و اگر موضوع به رای گیری گذاشته شود، رای منفی این دو کشور و احتمالا کشور‌های دیگر به چه سمتی کل این موضوع را خواهد برد.

* غریب آبادی: ایران در حوزه فنی می‌تواند اقدامات لازم را انجام دهد

در همین خصوص «کاظم غریب آبادی» نماینده سابق ایران در آژانس در گفت‌وگویی تلویزیونی در این باره اظهار داشت: قطعنامه‌های آژانس از بعد حقوقی جنبه لازم الاجرایی ندارد حتی اگر به تصویب برسد، البته امیدوارم که کشور‌های غربی و آمریکایی سر عقل بیایند و از ثبت رسمی این قطعنامه‌شان خودداری کنند، چرا که می‌دانند این موضوع منجر به پیچیده‌تر شدن اوضاع خواهد شد و امیدوارم این کار مخرب را انجام ندهند. من مخالف هرگونه قطعنامه علیه جمهوری اسلامی ایران هستم چه در شورای حکام، چه در شورای امنیت و چه در شورای حقوق. مقامات جمهوری اسلامی ایران باید تمام تلاش خود را به کار گیرند که مانع تصویب چنین قطعنامه‌هایی بشوند، چرا که جمهوری اسلامی ایران ذیحق دریافت قطعنامه نیست، در حالی که شفاف‌ترین کشور در حوزه فعالیت‌های هسته‌ای است. اگر هم به تصویب برسد، از لحاظ حقوقی جایگاهی در نظام و رژیم‌های سازمان‌های بین‌المللی ندارد، اما می‌تواند از لحاظ عملیات روانی و از نظر اینکه جبهه سیاسی را علیه جمهوری اسلامی ایران تقویت کند، می‌تواند برای آن‌ها یک دستاورد و اهمیتی داشته باشد. ما در جمهوری اسلامی ایران در سطح رسمی، غیررسمی و نخبگانی و حتی بخش تجاری و خصوصی باید تلاش‌ها و اقداماتی را به کار بگیریم که اگر چنین قطعنامه‌ای علیه کشورمان به تصویب رسید، آثار آن را در سطح جامعه و بازار کاهش دهیم و دشمنان خود را در رسیدن به اهداف سیاسی که دارند، ناکام بگذاریم.

غریب آبادی اضافه کرد: غربی‌ها تصمیم خودشان را در خصوص این اقدام سیاسی گرفته‌اند و آمریکا هم حمایت کرده است و حتی پیش نویسی را هم در این زمینه تهیه کردند و به متحدان خود و اعضای شورای حکام ارائه کردند. خودشان می‌دانند این اقدام آنان چقدر مخرب خواهد بود و لطمات جدی به ابتکارات روی میز وارد خواهد کرد. از این‌رو، اگر نمی‌توان جلوی صدور چنین قطعنامه‌ای را گرفت، باید هزینه صدور آن را برای بانیانش سنگین کرد.

وی ادامه داد: به عنوان کارشناس می‌گویم اگر چنین اقدام سیاسی مخربی را علیه جمهوری اسلامی ایران انجام دهند، طبیعتا ایران در حوزه فنی می‌تواند اقدامات لازم را انجام دهد. ایران خویشتن داری‌هایی را همواره در این حوزه از خود انجام داده است. از سوی دیگر، ضبط داده‌های دوربین‌ها نیز ادامه دارد و این برعهده مسؤولان ذیربط است که بررسی کنند آیا باید اقداماتی را در این حوزه انجام دهند یا نه؟ باید توجه داشت که طبق نقشه راهی که بین مدیرکل آژانس و رییس سازمان انرژی اتمی ایران صورت گرفت، از اسفندماه تا به امروز چندین بار تبادل هیات بین ایران و آژانس صورت گرفت و پاسخ‌ها و گزارشات مبسوطی ایران در خصوص مباحث پادمانی در اختیار آژانس قرار داد و قرار بود آژانس این مباحث را طی گزارشی به همین نشست جاری شورای حکام ببندد.