بنابر آمار سالانه ۱.۳ تا ۱.۵ میلیون تن روغن در کشور مصرف میشود که ۹۰ درصد آن از طریق واردات تامین میشود. به رغم آنکه خوداتکایی ۷۰ درصدی در تولید دانههای روغنی تا افق ۱۴۰۴ یکی از برنامههای وزارت جهاد کشاورزی بود، اما متاسفانه این امر محقق نخواهد شد.
محمدعلی نیکبخت وزیر جهاد کشاورزی در آغاز سال زراعی ۱۴۰۳_۱۴۰۲ گفت: وزارت جهاد کشاورزی برای خودکفایی ۱۰۰ درصد تولید ۵ محصول اساسی نظیر گندم، برنج، جو، پنبه و شکر برنامهریزی کرده است و در بخشی از محصولات مانند روغن متعهد شدهایم که ضریب خوداتکایی را افزایش دهیم.
با وجود افزایش وابستگی در تولید روغن به آن سوی مرزها نیاز است که برای تحقق افزایش ضریب خوداتکایی در برنامه هفتم حمایتهای لازم از تولید داخل صورت بگیرد، در غیراین صورت به سبب تخصیص یارانه به واردات دانههای روغنی امکان رقابت تولیدکنندگان داخلی با کشاورزان آن سوی مرزها وجود ندارد.
چندی پیش علیرضامهاجر معاونت امور زراعت اعلام کرد که دولت در راستای خوداتکایی این محصول راهبردی در سال آینده زمانی اجازه واردات دانههای روغنی را میدهد که دانههای روغنی برداشت شده توسط کشاورزان خریداری و مطالبات بهرهبرداران تسویه شود.
حال بنابر تاکید مقام معظم رهبری مبنی بر جدیت بیشتر در تولید دانههای روغنی انتظار میرود که حداکثر حمایتها در سال زراعی جدید و سالهای آتی از تولید این محصول صورت بگیرد.
حداکثر سرانه مصرف روغن ۲۵ کیلوگرم است/ امکان بی نیازی از واردات دانههای روغنی وجود ندارد
علیرضا اشرفی دبیر انجمن روغن نباتی گفت: با احتساب میزان عرضه و جمعیت کشور، سرانه مصرف روغن به ازای هرنفر ۲۲ تا ۲۵ کیلوگرم است، اما واقعیت آن است که بدلیل تخصیص ارز ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان به واردات دانههای روغنی، این بخش از حمایت یارانهای برخوردار است.
به گفته او، با آزادسازی نرخ ارز، سرانه مصرف و قاچاق کاهش مییابد. همانگونه که اصلاح نظام یارانه و تغییر نرخ ارز از ۴ هزار و ۲۰۰ تومان به ۲۸ هزارو ۵۰۰ تومان اتفاق مبارکی بود که صورت گرفت.
شریفی ادامه داد: گرچه اصلاح نظام یارانه تا حدودی منجر به کاهش مصرف و قاچاق روغن به آن سوی مرزها شد، اما بحث کنترل قاچاق به طور ۱۰۰ درصد محقق نشد؛ لذا تازمانیکه ارز آزاد نشود، قاچاق اجتناب ناپذیر است.
دبیرانجمن روغن نباتی با اشاره به تاثیر آزادسازی نرخ ارز واردات بر سرانه مصرف روغن افزود: با اجرای سیاست آزادسازی و تک نرخی شدن، احتمال میرود که سرانه مصرف کاهش یابد به طوریکه به کمتر از ۲۲ تا ۲۵ کیلو برسد.
او درباره اینکه با کاهش سرانه مصرف بازهم نیازی به واردات روغن داریم، افزود: گرچه با سیاست آزادسازی قیمت، مصرف کاهش مییابد، اما بازهم واردکننده روغن روغن و دانههای روغنی خواهیم بود چراکه بواسطه شرایط اقلیمی، امکان تامین نیاز بازار داخل وجود ندارد.
اشرفی با بیان اینکه در ۱۱ ماهه سال گذشته یک میلیون و ۳۰۰ تا یک میلیون و ۴۰۰ هزارتن روغن خام و مقداری دانههای روغنی وارد شد، گفت: شرایط کشور ما به گونهای است که به لحاظ میزان کشت نمیتوان نیاز بازار را تامین کرد و از طرفی روغنهای مصرفی در کشور، ترکیبی از روغنهای مختلف هستند. به عنوان مثال شرایط اقلیمی کشور ما اجازه تولید روغن پالم را نمیدهد و تنها روغن کلزا، کنجاله سویا و مقدار کمی روغن افتابگردان و گلرنگ در کشور تولید میشود.
این مقام مسئول گفت: بنابر آمار کل تولید دانههای روغنی در سالهای اخیر از ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزارتن فراتر نرفته است و در سالهای ۸۵ و ۸۶ که اوج تولید بود، مجموع تولید دانههای روغنی ۶۵۰ هزارتن بود که روغن استحصالی از آن در مقایسه با صنعت بسیار ناچیز است.
وابستگی به واردات دانههای روغنی اساسی خطر بزرگی برای امنیت غذایی کشور محسوب میشود، لذا طبق تأکید هوشیارانه رهبر معظم انقلاب تولید دانههای روغنی باجدیت بیشتری باید دنبال شود.
وابستگی ۹۰ درصدی تامین روغن به خارج از کشور
در حال حاضر یکی از چالشهای اصلی دولت، وابستگی شدید به واردات روغن، کنجاله و دانههای روغنی به خارج است به طوریکه طبق آمار ۹۰ درصد این محصولات از خارج وارد میشود، اما برنامه اصلی وزارت جهاد کشاورزی، کاهش این وابستگیها و افزایش ضریب خوداتکایی در داخل است.
قاسم پیشه ور رئیس اتاق اصناف کشاورزی گفت: مشکل اساسی وابستگی ۹۰ درصدی به واردات دانههای روغنی مربوط به آن است که ارز نیما به واردات دانههای روغنی اختصاص مییابد که براین اساس واردات مقرون به صرفه خواهد بود.
به گفته او، با توجه به آنکه کشاورزان برمبنای ارز آزاد تولید را انجام میدهند، لذا قیمت در مقایسه با واردات بالاتر است که همین امر موجب شده تا کارخانجات روغن کشی نسبت به واردات دانههای روغنی از خارج تمایل بیشتری داشته باشند.
پیشه ور ادامه داد: عدم تخصیص یارانه به دانههای روغنی اعم از کلزا و کنجاله سویا، بالا بودن سود تسهیلات بانکی و عدم صرفه اقتصادی برای تولیدکننده موجب شده تا هزینههای کاشت، داشت و برداشت و مکانیزاسیون افزایش یابد، از این رو تولیدکنندگان و کارخانجات روغن کشی تمایل به واردات از خارج دارند.
رئیس اتاق اصناف کشاورزی گفت: تازمانیکه برای تامین نیاز کشور و تنظیم بازار، یارانه به واردات تخصیص یابد، خودکفایی و خوداتکایی معنا نخواهد داشت. هرچند تولیدکنندگان با اعمال حمایتهای لازم تولید خواهند کرد.
طرح خوداتکایی دانههای روغنی یکی از طرحهای مهم وزارت جهاد کشاورزی است که از نیمه دوم سال ۹۴ آغاز شد که طی یک برنامه ۱۰ ساله قرار شد ۷۰ درصد نیاز کشور در داخل تامین شود و به رغم آنکه زمان زیادی تا پایان برنامه باقی نمانده است، ایران کماکان در تامین ۹۰ درصد محصول مورد نیاز به آن سوی مرزها وابسته است که امید میرود با اعمال حمایتهای لازم از تولید این محصول استراتژیک در برنامه هفتم ضریب وابستگی کاهش یابد.