دولت الكترونیكی؛ انقلابی همپایه انقلاب صنعتی

پول‌نیوز، امیرهوشنگ فکرت‌نژاد - دیر سالی نیست که نامه و مکتوبات  به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای ارتباط انسانی، جای خود را به ارتباطات الکترونیکی داده است.

هم نسلان من به یاد دارند که روزگاری پست یکی از مهمترین ابزارهای ارتباطی به منظور بیان احوالات شخصی و مکاتبات اداری محسوب می‌شد.

اما امروزه دیگر كمتر كسي براي آشنايان خود نامه مي‌نويسد و به صورت مكاتبه‌اي با آنها احوالپرسي مي‌كند. مراودات اداری به سرعت به سمت الکترونیکی شدن پیش می‌رود و سازوکارهای ارتباطات فیزیکی و مراجعات حضوری جای خود را به ارتباطات الکترونیکی داده است.

فن‌آوري‌هاي نوين عصر ارتباطات، با سرعت حیرت‌انگیزی یکی پس از دیگری ظهور و افول می‌کنند، پیش از آن که فرصت چندانی برای خودنمایی داشته باشند.

از نیمه دوم دهه 1990 میلادی با پیشرفت‌هایی كه در فناوری اطلاعات و ارتباطات حاصل شد، واژه دولت الكترونیكی ظهور یافت که بعضی‌ها، دولت الكترونیكی را انقلابی همپایه انقلاب صنعتی تلقی کردند.  به هر حال ایده خدمات شبانه‌روزی در تمامی اوقات " حتی روزهای تعطیل" با ظهور دولت‌الكترونیكی  (E- government) تحقق یافته است.

بی شک اثرگذاری این فناوری بر جوانب مختلف زندگی و ظهور عصر دیجیتال كه به موج چهارم مشهور شده، تغییر در زمینه‌های مختلف زندگی را به امری اجتناب ناپذیر تبدیل نموده و در صورت ناسازگاری مردم و سازمان‌ها با این تغییرات، ناكارآمدی آنها را بیش از پیش مشهود خواهد کرد.

 بنابراین اگر هرچه زودتر به استقبال دولتي الكترونيك نرويم در آينده بايد هزينه‌هاي هنگفتی بپردازیم. برقراری دولت الكترونيك مستلزم فراهم شدن فضايي است كه در آن هر شهروندي مي‌تواند هر خدمتي را كه از طريق سازمان‌ها و موسسات دولتي و غیر دولتی ارائه مي‌شود به راحتی از طريق خدمات الكترونيكي و بزرگراه‌هاي اينترنتي دريافت كند. استقرار دولت الكترونيك به معنی حذف بسياري از موارد وقت‌گير و مزاحم در مسير خدمت‌رساني است.

دولت الكترونیك امكانات فراوانی را برای تحقق حكومت مداری خوب فراهم می كند و با به كارگیری فناوری های جدید به بهبود فرایندهای ارائه خدمات عمومی، تسریع ارائه خدمات، پاسخگوتر شدن دولت، شفافیت اطلاعات، كاهش فاصله میان مردم و دولت، مشاركت شهروندان در تصمیم گیری‌های عمومی، گسترش عدالت اجتماعی از طریق فرصت‌های برابر برای افراد، ارتباط مستقیم با مقام‌های دولتی، صرفه‌جویی در زمان، حمل و نقل، ساعات كار، هزینه‌های خدمات و منابع انرژی، امكان ارائه خدمات در هر مكان و هر زمان، افزایش كارآیی، كوچك سازی دولت، تسهیل اخذ اطلاعات و خدمات از سوی شهروندان و نیز به وسیله دولت و تسهیل فرایندهای كاری سازمان‌ها كمك می‌كند.

با پیشرفت‌هایی که در چند سال اخیر در حوزه‌های فناوری‌های بی سیم صورت گرفت، راه‌های جدیدی برای سرویس‌رسانی راحت‌تر و کم‌هزینه‌تر نهادهای دولتی به شهروندان به‌ وجود آمده است. مجموعه این راهکارهای نوین  عبور از دولت الکترونیک و گام نهادن به مرزهای "دولت سیار"  یا M-Government است.

توسعة روز افزون و افزایش ضریب نفوذ تلفن‌های همراه و قابلیت دسترسی شهروندان "در هرکجا و در هر زمان" به سرویس‌های ارائه ‌شده بر روی آنها، این ادوات را به وسایلی جذاب و مناسب برای ارائة سرویس‌های مجازی تبدیل نموده است.

با ارایه نسل 5/2 و بالاتر از سوی اپراتورهای تلفن همراه این وسیله ارتباطی عملاً به یک رایانه قابل حمل تبدیل شده است که به نوعی همه نیازهای ارتباطی شهروندان را برطرف می‌کند.

البته دولت الكترونيك و دولت موبایل در مسیر خود با چالش هایی نیز مواجهند که در این مقال بر آن نیستم که به آن بپردازم. اما آنچه در این بین نباید مغفول بماند نقش دستگاه های متولی مخابرات و فناوری اطلاعات از یک سو و پست از سوی دیگر در فرایند ارسال و دریافت نامه‌ها و مکتوبات الکترونیکی است.

فی الواقع اکنون در کشور ما مخابرات به نوعی نقش پست (البته در فضای مجازی) را ایفا می‌کند. حال آن که به نظر می‌رسد رسالت اصلی و اساسی آن ایجاد، توسعه و پشتیبانی زير ساخت‌هاي مناسب مخابراتي، امنيت در تبادل اطلاعات و تدوين قوانين و مقررات حقوقي آن باشد.

با بررسی‌های به عمل آمده در پست سایر کشورها به ویژه کشورهای توسعه یافته، در می‌یابیم که سهم قابل توجهی از ارتباطات الکترونیکی سازمان‌ها و دستگاه‌هایی که خدمات مشتریان خود را در فضای مجازی ارائه می‌دهند، از آن پست است که متاسفانه این امر در کشور ما مغفول مانده است.

همه این اتفاقات که پیشتر به آن اشاره شد، یعنی حذف مکاتبات فیزیکی و پیوستن نامه‌ها و اسناد نوشتاری به ذهن تاریخ. 

فراموش نکنیم نامه‌رساني وظيفه اصلی و ذاتی پست است که زمانی فیزیکی و حال الکترونیکی است و با شکل‌گیری و توسعه فضای مجازی سهم ارتباطات فیزیکی بسیار کم رونق شده و این اتفاق ناگزیر عصر دیجیتال و موج چهارم  تمدن بشری است.