چشم‌انداز تحقق درآمدهای نفتی بودجه در پرتو توافق

پول‌نیوز - ششمین نشست تخصصی تحلیل شرایط اقتصادی کشور پس از لغو تحریم ها با حضور سید محسن قمصری، مدیر امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران، دکتر مهدی عسلی، مدیر کل امور اوپک و مجامع انرژی وزارت نفت، دکتر محمد قاسمی، معاون پژوهشی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی و دکتر فرهاد نیلی، رئیس پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی برگزار شد.

فرهاد نیلی در ابتدای این نشست گفت: در بحث امروز سه موضوع مورد بررسی ما است؛ ابتدا چشم انداز وضعیت بازار نفت را بحث می کنیم، در بخش دوم به موضوع تحریم ها، آینده تحریم ها و نوع تحریم هایی که در بخش نفت و گاز با آن مواجه بوده ایم، می پردازیم و افق برداشته شدن تحریم ها و پیش بینی کارشناسان در خصوص آینده تحریم ها را خواهیم داشت. در قسمت سوم نیز به درآمدهای ارزی کشور و بودجه سال ۹۴ می پردازیم و با توجه به چشم اندازی که از بازار نفت و آینده تحریم ها داریم بررسی می کنیم که درآمدهای ارزی ما به چه صورت خواهد بود.

در ادامه دکتر عسلی به بیان نظرات خود پرداخت و ضمن اشاره به اهمیت نفت و درآمدهای نفتی در جهان، گفت: همانطور که مستحضر هستید نفت یک منبع پایان پذیر و از این جهت با کالاهای دیگر بسیار متفاوت است. به طوری که نوسان قیمت ها معمولا برای منابع پایان پذیری چون نفت و گاز بالاتر است. عرضه و تقاضای نفت خیلی کم کشش است و در این شرایط اتفاقی که می افتد نوسان بسیار شدید قیمت ها است؛ که ما در سال ۲۰۰۸ و سال گذشته نیز شاهد شوک قیمت نفت بوده ایم. کالاهایی مثل نفت بسیار زیاد به شوک های عرضه و تقاضا حساس هستند.

او افزود: نکته ای که به پیچیدگی تحلیل قیمت نفت دامن می زند این است که نفت در ۱۵ سال گذشته صرفا خریداری نمی شود تا در پالایشگاه ها به بنزین و گازوئیل تبدیل شود بلکه خیلی از صندوق های سرمایه و بانک ها نفت را خرید و نگهداری می کنند تا در آینده بفروشند و از مواهب آن در بازار آینده استفاده کنند. در حال حاضر بدلیل پایین بودن نرخ بهره میلیاردها پول در اختیار موسسات مالی است و آنها به خرید و نگهداری از نفت مبادرت ورزیده و در زمان لازم نیز آن را در بازار می فروشند.

او خاطرنشان ساخت: صندوق بین المللی پول کالاها را به چهار بخش تقسیم کرده و در بیشتر موارد نوسانات قیمت نفت از اکثر این کالاها بیشتر است چراکه حجم تجارت و میزان مصرفش از همه این کالاها بیشتر است. بنابراین مجموعه این عوامل باعث دشواری پیش بینی قیمت نفت می شود. در بحث پیش بینی نیز ما ابتدا بحث عرضه را بررسی کرده و سپس میزان تقاضای کالا را مورد ارزیابی قرار می دهیم و بعد می بینیم که چقدر این دو عامل در بازار تعادل ایجاد می کنند و مازاد هر کدام چقدر است.

او با بیان اینکه ما در حال حاضر شاهد یک شکاف میان رشد اقتصادی و تقاضا برای نفت هستیم افزود: برای رشد اقتصادی دنیا،‌ امسال و سال آینده رقم ۳/۳ پیش بینی شده است. در گذشته همبستگی میان رشد اقتصادی و تقاضا برای نفت وجود داشت اما اکنون دیگر اینگونه نیست. از طرفی طبق آمارها مازاد عرضه در سه ماه ابتدایی سال میلادی بسیار بالا بوده به طوریکه در روز ۵/۲ میلیون بشکه مازاد عرضه نفت وجود دارد و این بدون احتساب ۱ میلیون بشکه گم شده است. افزایش ارزش دلار نیز روی قیمت نفت اثر می گذارد.

مدیر کل امور اوپک و مجامع انرژی وزارت نفت همچنین در خصوص پیش بینی قیمت نفت نیز گفت: پیش بینی ها نشان می دهد که احتمالاتقاضای نفت ازعرضه آن پیشی خواهد گرفت واین امیدواری بسیارخوبی است. هرچندبه گمان من چون رشداقتصادی چین درحال کاهش است احتمال تحقق این موردکم است. اگرتحریم هابرطرف شودومیزان صادرات ماافزایش پیداکندوفکرمی کنیم قیمت نفت خیلی افزایش پیدانخواهدکرد.

نفت خام سال ها در کنار ما خواهد بود

در ادامه میزگرد دکتر محسن قمصری در خصوص آینده و سال مالی پیش روی ما و چشم انداز فضای پس از تحریم گفت: واقعیت های بازار در بسیاری مواقع با مسائل علمی مغایر است و بر اساس منطق اقتصادی نمی توانیم واقعیت های بازار را بررسی کنیم و به همین سبب پیش بینی آینده دشوار است.

او افزود: من خیلی اعتقاد ندارم که نفت خام کالای پایان پذیر است چرا که تحقیقات تولید ما را به بسیاری از ذخایر جدید کشف نشده می رساند. دو سوم سطح کشور ایران هنوز اکتشاف نشده است. دلیل دوم تغییرات تکنولوژی است. بهینه شدن مصرف کاهش مصرف ایجاد کرده به طوریکه منابع موجود را سال ها حفظ خواهد کرد. بنابراین نفت خام سال ها در کنار ما خواهد بود.

او در خصوص حساسیت قیمت نفت نسبت به شرایط عرضه و تقاضا گفت: ما که در کار نفت فعال هستیم حساسیت را حس نمی کنیم. ما معتقدیم که بازار نفت مدیریت می شود. چه دلیلی داشت که در سال ۲۰۱۳ و ابتدای ۲۰۱۴ قیمت ۱۱۵ دلار باشد؟ ما معتقدیم بازار را در ۵ سال گذشته بالا نگه داشته اند تا هزینه ها با صرفه باشد و به دو اتفاق منجر شود: اتفاق اول افزایش عرضه از منابعی که هزینه تولیدش به شدت بالا است مانند خلیج مکزیک. دلیل دوم بالا بودن قیمت تحقیقات بر روی منابع جایگزین را به صرفه و اقتصادی می کند و باعث می شود که در بخش نفت خام کاهش مصرف ایجاد شود. بنابراین ما خیلی به عرضه و تقاضا اعتقادی نداریم البته این معنای انکار آن نیست.

او تاکید کرد: طی دو دهه اخیر به ما ثابت شده گزارش ها جهت دار است و بازار نفت مدیریت می شود. اگر واقعا ۵/۲ میلیون عرضه در بازار وجود دارد چرا قیمت ها کاهش نمی یابد؟پیش بینی ها نشان می دهد که قیمت نفت افزایش پیدا نخواهد کرد در حالیکه تعداد بسیار بالایی خریدار آتی در بازار وجود دارد. اگر قیمت سیر صعودی ندارد پس این خریداران برای چه در بازار هستند؟

سال بسیارسختی به لحاظ مدیریت مالی است

دکتر قاسم ینیز در ادامه نشست گفت: موقعیت فعلی دولت از دیدگاه مالی و درآمد حاصل از نفت به نظر می رسد توسط مسئولان هم خیلی شناخته شده نیست. از نیمه دوم سال ۹۳ که ما با شوک مالی مواجه شدیم و نقطه انعکاسش در بودجه ۹۴ بود، این شوک تحت تاثیر مسئله تحریم ها خیلی شناخته شده نبود. اگر تحریم نداشتیم و فقط با کاهش نفت مواجه بودیم احتمالا به این موضوع حساس تر بودیم.

او ادامه داد: با توجه به نوسانات قیمت نفت در زمان نگارش لایحه بودجه تا زمان تقدیم آن به مجلس، مجلس در سال ۹۴ اقدام به دو سقفی کردن بودجه کرد و ردیف حاصل از نفت را کاهش داد و مقداری را در سقف دوم بودجه قرار داد. رقمی حدود ۵۳ هزار میلیارد تومان تحت عنوان درآمد حاصل از صادرات گذاشته شد و فرض بر این بود که اگر ارقامی مازاد بر این رقم حاصل شد در ۶ ماهه دوم سال دولت بتواند از آن استفاده کند به میزان ۲/۱۶ هزار میلیارد تومان. به عبارتی میزان صادرات ۴/۱ در نظر گرفته شده بود که آن سقف اول بودجه است.

با توجه به اینکه میزان هزینه های ما از رقم بودجه بیشتر بود پس می بایست آن رقم به ۸/۱ میلیون بشکه در روز می رسید. بودجه ۹۴ یک پیچیدگی هم دارد. جدا از این اعداد و ارقام اگر درآمدها تا ۱۵هزار میلیارد تومان دیگر هم افزایش یابد دیگر اعداد و ارقام غیرمنطقی می شوند. برای رسیدن به سقف سوم هم باید با صادرات ۳/۲ میلیون بشکه در روز روبه رو باشیم.

این کارشناس اقتصادی افزود: اما سه ماهه اول ۹۴ از نظر ورود منابع صادرات نفت به خزانه نسبت به سه ماهه اول سال ۹۳ کاهش ۲۰ درصدی داشته است. بنابراین سال بسیار سختی به لحاظ مدیریت مالی است. برای خود من هم روشن نیست چراکه از طرفی گفته می شود مقادیر صادرات بیشتر شده اما ورودی پول نفت به خزانه کاهش یافته است. این نشان می دهد که شرایط مالی کشور سخت تر است و ما هنوز درآمد را دریافت نکرده ایم. در حقیقت می شود گفت خزانه سال ۹۴ فقط ۷۵ درصد از پول های صادرات نفت را نسبت به سه ماهه نخست سال ۹۳ در اختیار داشته است.

او در پایان گفت: اگر ما به قدرت خرید دولت برگردیم می بینیم که روند کاهشی داریم. در بودجه ۹۴ گفته شده که ۵۰هزار میلیارد تومان قرار شد اعتبار عمرانی داشته باشیم که در سه ماه نخست بسیار محدود بوده است. سیاست مالی در حال حاضر ابزاری برای خروج از رکود نیست و دولت در تلاش است تا مدیریت بخش عمومی کشور بتواند جوابگوی مردم باشد که این بسیار مهم است. با فرض اینکه در ۶ ماه دوم سال در همین حدود بودجه منابع حاصل از درآمد نفت حاصل شود سال درخشانی از نظر کاهش وابستگی بودجه به نفت داشته ایم و این دستاورد کمی نیست.