رشد یا توسعه؟!

پول نیوز - این دو واژه پر کاربرد در ادبیات مدیریت و سیاست که خیلی وقت ها هم به یک معنا بکار می روند. اهدافی مانند رشد اقتصادی و توسعه اقتصادی که دائما توسط مدیران و مسولان در کشور بکار می رود. اما به راستی رشد و توسعه یکسانند؟؟

پروفسور راسل ایکاف در کتاب برنامه ریزی تعاملی (ترجمه دکتر سهراب خلیلی) خیلی خوب تفاوت رشد و توسعه رو تبیین کرده است. رشد یعنی افزایش در اندازه یا تعداد که معمولا برای سازمان ها اندازه بکار می رود. بنابراین منظور از رشد شرکت ها افزایش در مقیاس های عملکردی آن ها مانند سهم بازار، سود خالص، تعداد شرکت ها و ... است و خیلی وقت ها تمام هدف یک شرکت رشد، به این مفهوم است!

اما توسعه، خلاف تصور بسیاری توسعه وضعیت یا حالتی نیست که با آنچه فرد دارد تعریف شود، بلکه توسعه فرایندی است که توسط آن فرد توانایی ها و اشتیاق ارضای آرزوهای خود و دیگران را افزایش دهد. این تعریف آقای ایکاف است. بنابراین توسعه افزایش ظرفیت و توانایی است نه افزایش دستاورد. بیشتر جنبه انگیزش، دانش، درک و خرد دارد تا جنبه مال و ثروت.. با اینکه فرد چقدر دارد سروکار ندارد بلکه با آنچه دارد چه می تواند کرد مربوط است.

بنابراین توسعه بیشتر به کیفیت زندگی مربوط است تا به سطح زندگی. اگر مردمی توسعه نیافته ثروتمند شوند ضرورتا توسعه یافته نخواهند شد. اگر به دانش و درک دست پیدا کنند آنگاه توسعه یافته خواهند بود. هر کدوم از ما شاید نمونه های زیادی داشته باشیم برای این موضوع که بالا رفتن سطح زندگی ضرورتا همراه افزایش کیفیت زندگی نخواهد بود هر چند ثروت و سطح زندگی میتواند به توسعه و کیفیت زندگی کمک کند. نکته مهم اینه که توسعه شامل خواست و توانایی است، نمی توان آن را به دیگری داد یا تحمیل کرد!

بنابراین نه دولت می تواند حکومت شوندگان را توسعه دهد و نه مثلا شرکتی، کارکنان خود را!! حداکثر کاری که می توانند بکنند ترغیب و تسهیل این توسعه است. توسعه مثل درمان پزشکی نیست بلکه شبیه درس دادن است. هیچ کس نمی تواند توسعه را تجویز کند اما اگرچه کسی نمی تواند به جای دیگری یاد بگیرد یا برانگیخته شود اما می تواند یادگیری و انگیزش دیگری را ترغیب کند.

کیفیت زندگی که مردم می توانند محقق کنند، محصول مشترک توسعه و منابع دردسترس است اگرچه محدودیت منابع می تواند پیشرفت کیفیت زندگی را محدود کند ولی نمی تواند توسعه را محدود سازد.

بر این اساس سوالی که مطرح می شود این است که آیا برنامه های توسعه کشور، این مفهوم از توسعه را در خود دارد و آیا اولویت بندی امور مبتنی بر این مفهوم صورت گرفته است یا خیر؟