راهکار افزایش صادرات محصولات ایرانی به قطر

پول نیوز- با تحریم و حصر قطر از جانب کشورهای عربستان سعودی، امارات، بحرین و مصر، صادرات این کشورها به قطر متوقف شد و تحریم اقتصادی برقرار شد تا این کشور را وادار به اقداماتی از جمله قطع رابطه با ایران و کاهش روابط با ترکیه کنند.

اما آنچه که اتفاق افتاد گسترش روابط ایران و ترکیه با قطر بود و این کشور توانست به نحو خردمندانه ای و با توسعه روابط خود با کشورهای دیگر، تسلیم تحریم کنندگان نشود.
در گفت و گو با دکتر مهدی کریمی تفرشی، کارآفرین و فعال صنعت غذایی، مشکلات توسعه روابط اقتصادی و صادرات به قطر بررسی شد که متن آن را می خوانید.

*****

*در خلال سفر امیر قطر به ایران در هفته جاری، مقامات ارشد دو کشور تاکید کردند که روابط اقتصادی، سیاسی و فرهنگی فی ما بین توسعه پیدا کند. از طرفی، جنابعالی در سال 1396 و مدتی پس از شروع تحریم قطر، نکاتی را مطرح کرده و گفته بودید تاخیر بازرگانان ایرانی و صادرات کالاهای بی کیفیت باعث شده مشکلاتی در صادرات به قطر به وجود بیاید.
با فرصتی که با تحریم کشور قطر، به طور ناخواسته برای ایران به وجود آمد چرا تولید کنندگان و صادر کنندگان ایرانی به شکلی که اتفاق افتاد در دو سال گذشته با این بازار جدید برخورد کردند؟

-بازار قطر که مورد تحریم قرار گرفت، یک بازار بسیار خوبی برای ایران بود و با توجه به روابط سیاسی خوبی که بین ایران و قطر وجود داشت، پتانسیل خوبی بود. متاسفانه ما نتوانستیم از این بازار استفاده کنیم و کشور ترکیه توانست در کمتر از 48 ساعت، تمام بازار قطر را در اختیار بگیرد.
در ایران تقریبا تا یک هفته، فقط جلسات مختلف برگزار شد در رابطه با این که چطور می توانیم وارد بازار قطر شویم. الان هم با مشکلاتی که بین ایران و کشورهای اروپایی و همچنین آمریکا به وجود آمده، امیر قطر در این شرایط به ایران سفر کرد.
این سفر می تواند به خیر و صلاح کشور ما باشد چرا که در این سفر، توافق هایی از جمله در حوزه اقتصادی بین ایران و قطر حاصل شد.

*در دوره قبل از تحریم و حصر قطر، کشور ترکیه سالیانه حدود یک میلیارد دلار صادرات به قطر داشته و ایران در زمان قبل از تحریم شدن قطر، در سال 1395 فقط 103 میلیون دلار صادرات به قطر داشت.با این وجود، بر چه مبنا شما گفتید که ترکیه در مدت 48 ساعت بازارهای قطر را تصاحب کرد؟

-هر کالایی، یک بحث کمیّتی دارد و یک بحث کیفیتی. از نظر کیفیت، شرکت های ما کالاهای با کیفیتی برای صادرات دارند اما از نظر کمیّت یعنی بسته بندی و پکیجینگ، متاسفانه شرکت های ایرانی از گذشته ضعف بسته بندی داشته اند و این ضعف، هنوز هم وجود دارد.
به غیر از تعداد کمی از شرکت های ایرانی، بقیه شرکت ها نتوانسته اند خودشان را به روز رسانی کنند. به همین دلیل، بازار قطر از دست ما رفت ولی شرکت های ترکیه ای که در قطر حضور دارند، توانسته اند از این بازار استفاده کرده و صادرات بیشتری به قطر داشته باشند و بر این اساس میزان صادرات ایران، بسیار کمتر از ترکیه است.

*یکی از ایرادات و انتقادات شما در مورد از دست دادن بازار قطر، مرجوع شدن کالاهای ایرانی بوده. چقدر از کالاها و محصولات ایرانی صادر شده نسبت به کل حجم صادرات به قطر بازگشت داده شد و در حقیقت چقدر کالای صادراتی ایران، بی کیفیت بود؟

-فقط بخشی از کالاهایی که به قطر صادر شده بود، مرجوع شد چرا که باید مجوزهای قانونی می گرفتند ولی گرفتن این مجوزها به موقع انجام نشد.
برخی موانع گمرکی هم وجود داشت و البته در حد خیلی کم، کالاهای ایرانی کیفیت لازم را برای صادرات نداشتند. واقعا این طور نبود که حجم زیادی، برگشتی کالا از قطر به ایران داشته باشیم.

*بی کیفیت بودن و مرجوع شدن برخی کالاهای صادراتی، آیا اعتبار کالای ایرانی را زیر سوال برد؟

- بیشتر کالاهای مرجوعی از محصولات کشاورزی است تا مواد غذایی و این کالاهای مرجوعی، و اعتبار ما زیر سوال نرفته است چرا که کالای ایرانی، با کیفیت است.

*در دوره تحریم قطر توسط عربستان و امارات، محصولی مثل هندوانه از ایران به صورت فله ای و با لنج به قطر صادر می شد. شما این نوع و شیوه صادرات را  قبول دارید؟

-حداقل در زمینه های کشاورزی و غذایی، صادراتی که به صورت فله ای است، نمی تواند ارزش افزوده و ارز آوری داشته باشد. البته سنگ آهن و سنگ معدن، به صورت فله ای صادر می شود ولی صادرات آنها فرق می کند. بنابراین، باید جنس هایی را صادر کنیم که دارای بسته بندی باشد.

*در زمان صادرات میوه و محصولات کشاورزی مثل هندوانه به قطر، این انتقاد مطرح بود که آب، با ارزش است و نباید این نوع محصولات صادر شود.
یک موضوع دیگر این بود که هندوانه ها در داخل لنج گذاشته می شد و ساعت ها آفتاب به آنها می خورد تا محموله به قطر برسد. با در نظر داشتن الگوی توسعه پایدار، این دو موضوع را در رابطه با صادرات چگونه تحلیل می کنید؟

-آن انتقادها نسبت به صادرات برخی محصولات و کالاها مثل هندوانه درست است. ما همه می دانیم که در کشورمان کمبود آب داریم و حتی صرفه ندارد که برای مصرف داخلی، هندوانه تولید کنیم. ما می توانیم حتی برخی محصولات کشاورزی را برای مصرف داخلی از کشورهایی مثل افغانستان و ترکمنستان وارد کنیم.

*کل واردات سالیانه کشور قطر، کمتر از 30 میلیارد دلار است. صادرات سالیانه آن هم حدود 80 میلیارد دلاربوده و بخش عمده آن نفت و گاز است. واقعاً باید روی بازار قطر حساب کرد و برای صادرات به آن اهمیت قائل شد؟

-فقط بحث صادرات به قطر نیست و ما باید از طریق بازار قطر باید بتوانیم سرمایه گذاری کرده و بتوانیم صادرات به کشورهای عربی دیگر داشته باشیم.

*ایران با کشور عمان ارتباطات خوبی دارد و عمان جزو 20 کشور اول هدف ایران در صادرات است ولی به خاطر این که به قطر فقط 225 میلیون دلار در سال صادرات داشته ایم قطر جزو 20 هدف اول صادراتی ایران نبود. از طرفی امارات دومین شریک بزرگ تجاری ایران و دومین بازار هدف صادراتی ایران است.
وقتی که ما الان بیش از قطر، مثلاً به امارات و عمان صادرات داریم چرا فکر کنیم که از طریق قطر به کشورهای دیگر صادرات داشته باشیم؟

-ما به تازگی تعاملات خوبی را با قطر شروع کرده ایم و می توانیم با آنها همکاری کنیم. ما نه تنها کشور عمان را باید به عنوان یک فرصت داشته باشیم بلکه باید قطر را هم در کنار خودمان به عنوان یک فرصت خوب و جدید نگه داریم.

*آقای شریعتمداری در زمانی که وزیر صنعت، معدن و تجارت بود در سال 1396 و در دیدار با شیخ احمد بن جاسم آل ثانی وزیر تجارت و اقتصاد قطر، اظهار امیدواری کرده بود که در سال 2018 حجم روابط دو کشور به 5 میلیارد دلار برسد.
در عمل صادرات ایران به قطر چشمگیر نبوده و قطر هم فقط 10 میلیون دلار در سال گذشته به ایران صادرات داشته. آیا در اعلام 5 میلیارد دلار، ایده آل گرایی وجود داشت؟

-در زمان مناسبی، آقای شریعتمداری آن عدد را اعلام کرده اند ولی بنا به دلایل مختلف سیاسی و رکود اقتصادی، آن هدف تحقق پیدا نکرده و ما می بینیم فاصله زیادی با آن عدد هدفگذاری شده داریم.

*کشورهای آمریکا، چین، هند، آلمان و ژاپن به ترتیب بیشترین سهم را در صادرات 30 میلیارد دلاری به قطر دارند و کل صادرات مواد غذایی و محصولات کشاورزی کشورهای دیگر به قطر فقط در حد 5 میلیارد دلار است.
آیا امکانات ایران اجازه می دهد که کشور ما سهم بیشتری و خیلی بیش از صادرات 225 میلیون دلار فعلی، در صادرات به قطر کسب کند؟

-بله ولی کشور قطر، یک بازار مصرفی است که از قدیم اروپایی ها و آمریکایی ها کالاهای خودشان را به این کشور ارسال کرده اند و در نتیجه ذائقه و سلیقه مردم قطر، تغییر کرده است یعنی کالاهای با برند اروپایی و آمریکایی مصرف می کنند.
در عین حال، ورود به بازار قطر، به راحتی ممکن نیست و باید روی تغییر ذائقه و تغییر فرهنگ مصرف آن کشور کار کنیم و این کار زمان بَر است.البته الان هم در قطر، شرکت های موفق ایرانی حضور دارند و نه هر شرکتی از ایران.

*رئیس سازمان تجارت ایران(وابسته به وزارت صنعت و معدن)، در حاشیه دیدار امیر قطر و آقای روحانی رئیس جمهور کشورمان، گفته که هفتمین کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و قطر طی سه ماه آینده برگزار می شود.
فکر می کنید کمیسیون های مشترکی که تا الان برگزار شده دستاوردی داشته اند؟

-این دستاوردها، دستاوردهای خوبی بوده و تصمیم گیری های خوبی شده و توانمندی های هر دو کشور شناسایی و آسیب شناسی شده و فقط مساله این است که در اجرا یک مقدار دچار نقص است.
بازار قطر برای ایران شناسایی شد و از طرفی، توانمندی های شرکت های ایرانی بسیار زیاد است. ما در ایران بیش از 100 میلیون تن تولید انواع مواد غذایی و کشاورزی داریم و همچنین 150 میلیون هکتار زمین قابل کشت جهت کشاورزی داریم و در حال حاضر از نیمی از آن استفاده می شود. ما می توانیم تمام نیازهای مواد غذایی و محصولات کشاورزی کشورهای همسایه را تامین کنیم و در رابطه با محصولات صنعتی هم، همین طور.
مطمئن باشید که ما می توانیم ارز آوری بسیار خوبی را از طریق صادرات داشته باشیم که حتی برابری با درآمد صادرات نفت داشته باشد.

*میزان صادرات ما به قطر در سال 1397 نسبت به سال 1396 در حد 7 درصد کاهش داشته. شما درباره صادرات ایران به قطر در آینده امیدوارانه صحبت کردید ولی با در نظر گرفتن آمار کاهش صادرات ما، فکر می کنید صادرات ما بیش از صادرات سال گذشته شود؟

-درست است که شرایط اقتصادی ما، شرایط جالبی نبوده ولی من نوید این را می دهم که در سال 1399، بازار با ثبات تری را در زمینه اقتصاد و تجارت داشته باشیم.