عزیزی: خیال روسیه از بابت ایران راحت شد

حمیدرضا عزیزی کارشناس مسائل روسیه در گفتگویی گفت: برای بررسی این موضوع باید دو بحث را از هم مجزا کنیم که سطح اول بحث رویکرد کلی روسیه نسبت به احیای برجام به ویژه از سال ۲۰۱۸ و از زمان خروج دولت ترامپ که مسکو آن را دنبال کرده است. این رویکرد در زمانی که آقای روحانی رئیس جمهور بود وجود داشت و در ادامه نیز تداوم یافت. سطح دوم دوم مربوط به تغییرات دیگری است که زمان آمدن آقای رئیسی در سیاست‌های روسیه دیده می‌شود.

وی افزود: در سطح اول این سوال مطرح می‌شود که آیا اساسا روسیه به دنبال اجرای برجام هست یا نه. به طور کلی می‌توان گفت که رویکرد روسیه مبتنی بر حفظ برجام است. سه عامل اصلی در این بین وجود دارد: یکی بحث حقوق بین الملل، موازنه قوای منطقه‌ای در خاورمیانه و آخری منافع عینی است. در موضوع اول یعنی حقوق بین الملل روسیه همواره از زمان خروج ترامپ از برجام به عدم تعهد آمریکا و بی توجهی به معاهدات بین المللی انتقاد کرده است. روسیه در واقع از نظمی که آمریکا پس از جنگ سرد ایجاد کرده است انتقاد می‌کند و در چارچوب رعایت و احترام قوانین بین المللی حرکت می‌کند. از همین رو روسیه از این رویکرد برای احیای برجام نیز استفاده کرده است. همانطور که می‌دانیم روسیه به عنوان یکی از اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل محسوب و یکی از ستون‌های نظام بین الملل در نظم بین المللی ایجاد شده در پساجنگ سرد به شمار می‌رود. اقداماتی که می‌تواند سلسله وار این نظم را تهدید کند در راستای منافع خود نمی‌بیند.

عزیزی ادامه داد: در موضوع موازنه قوای منطقه‌ای نیز تغییر آن برای روسیه تهدیدزا است بدین معنا که رقبای منطقه‌ای ایران دست بالا را داشته باشند. از یک طرف قرار گرفتن ایران در فشار حداکثری را مفید نمی‌داند به این دلیل که این وضعیت می‌تواند پتانسیل تقویت رقبای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را به همراه داشته باشد و نظم منطقه‌ای را دچار تغییر کند. از یک طرف هسته‌ای شدن ایران نیز به نفع روسیه نیز چرا که نظم منطقه را دچار تغییر خواهد کرد. روسیه به همین دلیل همواره تلاش کرده توازن را در بین بازیگران در منطقه حفظ کند.

وی خاطرنشان کرد: موضوع سوم نیز در نهایت به منافع عینی روسیه بر می‌گردد که برداشته شدن تحریم‌های تسلیحاتی ایران نیز در راستای تجارت تسلیحاتی روسیه بررسی می‌شود. اینکه ایران بودجه‌ای برای خرید این تسلیحات دارد بحث جدایی دارد. همچنین عضویت ایران در نهاد‌های روسی محور مانند اتحادیه اقتصادی اوراسیا، شانگ‌های و ... از منظر کمک به نقش دیپلماتیک روسیه در سطح بین المللی مهم به شمار می‌رود و در راستای منافع روسیه قرار دارد. با توجه به این سه موضوع روسیه به دنبال احیای برجام خواهد بود.

این کارشناس تصریح کرد: روسیه سعی کرده است در بحث مذاکرات وین نقش میانجی اصلی را نشان دهد و در این راستا میخائیل اولیانوف نماینده این کشور به طور مداوم از فضای مثبت این مذاکرات و پیشرفت‌های حاصل شده صبحت می‌کند. معتقدم که این رویکرد ناشی از دو عامل است: اینکه در دوره بایدن مواضع کشور‌های اروپایی با ایالات متحده آمریکا نزدیک شده و بر این اساس یک بدبینی فزاینده را در طرف ایرانی ایجاد کرده و طبق آن روسیه فرصت را مناسب دیده تا خود را به عنوان میانجی اصلی مطرح کند. ضمن اینکه روسیه این توانایی را دارد که از بحران‌های بین المللی به منظور بازتعریف نقش خود به عنوان یک قدرت بزرگ و پذیرفتن آن به آمریکا استفاده کند. یکی از محور‌های سیاست خارجی روسیه پس از جنگ سرد این بوده که جایگاه این کشور به عنوان یک قدرت بزرگ و برابر توسط آمریکا به رسمیت شناخته شود.

وی در پایان گفت: مورد دیگر به انتخاب آقای رئیسی بر می‌گردد که تغییرات ایجاد شده؛ از این نظر که روسیه خیال آسوده تری نسبت به آینده ایران دارد. این رو به نظر می‌رسد روسیه درصدد آن است تا نقش فعالتری را نسبت به ایران پس از دوران آقای روحانی ایفا کند. فعالتر شدن روسیه همزمان با احیای طرح‌هایی است که این کشور در راستای امنیت خلیج فارس و خاورمیانه دارد. حتی مطرح شد که مسکو در تلاش است تا رویکرد‌های ایران و عربستان را به هم نزدیک کند.