مزایا و معایب کشت فرا سرزمینی

با توجه به بحران آب‌های زیرزمینی از طریق کشت فراسرزمینی در خارج از مرز‌ها امکان صرفه جویی ۵۰ درصدی آب و تخصیص به محصولات اساسی وجود دارد.

کشت فراسرزمینی به معنای کاشت انواع محصول در سایر کشور‌ها و واردات آن به ایران است. این نوع کشت، موضوعی است که طی چند سال اخیر در کشورمان مطرح شده و اکنون اهمیت آن با توجه به وقوع خشکسالی در بسیاری از استان‌ها، محدودیت شدید منابع آبی و تأثیر آن بر وضعیت معیشتی مردم بیش از هر زمانی نمایان است.

چرا کشت فراسرزمینی برای ایران مهم است؟

در این راستا، چند سالی است که بحث کشت فراسرزمینی در کشور ما مطرح شده و حالا با توجه به وقوع خشکسالی در بسیاری از استان‌ها، محدودیت شدید منابع آبی و تأثیر آن بر وضعیت معیشتی مردم بیش از هر زمانی نمایان شده است.

از دیرباز یکی از آرزو‌ها خودکفایی کشور در تولید محصولات راهبردی کشاورزی مثل گندم، دانه‌های روغنی، نهاده‌های دامی بوده است، اتفاقی که نیازمند منابع آبی در استان‌های مختلف است، اما به دلیل خشکسالی‌های پی در پی این سال‌ها و کمبود منابع آبی در بسیاری از استان‌ها مدت زمانی است که محقق نشده و همین موضوع باعث شده از طرحی به نام کشت فرا سرزمینی یاد شود.

براین اساس، کشت فراسرزمینی با توجه به کمبود منابع آبی در ایران، محدودیت در فعالیت‌های بخش کشاورزی و جلوگیری از بروز مشکلات جدی در پایداری امنیت غذایی در کشور مورد توجه وزارت کشاورزی و دولت قرار گرفته است.

مزایای کشت فرا سرزمینی

بنا به گفته کارشناسان، اولین و مهم‌ترین مزیت کشت فرا سرزمینی جلوگیری از هدررفت آب است، با توجه به شدت بحران آب در کشور باید در جهت بهره‌وری کشاورزی موجود و استفاده از روش‌های آبیاری و کاشت، داشت و برداشت نوین و کاشت محصولات آب بر در سایر کشور‌ها و ایجاد کشت فرا سرزمینی گام برداشت.

مزیت دوم این طرح افزایش تولید محصولات کشاورزی و ایجاد آرامش از تأمین امنیت غذایی است، طبق آمار اعلامی وزارت جهاد کشاورزی، اکنون ۹۰ درصد از محصولات روغنی و بخش قابل توجهی از برنج مصرفی کشور وارداتی است.

با به‌کارگیری اراضی کشاورزی خارج از کشور، استراحت زمین‌های داخلی تضمین باعث می‌شود زمین‌های کشاورزی آب‌وخاک خود را ترمیم کنند و علاوه بر آن، بخش بزرگی از نیازمان به محصولات کشاورزی تأمین می‌شود به همین دلیل ایرادی ندارد که محصولات راهبردی مثل گندم، خوراک دام و دانه‌های روغنی به‌وسیله کشاورزان ایرانی در خارج از مرز‌های کشور کشت و تولید و برای تأمین نیاز‌های داخلی استفاده شود.

ضمن این که تبدیل فناوری و دانش به محصول، یکی دیگر از مزایای کشت فرا سرزمینی به شمار می‌رود.

با توجه به بحران منابع آبی، انتقال کشت محصولات جالیزی به خارج از مرز‌ها به منظور کاهش تنش آبی آرزوی دیرینه بخش کشاورزی است.

از ابتدای امسال وزیر جهاد کشاورزی و مسئولان این وزارتخانه بر محدودیت کشت محصولات آب بر و انتقال کشت به آن سوی مرز‌ها تاکید داشتند، بدین منظور قرار بود از ابتدای سال زراعی تعرفه صادرات محصولات جالیزی افزایش یابد تا صادرات صرفه اقتصادی نداشته باشد.

سید جواد ساداتی نژاد وزیر جهاد کشاورزی گفت: برنامه افزایش تولید دانه‌های روغنی در دستور کار است، لذا به سبب محدودیت کشت دانه‌های روغنی آب بر باید به سمت و سوی کشت فراسرزمینی رویم.

ساداتی نژاد یادآور شد: تولید دانه‌های روغنی کاملینا و کلزا در داخل دنبال می‌شود.

ضرورت سرمایه گذاری کشت فراسرزمینی در کشور‌های دارای ورود و خروج سهل سرمایه

کلباسی معاون دفتر بین الملل وزارت جهاد کشاورزی اظهار کرد: بخش دولتی سرمایه گذاری مستقیمی در کشت فراسرزمینی نداشته است و بنابر قانون در کشوری نمی‌توانیم آن را انجام دهیم.

وی ادامه داد: بخش خصوصی نقش آفرین و سرمایه گذار فرآیند کشت فراسرزمینی است و تلاشمان برآن است که افراد ناآشنا را از ریسک آن آگاه کنیم.

کلباسی تصریح کرد: کشت فراسرزمینی به سهولت امکان پذیر نیست و الزامات سیاست گذاری اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، زراعی و تخصصی دارد و بخش خصوصی علاقه‌مند به داشتن این اطلاعات است.

معاون دفتر بین الملل وزارت جهاد گفت: مطالعات نشان می‌دهد که بخش خصوصی تمایل دارد تا از طریق دولت مسلط به اطلاعات مختلف و ریسک کشت فراسرزمینی شود و در نهایت در کشور‌هایی که ورود و خروج سرمایه سهل و زیرساخت‌های مناسبی در بحث ترانسفورت، انبارداری و سیلو وجود دارد، سرمایه گذاری انجام شود.

وی کشت فراسرزمینی را سیاست مکمل امنیت غذایی برشمرد و گفت: البته قرار نیست جایگزین دیگر سیاست‌ها شود و تنها بحث کنترل ضایعات و بهره وری بالا برای بهبود ضریب امنیت غذایی دنبال می‌شود.

با ترغیب بخش خصوصی می‌توان به عنوان کمک به بحث امنیت غذایی محصول مورد نیاز را از طریق کشت فراسرزمینی وارد کرد.

۵۰ درصدی صرفه جویی آب با اجرای کشت فراسرزمینی

عطاالله هاشمی عضو شورای هماهنگی تشکل‌های بخش کشاورزی اظهار کرد: اجرای کشت فراسرزمینی، محدودیت کشت محصولات آب بر و انتقال به آن سوی مرز‌ها جزو اولویت‌های سیاست دولت سیزدهم است.

وی ادامه داد: با توجه به برنامه دولت مبنی بر انتقال کشت محصولات آب بر همچون سبزی و صیفی و نهاده‌های دامی و واردات آن به کشور دیگر نیازی به خروج ارز نیست که نفع آن به کشور هم می‌رسد.

هاشمی اذعان کرد: یکی از عوامل محدود کننده تولید محصولات اساسی کمبود آب است که در نهایت با انتقال کشت محصولات جالیزی و آب بر به آن سوی مرزها، زمینه برای تولید غلات همچون گندم و دانه‌های روغنی وجود دارد.

عضو شورای هماهنگی تشکل‌های بخش کشاورزی گفت: با توجه به بحران آب‌های زیرزمینی از طریق کشت فراسرزمینی در خارج از مرز‌ها امکان صرفه جویی ۵۰ درصدی آب و تخصیص به محصولات اساسی وجود دارد.

با توجه به شرایط منابع پایه کشور‌های اوراسیا، آذربایجان، ترکمنستان، ارمنستان و تاجیکستان امکان کشت فراسرزمینی و واردات آن محصولات به داخل کشور شدنی است.

کشت فراسرزمینی در کشور‌های دارای منابع ارزان شدنی است

صدرالدین نیاورانی نایب رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی اظهار کرد: کشت فراسرزمینی در صورت اتخاذ سیاست‌های صحیح اقدام مناسبی است، اما نباید فراموش کرد که محصولات استراتژیک صادراتی نباید از این طریق تولید شود. به عنوان مثال زعفران یکی از محصولات استراتژیک صادراتی ایران محسوب می‌شود که کشت آن در دیگر کشور‌ها خیانت به کشاورز داخلی است.

وی خاطرنشان کرد: در کشت فراسرزمینی محصولاتی همچون نهاده‌های دامی که از طریق واردات تامین می‌شود، باید در اولویت قرار گیرد و بعد از برداشت محصول هم، دولت باید حمایت همه جانبه برای خرید محصول داشته باشد چرا که کشت فراسرزمینی می‌تواند منجر به ایجاد امنیت غذایی شود.

نیاورانی افزود: در کشور‌هایی که دارای آب و خاک مناسب و کارگر ارزان هستند، امکان کشت فراسرزمینی وجود دارد.

نایب رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی گفت: در کشور روسیه به عنوان دومین تولیدکننده گندم، کشت دیگر محصولات همچون سبزی و صیفی به سبب مساعد نبودن شرایط جوی وجود ندارد، لذا برای عملیاتی شدن کشت فراسرزمینی دنبال آدرس‌های غلط نباید برویم.

نیاورانی افزود: در کشوری که سالهاست گندم کشت می‌شود، امکان کشت محصولی همچون هندوانه وجود ندارد و منطقی نیست که تنها به سبب محدودیت منابع آبی اقدام به کشت در این کشور‌ها کنیم.

بنابر سیاست‌های کلی برنامه هفتم که از سوی مقام‌معظم رهبری ابلاغ شد، ۹۰ درصد کالا‌های اساسی باید در داخل تولید و در مقابل محصولات جالیزی مازاد بر نیاز داخل تولید نشود که منجر به هدر رفت منابع آبی شود.