داشتن مسکن یکی از اصلیترین و اولیترین نیازهای هر ایرانی است. اصل ۳۱ قانون اساسی به همه مردم این حق را میدهد و بیان میکند که «دولت» موظف است تا با رعایت اولویت برای آنها که نیازمندترند زمینهی اجرای این اصل را فراهم کند. کارگران یکی از گروههایی هستند که به صراحت در این قانون از آنها نام برده شده و کمک به ایجاد مسکن کارگری یکی از وظایف اصلی دولت هاست.
علاوه بر این، ماده ۱۴۹ قانون کار بر نقش توأمان دولت و کارفرمایان برای رساندن کارگران بر این حق اساسی تأکید میکند. در این ماده آمده: «کارفرمایان مکلفند با تعاونیهای مسکن و در صورتعدم وجود این تعاونیها مستقیما با کارگران فاقد مسکن جهت تأمین خانههای شخصی مناسب همکاری کنند و همچنین کارفرمایان کارگاههای بزرگ مکلف به احداث خانههای سازمانی در جوار کارگاه و یا محل مناسب دیگر میباشند.» در تبصره یک این ماده نیز بر نقش دولت تأکید شده است: «دولت موظف است با استفاده از تسهیلات بانکی و امکانات وزارت مسکن و شهرسازی، شهرداریها و سایر دستگاههای ذیربط همکاری لازم را بنماید.» با وجود اینکه دو ماده قانونی به صراحت به این مسئله تاکید کرده است مشاهده میکنیم که دولتها طی سالهای اخیر اقدامی عملی برای مسکن کارگران نداشته است و بیشتر در حد طرح و وعده باقی مانده است. طرحهایی هم که همواره درقالب مسکن کارگران بوده است تا کنون به نتیجه نرسیده است. چندین تفاهم نامه برای مسکن کارگران با نهادهای مختلف منعقد شد که هیچ وقت هیچ جزئیاتی از آن ارائه نشد.
در حال حاضر بیش از ۷۰ درصد درآمد کارگران صرف بهای مسکن و تأمین آن میشود. با توجه به افزایش هزینههای زندگی و مشکلات کارگران در تأمین معاش مشاهده میکنیم که پرداخت اقساط ماهیانه و پیش پرداخت طرحهای مختلف برای کارگران امکان پذیر نیست، بلکه اجرای هر طرحی در راستای خانه دار شدن کارگران باید با شرایط معیشتی آنها یکسان باشد. به طور مثال کارگران امکان پرداخت قسطهای سنگین را با درآمدهای فعلی ندارند.
اواخر مرداد ماه سال ۱۴۰۱ بود که مهدی مسکنی، معاون امور تعاون وزارت کار تنها راه خانه دار شدن طبقات متوسط و ضعیف کشور را مدل تعاونی مسکن دانست و گفت:براساس امضای این تفاهم به سمت ساخت مسکن برای طبقات متوسط و ضعیف کشور حرکت خواهیم کرد.
معاون امور تعاون با بیان اینکه ۹ هزار و ۵۰۰ تعاونی مسکن موفق در کشور مشغول به فعالیت است، افزود: شهرکهای مسکونی جوار کارخانهای در سراسر کشور با اولویت کارگران ساخته میشود.
*کارگران توان پرداخت اقساط سنگین تسهیلات مسکن را ندارند
هادی ابوی، دبیرکل کانون عالی انجمنهای صنفی کارگران هم بهترین ساز و کار تأمین مسکن کارگران را تعاونیهای مسکن کارگری میداند. وی میگوید:حدود ۸۰ درصد دریافتی کارگران صرف مسکن و اجاره بها میشود. برای خانه دار شدن کارگران از طریق تعاونیها لازم است در ابتدا تعاونیهای مسکن کارگری تشکیل و سپس توسط آنها وامهای بدون بهره با اقساط بلند به کارگران پرداخت شود.
ابوی با تأکید بر اینکه تأمین زمین رایگان، پرداخت وامهای ارزان و نظارت بر ساخت و ساز از جمله اقدامات موثر در تامین مسکن کارگران است گفت: کارگران برای خانه دار شدن آورده کمی دارند، بنابراین اگر قرار است مسکن کارگری با قیمت مناسب ساخته و تحویل آنها شود، بهترین راه این است که کارگران در قالب تعاونیهای مسکن ساماندهی شوند و دولت و وزارت تعاون بر عملکرد آنها نظارت کند.
دبیرکل کانون عالی انجمنهای صنفی کارگران گفت: دریافتی کارگران آنقدری نیست که بتوانند اقساط سنگین وام و تسهیلات بانکی را پرداخت کنند به همین دلیل لازم است وامهای بدون بهره با اقساط بلندمدت در اختیار کارگران قرار گیرد.