به گفته مدیر عامل بورس انرژی نقوی، از فردا ۲۲ اسفندماه معاملات گواهی سپرده نفت خام آغاز خواهد شد. فراهم شدن سازوکاری برای افزایش سهم بخش خصوصی در صادرات نفت خام از مسیر بورس؛ طرحی که در طول دهه ۹۰ در راستای اجرای سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی پا به عرصه اجرا گذاشت و بارها مطرح و مورد آزمون و خطا واقع شد.
گواهی سپرده نفت خام، یک دارایی جدید در نظام اقتصادی ایران برای فعالان بخش خصوصی است که در بورس انرژی عرضه و معامله میشود. هر گواهی معادل یک بشکه نفت خام است و دارندهی آن میتواند این گواهی را به شرکت ملی نفت ایران تحویل دهد و در ازای آن، نفت خام دریافت کند و یا آنکه این گواهی را به دیگران بفروشد.
گواهی سپرده نفت خام روز یکشنبه ۲۱ اسفند ۱۴۰۱ با حضور وزیر نفت و وزیر اقتصاد راهاندازی و از روز دوشنبه در بورس انرژی ایران قابل معامله میشود.
چه میزان از نفت و گاز تولیدی کشور به صورت گواهی سپرده در بورس انرژی عرضه میشود؟
۳۶ میلیون بشکه نفت خام و ۳۶ میلیون بشکه میعانات گازی. یعنی کمتر از ۵ درصد از تولید نفت و میعانات گازی کشور در طول یکسال؛ و این مقدار بسیار اندکی از تولید و فروش نفت خام است.
چه کسانی میتوانند گواهی نفت خام و میعانات گازی خرید و فروش کنند؟
در مرحله اول و به دلیل ریسکهای بازار نفت، افراد حقیقی نمیتوانند گواهی سپرده نفت خام بخرند؛ به عبارت دیگر در مرحله اول این طرح، مردم نمیتوانند در این طرح شرکت کنند و فقط فعالان اقتصادی حقوقی (شرکتها، نهادها، و ...) دارای کد بورسی میتوانند اقدام به معامله این گواهی در بورس انرژی کنند.
چه زمانی افراد حقیقی و مردم میتوانند گواهی سپرده نفت خام و میعانات گازی خرید و فروش کنند؟
در مرحله دوم این طرح، صندوقهای سرمایهگذاری و سبدگردانها میتوانند اقدام به معامله گواهی سپرده نفت خام و میعانات گازی کنند؛ بنابراین مردم نیز به صورت غیرمستقیم میتوانند در این طرح مشارکت کنند؛ اما زمان اجرای مرحله دوم طرح از هماکنون مشخص نیست.
هر فرد حقوقی و حقیقی چه میزان میتواند نفت خام خریداری کند؟
افراد حقیقی در مرحله اول نمیتوانند در این طرح مشارکت کنند؛ اما افراد حقوقی حداقل باید ۱۰۰۰ بشکه نفت خام (۱۰۰۰ گواهی سپرده نفت خام) خریداری کنند. دوره اجرای این طرح ۳۶ ماه است و هزینه انبارداری آن تا ۱۸ ماه صفر است؛ اما پس از آن باید هزینه انبارداری توسط صاحب گواهی پرداخت شود. همچنین در صورتی که دارنده این گواهی تمایل داشته باشد، میتواند نفت خام را به صورت فیزیکی دریافت کند.
مهترین مزایای گواهی سپرده میعانات گازی چیست؟
قابل معامله برای صادرات بینالملل
تضمین سرمایه گذار خارجی و تسهیل سرمایهگذاری خارجی
ابزار تهاتر
کشف منصفانه قیمت
امکان تضمین و توثیق
اولویت در تحویل نسبت به خریداران خارج از بورس
قابلیت غلطاندن به دوره بعدی یا Roll Over
شفافیت
معافیت مالیاتی
خرید و فروش بر خط
حسینی مدیر عامل سابق بورس انرژی در سال ۹۷ در خصوص عرضه نفت در بورس گفته بود: حجم عرضه یک میلیون بشکه بوده که خوشبختانه از این میزان ۲۸۰ هزار بشکه با قیمت هر بشکه ۷۴ دلار و ۸۵ سنت مورد معامله قرار گرفت.
نقوی مدیر عامل بورس انرژی در خصوص برخی از اشکالات طرح قبلی عرضه نفت در رسانه ملی گفت: در شیوه قبلی در سر رسید اوراق تسویه نقدی اتفاق میافتاد و با توجه به دوره زمانی که در سر رسید این اوراق پیش بینی شده بود، تعهدات به دولتهای آتی منتقل میشد همچنین امکان معاملات ثانویه آن وجود نداشت.
اما حالا به گفته مسئولان وزارت نفت و بورس انرژی، پس از گذشت چند سال تمام نکات و اشکالات مطرح شده در طرح قبلی رفع و قرار شده عرضه نفت با اسم گواهی سپرده نفت خام با ساختاری متفاوت مجدد در بازار شفاف بورس انرژی انجام شود؛ گواهی که مدیر عامل بورس انرژی در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان در خصوص چیستی آن بیان کرد: گواهی سپرده نفت خام یک ابزار استاندارد در بورس بوده که جزء ابزارهای مصوب شورای عالی بورس است.
او افزود: در این چارچوب مخازن شرکت ملی نفت ایران را در بورس انرژی پذیرش کردیم و در این راستا گواهی به پشتوانه نفت متعلق به شرکت ملی نفت منتشر خواهد شد. اشخاص میتوانند نسبت به خریداری گواهی نفت و همچنین تحویل آن بر اساس اطلاعیههای گشایش انبار اقدام کنند.
اشخاص حقوقی به شکل مستقیم میتوانند برای خرید گواهی سپرده نفت خام اقدام کنند
گواهی سپرده نفت خامی که همه افراد نمیتوانند وارد معامله آن شوند؛ در این رابطه نقوی میگوید: اشخاص حقوقی به شکل مستقیم میتوانند برای خرید اقدام کنند. اما اشخاص حقیقی صرفا از طریق شرکتهای سبدگردان میتوانند خرید داشته باشند به هر حال به سبب این که این بازار در ابتدای راه بوده و افراد آشنایی کافی از این بازار ندارند، بنابر این تصمیم گرفته شد افراد حقیقی از طریق سبدگردانهایی که حرفهای هستند به شکل غیر مستقیم به این بخش ورود پیدا کنند.
گواهی سپرده نفت خامی که دارای معاملات ثانویه بوده و مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران آقای محسن خجسته فر درباره ماهیت آن میگوید: انتشار این نوع اوراق در بخش صادرات نفت، کار جدید و یک ابزار مالی بسیار ارزشمند است و دارنده هر یک از این ورقههای سپرده، مالک نفت خواهد بود.
اما به گفته مسئولان و کارشناسان حوزه بورس انرژی، انتشار گواهی سپرده نفت خام مزیتهایی از جمله افزایش شفافیت و تسهیل ورود بخش خصوصی به حوزه نفتی را به همراه دارد.
در ادامه نقوی در رابطه با مزیتهای گواهی سپرده نفت خام گفت: گواهی سپرده نفت خام یک ابزار جدید در بازار سرمایه بوده که قیمت گذاری اینگواهی ارزی و تسویه آن به شکل ریالی است.
تنوع بخشی به فروش نفت با ابزار گواهی سپرده نفت خام
او در ادامه افزود: تاکنون ابزاری که بتوانیم بر مبنای قیمت نفت خام مبادلاتی را داشته باشیم در بورس نبود از سوی دیگر ابزاری شفاف برای فروش نفت است همچنین این گواهی سبب تسهیل ورود بخش خصوصی میشود. مورد دیگر این که این ابزار تنوع بخشی مناسبی در شیوه فروش نفت است.
کوتاه شدن دست دلالها با گواهی سپرده نفت خام
رضا هوشمند کارشناس بورس انرژی نیز در رابطه با سایر مزیتهای انتشار گواهی سپرده نفت خام مطرح کرد: انتشار گواهیهای نفت خام میتواند تا حدودی دست دلالها در این بخش را کوتاه کند و سود بیشتری به فروشندهها برساند چرا که کشف قیمت در بورس بر اساس عرضه و تقاضای واقعی و بسته به محصول تحت تأثیر قیمتهای جهانی صورت میگیرد. نباید از نقش این گواهی در زمینه صادرات عبور کرد.
کمک به رفع کسری بودجه دولت با گواهی سپرده نفت خام عملیاتی میشود
گواهی که میتواند به رفع کسری بودجه دولت هم کمک کند؛ آقای کیارش مهرانی کارشناس مالی نیز با تاکید بر این نکته گفته است: با توجه به اینکه تاکنون امکان چنین سرمایهگذاری وجود نداشته، اگر اعتماد مردم به این اوراق تامین شود، این اوراق میتواند منابع مالی مناسبی را برای دولت فراهم کند تا بتواند بخشی از کسری بودجه خود را جبران کرده و از طرف دیگر با پیشبینی قیمت ارز و قیمت نفت، سرمایهگذاران میتوانند این اوراق را در مالکیت خود قرار دهند و سرمایه گذاری در این حوزه داشته باشند.
به گفته مسئولان شرکت ملی نفت به مدت ۱۸ ماه رایگان فرآیند انبارداری برعهده گرفته است و در صورتی که خود دارندگان هم امکان تحویل گواهیها را نداشته باشند، شرکت ملی نفت ایران به وکالت از خریداران گواهیها را تحویل و فرآیند صادارت را انجام میدهد. حالا باید منتظر ماند و دید با آغاز معاملات از این گواهی چه استقبالی صورت میگیرد؟