توسعه همکاری شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران با دانش‌بنیان‌ها

به منظور تأمین امنیت پایدار انرژی کشور «توسعه و بومی‌سازی فناوری تولید گاز طبیعی (SNG)» در اولویت برنامه‌های حمایتی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری قرار گرفته است. در همین راستا و با هدف بهره‌مندی از ظرفیت‌های علمی و فناورانه موجود در کشور، از شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور توانمند در حوزه ساخت سامانه‌های SNG دعوت به عمل می‌آید تا در این طرح با معاونت علمی همکاری کنند. این پروژه با همکاری وزارت نفت و وزارت صنعت، معدن و تجارت انجام می‌شود.

از جمله اهداف این پروژه ملی می‌توان به بومی‌سازی و ارتقای فناوری تجهیزات مربوط به سامانه‌های SNG در جهت رشد تولید، حمایت از فناوران و شرکت‌های دانش‌بنیان در راستای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و کمک به تأمین پایدار انرژی مورد نیاز صنایع کشور اشاره کرد. رعایت استاندارد‌های فنی و زیست‌محیطی در اجرای این پروژه مورد تأکید است.

شرکت‌های فناور در صنعت گاز مستقر در پارک علم و فناوری دستاورد‌های خوب و قابل توجهی دارند. در کنار مباحث دانشگاهی می‌توان گفت ریشه و مادر همه حوزه‌های فناوری است، مجموعه‌های دانش‌بنیان به دلیل پویایی و چابکی این ظرفیت را دارند که مشکلات را رفع کنند. اقدامات شرکت ملی گاز ایران در مسیر هوشمندسازی بسیار مفید خواهد بود و می توانند از وابستگی به تکنولوژی غیر بومی را کاهش دهند.

رضا نوشادی، مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران در گفت‌وگویی ضمن ارائه گزارشی از فعالیت‌های انجام‌شده و وضع طرح‌ها و پروژه‌های صنعت گاز در دو سال فعالیت دولت سیزدهم در این شرکت، برنامه‌های آینده را تشریح کرد.

ذخیره‌سازی گاز، گفتمانی واحد در کشور

وی ابتدا با اشاره به پیشبرد طرح‌های ذخیره‌سازی گاز طبیعی و توجه ویژه به این موضوع در دولت سیزدهم گفت: در دو سال اخیر توانسته‌ایم موضوع ذخیره‌سازی گاز را که سال‌ها به فراموشی سپرده شده بود در سطح شرکت ملی گاز ایران، وزارت نفت و حتی در کلام رئیس‌جمهوری به گفتمانی واحد تبدیل کنیم، زیرا این اقدام یکی از ابزار‌های مدیریت مصرف گاز در زمان اوج مصرف در کشور است.

وی با اشاره به هفت طرح در حال اجرا و پیگیری در این حوزه، با بیان اینکه فعالیت‌های شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران اکنون در پنج میدان گازی آغاز شده است، افزود: نقطه آغاز کار توسعه، فاز دوم میدان شوریجه بود، سپس قزل‌تپه، بانکول، مختار و سراجه در دستور کار قرار گرفتند.

زنجیره ذخیره‌سازی گاز طبیعی تکمیل می‌شود

مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران با بیان اینکه توسعه میدان گازی سراجه قم جزو پروژه‌های بسیار مطلوب در حوزه ذخیره‌سازی گازی است و فعالیت در این میدان هم آغاز شده، تصریح کرد: امسال دو کارویژه که در کشور بی‌سابقه است اجرایی می‌شود. نخست ذخیره‌سازی در گنبد‌های نمکی است، زیرا آینده انرژی دنیا در اختیار هیدروژن خواهد بود و ما نیز به این گنبد‌های نمکی نیاز داریم.

نوشادی ادامه داد: کار مطالعه گنبد‌های نمکی را در زمان تحریم با یک پیمانکار داخلی و یک مشاور سطح یک خارجی انجام دادیم و در این زمینه رسوخ دانش مطلوبی در کشور اتفاق افتاد و امسال وارد مرحله اجرایی آن می‌شویم که اگر تکمیل شود، در حوزه مدیریت مخازن کشور در طول ۱۱۲ سال اخیر کاری بی‌سابقه انجام می‌شود.

وی گفت: مورد دوم هم انجام عملیات میدان یورتشای ورامین است که با فعال شدن این دو میدان گازی، آخرین حلقه لازم برای تکمیل زنجیره ذخیره‌سازی گاز، ابلاغ‌شده به شرکت ملی گاز ایران بسته می‌شود.

مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران یادآور شد: البته به‌تازگی در شورای عالی ذخیره‌سازی از ما خواسته شده قسمت بالادستی سه میدان بانکول، مختار و قزل‌تپه را به شرکت ملی نفت ایران واگذار کنیم که از نظر کارشناسی معتقدیم مدیریت دوگانه نتیجه مطلوب نخواهد داشت، از سویی با انجام این کار فشار مصرف گاز در فصل گرم مانع ذخیره‌سازی گاز در این میدان‌ها می‌شود.

نوشادی تأکید کرد: از این رو طرح‌های ذخیره‌سازی گاز به‌صورت تلفیقی طراحی شده است، به‌طوری که با توسعه سه میدان گازی جدید و تزریق گاز آن‌ها به میدان‌های تخلیه‌شده، سیکل تولید و ذخیره‌سازی گاز تکمیل می‌شود.

تولید روزانه ۱۰۰ میلیون مترمکعب گاز از مخازن ذخیره‌سازی تا سال ۱۴۰۶

وی از آغاز مطالعات در حوزه پایین‌دستی این سه مخزن ذخیره‌سازی گاز (بانکول، مختار و قزل تپه) خبر داد و با تأکید بر افزایش تولید از محل مخازن ذخیره‌سازی گاز بیان کرد: تولید از محل مخازن زیرزمینی ذخیره‌سازی گاز بر اساس برنامه‌ریزی انجام‌شده تا پایان سال ۱۴۰۶ به روزانه ۱۰۰ میلیون مترمکعب می‌رسد، ضمن آنکه تا پایان سال ۱۴۰۴ نیز این مقدار به حدود دو برابر حجم کنونی خواهد رسید.

مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران با تأکید بر اینکه طرح‌های صنعت نفت طولانی و راهبرد‌های کلان آن فراتر از عمر یک دولت چهارساله است، افزود: روند اجرای پروژه‌های تولید گاز از محل ذخیره‌سازی زیرزمینی در دولت سیزدهم تسریع یافته است. برای مثال فاز دوم میدان‌های گازی سراجه قم و شوریجه در خراسان رضوی تا پایان این دولت تکمیل می‌شود، اما طرح‌های گنبد نمکی نصرآباد کاشان و سه میدان گازی تخلیه‌شده قزل‌تپه، بانکول و مختار تا سال ۱۴۰۷ به بهره‌برداری می‌رسند.

طرح گنبد نمکی نصرآباد کاشان در نوبت آغاز عملیات

به گفته نوشادی، عملیات اجرایی طرح گنبد نمکی نصرآباد کاشان در نوبت آغاز است و اگر با مشکل خاصی در فرآیند برگزاری مناقصه روبه‌رو نشود تا ۶ ماه آینده به‌طور رسمی آغاز می‌شود. ساخت نخستین سری کمپرسور‌های داخلی امسال تکمیل می‌شود

وی در ادامه با اشاره توان ساخت داخل و اعلام خبر تقدیم نسل نو توربوکمپرسور‌های گازی به صنعت گاز کشور تصریح کرد: ظرفیت تولید توربین‌های مورد استفاده در خطوط انتقال گاز با فشار ۱۱۰ بار سالانه ۱۰ دستگاه است که امسال نخستین سری از این کمپرسور‌ها در شبکه گازی کشور استفاده خواهد شد.

دمیده شدن روح اعتمادبه‌نفس در صنعت

مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران توضیح داد: این اقدام دو مزیت دارد، نخست رسوب دانش ناشی از کار کردن در فشار‌های ۳۰۰ و ۴۰۰ بار است که در آینده برای تزریق گاز به میدان‌های نفتی هم به توربوکمپرسور‌های خارجی وابسته نخواهیم بود و دوم اینکه سرریز این کار شامل دیگر بخش‌های صنعت به‌صورت غیرمستقیم هم می‌شود، اما مهم‌ترین دستاورد، دمیده شدن روح اعتمادبه‌نفس در بخش صنعت برای خوداتکایی است.

توسعه همکاری با دانش‌بنیان‌ها و شرکت‌های ایرانی

نوشادی درباره توسعه همکاری شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران با شرکت‌های ایرانی و دانش‌بنیان گفت: تاکنون دو کار بزرگ انجام شده است؛ نخست در حوزه ایستگاه‌های تقلیل فشار گاز که اتلاف انرژی بالایی دارند و در فصل سرد هم باید مانع یخ‌زدگی‌شان شویم؛ از این رو در این قسمت مطالعات اولیه انجام شده و تعدادی از سرمایه‌گذاران اعلام آمادگی کردند و در صورت نهایی‌سازی آن و امضای قرارداد، اطلاع‌رسانی می‌شود.

وی با اشاره به اقدام مهم دیگر، از پروژه بازیابی انرژی خروجی توربین‌ها یاد کرد و افزود: حدود ۸۹ ایستگاه در کشور وجود دارند که گاز را با دمای زیاد در محیط تخلیه می‌کنند و از انرژی آن استفاده نمی‌شود، پیش‌تر در این زمینه مطالعات و پژوهش‌هایی در شرکت ملی گاز ایران انجام شده بود، اما وارد مرحله عملیاتی و اجرایی نشده بود، اکنون با استدلال‌هایی قرارداد امضا شده و تا آبان‌ماه امسال نتایج این پروژه به شرکت ملی گاز ارائه می‌شود تا با دریافت مجوز‌های لازم اجرایی شود.

صرفه‌جویی ۳۰ درصدی در مصرف فولاد

مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران همچنین با اشاره به امضای تفاهم‌نامه با شرکت اوکسین برای خرید ورق خطوط لوله از آن، بیان کرد: این تفاهم‌نامه به‌منظور حمایت از شرکت‌های داخلی امضا شده و با توجه به استفاده از آلیاژ‌های جدید برای استفاده در پروژه‌های اجرای خطوط لوله است که صرفه‌جویی در مصرف فولاد را به همراه دارد و نسبت به پنج سال گذشته از جنس لوله‌هایی استفاده می‌شود که حدود ۳۰ درصد فولاد کمتری دارند.

نوشادی درباره اقدام‌های انجام‌شده در بحث صدور خدمات فنی و مهندسی صنعت گاز اظهار کرد: تاکنون با کشور‌های زیادی مذاکره شده و می‌شود، اما ایران در زمینه تأمین مالی، نقل‌وانتقال پول و اثبات توانایی‌ها نسبت به کشور‌های دیگر پیچیدگی‌های بسیار بیشتری دارد.

وی از آغاز پروژه و همکاری جدید صنعت گاز ایران با کشور ونزوئلا در سال ۱۴۰۲ خبر داد و گفت: مطالعات مهندسی و شرح کار این پروژه پایان یافته است، اما صدور خدمات فنی و مهندسی بسیار متکی و وابسته به حمایت سیاسی است و ما حمایت مراجع بالاتر را برای توفیق این کار لازم داریم، زیرا در صورت نبود حمایت‌های لازم، امیدی به تحقق آن نیست.

احداث و تجهیز خطوط و تجهیزات برای توسعه صادرات گاز

مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران در پاسخ به این پرسش که کدام بخش از فعالیت‌های این شرکت به راهبرد کلان و ملی توسعه صادرات گاز ایران کمک می‌کند، توضیح داد: راهکار‌هایی مانند ساخت ایستگاه‌های تبادل و توسعه شبکه‌ای شامل تکمیل خط نهم سراسری انتقال زیرساخت لازم برای صادرات گاز در غرب کشور را فراهم می‌کند، همچنین اکنون در حال روزآمد کردن ایستگاه جریان‌سنجی بازرگان هستیم تا صادرات گاز به ترکیه تسهیل شود؛ ایستگاه‌های صادراتی دیگری هم در حال تجهیز و ساخت هستند.

نوشادی تأکید کرد: اجرای ابرپروژه هوشمندسازی گاز هم به شرکت مهندسی و توسعه گاز واگذار شده است، زیرا باید در مصرف گاز صرفه‌جویی کنیم تا بتوانیم گاز را به کشور‌های دیگر صادر کنیم.

وی در این باره بیان کرد: اکنون زیرساخت‌‍‌های توانمندسازی شرکت‌های داخلی برای سیستم جریان‌سنجی هوشمند و سیستم انتقال اطلاعات در حال سامان‌دهی است و پلتفرم‌هایی مبتنی بر هوشمندسازی، متناسب با تازه‌ترین فناوری روز دنیا در حال اجراست.

حجم صرفه‌جویی در پروژه هوشمندسازی گاز صفر است

وی با تأکید بر اینکه اجرای پروژه هوشمندسازی شبکه گاز کشور سبب صرفه‌جویی مصرف گاز نمی‌شود و حجم صرفه‌جویی در این پروژه صفر است، افزود: باید سازوکار تنظیم‌گری داشته باشیم تا بتوانیم رفتار مصرف‌کننده را اصلاح کنیم و اگر پروژه هوشمندسازی شبکه گاز با سازوکار‌های تنظیم‌گری تلفیق نشود هیچ تأثیری نخواهد داشت، مگر اینکه به شرکت ملی گاز ایران اجازه داده شود با مصرف‌کننده پرمصرف سازوکار قیمتی متفاوتی داشته باشد و با اعمال جرایم، مصرف در بخش‌های مختلف را بهبود بخشد که دولت باید مجوز آن را صادر کند.

مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران با اشاره به برون‌سپاری فعالیت‌ها و پروژه‌های صنعت گاز گفت: مجموع نیرو‌های چارت سازمانی ما ۵۶۰ نفر است که ۴۰۰ نفر هم روی سمت‌ها فعالیت می‌کنند، بنابراین تاکنون برون‌سپاری‌های زیادی انجام شده و شرکت مهندسی و توسعه گاز تنها بر مدیریت و اجرای پروژه تمرکز کرده است و می‌توان گفت فعالیت‌های شرکت با برون‌سپاری و رقابت زیادی انجام می‌شود و اکنون بدون نظام پیمانکاری، مهندسان مشاور و سازندگان داخلی عملاً هیچ فعالیتی نمی‌توانیم انجام دهیم.

بهره‌برداری از همه پروژه‌های سیستان و بلوچستان

نوشادی با بیان اینکه همه پروژه‌های کلنگ‌زنی‌شده در سیستان و بلوچستان در سال ۱۴۰۱ به بهره‌برداری رسیدند، توضیح داد: امسال گام بلندی برای تکمیل رینگ شرقی کشور در سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی برداشته شده است تا در شرایط اوج مصرف گاز بتوانیم گاز را از شمال شرق به جنوب شرق و برعکس به‌راحتی منتقل کنیم.

گاز طبیعی، موتور محرکه نخست کشور

وی در پاسخ به پرسشی درباره چشم‌انداز شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران، یکپارچگی زنجیره ارزش را یکی از حلقه‌های مفقوده صنعت گاز کشور دانست و گفت: اکنون روزانه معادل ۵.۵ بشکه ارزش حرارتی نفت، گاز طبیعی تولید می‌شود و برخلاف دیدگاه عمومی، موتور محرکه نخست کشور گاز است.

مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران در پایان تأکید کرد: امیدواریم این شرکت برای یکپارچگی زنجیره ارزش بتواند پروژه‌های بالادستی و توسعه میدان‌ها را هم انجام دهد.