جنگنده آموزشی یاک ۱۳۰ چه ویژگی‌هایی دارد؟

پس از مدت‌ها گمانه‌زنی برای ورود جنگنده‌های پیشرفته روسی (سوخو ۳۵ و یاک ۱۳۰) به ناوگان هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، بالاخره - طبق اخباری که در رسانه‌ها منتشر شد - هواپیمای آموزشی یاک ۱۳۰ وارد کشور شده است و تصاویر حضور و پرواز آن در یکی از پایگاه‌های نیروی هوایی ارتش نیز منتشر شد.

در ۳۰ آوریل ۲۰۰۴، نخستین پیش‌سری یاک-۱۳۰ که در کارخانه سوکول در نیژنی نووگورود مونتاژ شد، اولین پرواز خود را انجام داد. این هواپیما برای بار اول در نمایشگاه هوایی پاریس در ژوئن ۲۰۰۵ به نمایش گذاشته شد و پس از آن، سه هواپیمای پیش‌سری دیگر نیز عرضه گردید.

یاک ۱۳۰ یک هواپیمای پیشرفته آموزشی-رزمی است که توسط شرکت یاکولوف روسیه طراحی و تولید شده و قادر است نیاز آموزشی خلبانان نیرو‌های هوایی ارتش به آشنایی و فراگیری پرواز با جنگنده‌های نسل ۴ را برآورده کند. این هواپیما بنا به سفارش ارتش روسیه برای جایگزینی با جت آموزشی ال ۳۹ طراحی شده و قابلیت‌های پرواز با هواپیما‌های نسل ۴++ مانند سوخو ۳۵ و نسل ۵ مانند سوخو ۵۷ را فراهم می‌کند.

هواپیما‌های آموزشی یاک ۱۳۰ برای آموزش خلبانانی که قرار است با جنگنده‌های نسل جدید نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران پرواز کنند، استفاده خواهد شد. یاک ۱۳۰ قابلیت شبیه‌سازی مشخصات آموزشی جنگنده‌های مختلف از جمله نسل ۴++ و نسل پنجم را دارد. این هواپیما از سال ۲۰۱۱ رسما وارد خدمت شده و علاوه بر ارتش روسیه کشور‌هایی نظیر الجزایر، ویتنام، بنگلادش، بلاروس، میانمار و سوریه این هواپیما را سفارش داده و یا بکارگیری کرده‌اند.

یاک ۱۳۰ هواپیمایی دو سرنشینه با بدنه‌ای از جنس آلومینیوم و کامپوزیت است که قادر است علاوه بر ماموریت‌های آموزشی در نقش یک جنگنده پشتیبانی نزدیک زمینی (CAS) نیز به ایفای نقش بپردازد. این هواپیما قادر است تا ۳ تن انواع مهمات با خود حمل کند و برای این منظور دارای ۱۰ جایگاه حمل تسلیحات در زیر بدنه و بال‌ها و نوک بال‌ها است.

یاک ۱۳۰ فاقد توپ ۳۰ میلیمتری داخلی است، اما می‌تواند یک غلاف خارجی توپ ۲۳ را در زیر بال‌خود حمل کند. علاوه بر این یاک ۱۳۰ می‌تواند انواع تسلیحات معمولی و هدایت شونده شامل بمب‌های ۲۵۰ و ۵۰۰ کیلویی، راکت‌های ۸۰ و ۱۲۲ و ۳۳۰ میلیمتری، بمب‌های هدایت شونده کاب ۵۰۰ و موشک هدایت شونده خا ۲۹ و دو موشک حرارتی آر ۷۳ برای درگیری هوایی حمل کند. همچنین این هواپیما می‌تواند دو غلاف جنگ الکترونیک در دو سر بال‌ها و مخازن سوخت خارجی را برای افزایش برد عملیاتی با خود حمل کند.

یاک ۱۳۰ در دماغه خود نیز از یک رادار OSA با توان رهگیری ۸ هدف و درگیری همزمان با ۲ هدف و برد کشف ۶۰ کیلومتر برخوردار است. این رادار همچنین توان درگیری با اهداف دریایی را به این هواپیما می‌دهد. این هواپیما در حوزه ناوبری مجهز به سامانه‌های موقعیت‌یاب گلوناس (برای نسخه‌های روسی) و جی‌پی‌اس (برای نسخه‌های صادراتی) است.

بسیاری از کارشناسان ورود این هواپیما را نشانه‌ای از قطعی بودن خرید جنگنده سوخو ۳۵ می‌دانند، اما فارغ از این مساله که اصلا سوخو ۳۵ به ایران بیاید یا نیاید، در اختیار گرفتن هواپیمای یاک ۱۳۰ (که البته هنوز اعلام نشده اکنون چند فروند به ایران آمده است) یک گام بسیار بلند در نوسازی هواپیما‌های آموزشی برای آموزش خلبانان با هواپیما‌های نسل جدید است؛ نیازی که پیش از این با هواپیما‌های قدیمی موجود در نیروی هوایی یا اعزام خلبانان به کشور‌های دیگر نظیر پاکستان تا حدی برطرف می‌شد.

نشریه «فوربس» در ارتباط با تحویل این جنگنده روسی به نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در تحلیلی کوتاه با اشاره به اینکه ایران تعدادی هواپیمای آموزشی یاک ۱۳۰ از روسیه دریافت کرده است، نوشت: بنابر اعلام رسانه‌های ایران، جت‌های سفارش تهران از مسکو وارد این کشور شده‌اند. این هواپیماها، همان جنگنده‌های سوخو ۳۵ نیستند که ایران به دنبال دریافتشان است، اما می‌توانند به عنوان هواپیمای جنگی سبک نیز مورد استفاده قرار گیرند. این نشریه ادامه داد: اگرچه هواپیما‌های یاک ۱۳۰ به اندازه سوخو-۳۵ توانایی ندارند، اما تحویل آن‌ها نشان می‌دهد که روسیه آن جنگنده را نیز در تاریخ بعدی تحویل ایران خواهد داد.

به نوشته فوربس، مدت‌هاست که گمانه‌زنی‌هایی گسترده مبنی بر این وجود دارد که ایران دست‌کم ۲۴ فروند جنگنده سوخو ۳۵ را که روسیه پیشتر برای مصر ساخته بود، دریافت خواهد کرد. فوربس با اشاره به ساخت هواپیمای آموزشی بومی «هسا یاسین» در ایران، آن را مشابه یاک ۱۳۰ توصیف کرد و نوشت: یاسین می‌تواند خلبانان را بر اساس اصول جنگنده‌های پیشرفته‌تر نسل چهارم آموزش دهد و به عنوان یک هواپیمای جنگی سبک مورد استفاده قرار گیرد. با این وجود، یاسین و سایر هواپیما‌های مشابه ایرانی ممکن است مهارت‌های خاصی را که خلبانان ایرانی برای کار با سوخو ۳۵ به آن نیاز دارند، ارائه ندهند. در نتیجه، تحویل یاک ۱۳۰، این هواپیما‌های آموزشی مافوق صوت می‌تواند نشان دهد که ایران در نهایت سوخو-۳۵‌های مورد علاقه خود را هرچند با تاخیر دریافت خواهد کرد. یاک ۱۳۰ قابلیت شبیه‌سازی مشخصات آموزشی جنگنده‌های مختلف از جمله نسل ۴++ و نسل پنجم را دارد.

روزنامه «جروزالم پست» هم در مطلبی به قلم «سث جی فرانتسمن» درباره تحویل این جنگنده روسی به ایران نوشت که این هواپیما در روسیه توسعه یافته و به عنوان جت آموزشی برای هواپیما‌های جنگی استفاده می‌شود. این جنگنده می‌تواند به خلبانان در یادگیری پرواز با «سوخو-۳۵» یا «سوخو-۵۷» کمک کند. جروزالم پست در خاتمه نوشت، حضور یاک در ایران تحول بزرگی در منطقه و نشانگر این است که ایران در آستانه افزایش تهدیدات و ظرفیت نظامی خود است. ایران می‌خواهد صادرات و واردات نظامی خود را در ماه اکتبر همزمان با پایان برخی تحریم‌ها افزایش دهد.