اوپک می‌تواند دلار را از چرخه مبادلات خود حذف کند؟

اوپک با تازگی تصمیمی مبنی بر حذف دلار از مبادلات خود را مطرح کرده مسأله‌ای که جای تأمل دارد. چرا که تا پیش از این هم برخی از کشور‌های عضو با سایر ارز‌های موجود مبادلاتی داشتند، اما اینکه اوپک به کلی ارز دیگری را جایگزین دلار کند جای سوال دارد، زیرا اکنون قیمت‌ها در بورس جهانی تعیین می‌شود و بورس‌های نفتی دنیا نیز قیمت نفت را بر مبنای دلار اعلام می‌کنند؛ بنابراین حذف دلار به معنای آن است ساز و کار بورس‌های نفتی نیز تغییر کند.

طی سال‌های اخیر بسیاری از کشور‌ها به دنبال جایگزینی برای دلار در مبادلات تجاری خود هستند روسیه یکی از کشور‌های پیشرو در این زمینه است چرا که در سال ۲۰۱۴ استفاده از یوآن نه تنها با چین بلکه در مبادله با کشور‌ها آفریقایی و آمریکای لاتین آغاز کرد و بر اساس آمار و ارقام ارائه شده از سوی بانک مرکزی روسیه یوان نقش اصلی در مبادلات خارجی این کشور را دارد.

در پی اقدام کشور‌ها برای حذف دلار از مبادلات اقتصادی، بلوک اقتصادی کشور‌های در حال توسعه نیز برای ایجاد یک ذخیره ارزی جدید و حذف دلار کار می‌کنند. بر اساس اعلام بانک مرکزی اندونزی، در پی اقدام کشور‌های بریکس برای حذف دلار از مبادلات اقتصاد و تجاری خود این کشور هم اقدام مشابهی را انجام می‌دهد.

آنطور که بانک مرکزی این کشور گفته است جاکارتا ارزی را برای تسویه حساب خارج از مرز‌های خود معرفی می‌کند که این قطعاً دلار نیست همچنین این کشور ارز‌های مورد استفاده تجاری و اقتصادی خود را متنوع‌تر می‌کند و این همان مسیری است که کشور‌های عضو بریکس دنبال می‌کنند. اما آنطور که رئیس بانک مرکزی این کشور در کنفرانسی با رؤسای کشور‌های خارجی می‌گوید اندونزی در حذف دلار از کشور‌های عضو بریکس مصمم‌تر است.

پیش از این کشور‌های عضو بریکس متشکل از برزیل، روسیه، اندونزی، چین، و آفریقای جنوبی اعلام کرده بودند که روی شبکه پرداخت مشترک برای حذف دلار و سیستم مالی غرب از مبادلاتشان کار می‌کنند. این اعضا استفاده از ارز‌های ملی خود را در مبادلات دو جانبه و چند جانبه برای کمرنگ کردن دلار از مبادلات خود افزایش می‌دهند.

در ماه‌های گذشته برزیل و چین توافق تجاری با ارز‌های ملی خود را امضا کردند چین تلاش می‌کند دلار را در بین کشور‌ها جهان به چالش بکشد در و واقع تضعیف ارزش دلار می‌تواند به نفع کشور‌هایی باشد که در حال حاضر توسط آمریکا تحریم شده اند. کشور هند نیز سیاست‌های خوبی برای کنار گذاشتن دلار از مبادلات و گرایش به سمت روبل و روپیه در مبادلات خود با مسکو انجام داده است.

فرایند حذف فیزیکی دلار توسط برخی از کشور‌های اوپک آغاز شده است.

اما آیا اوپک می‌تواند به طور کلی دلار را از چرخه مبادلات خود خارج کرده و جایگزینی برای آن در نظر بگیرد؟ محمد علی خطیبی نماینده اسبق ایران در اوپک با اشاره به دلار زدایی در میان اعضای اوپک در گفتگو با مهر خاطر نشان کرد: برخی از کشور‌ها سال‌ها است که از دلار استفاده نمی‌کنند و برخی از اعضا بدون تصمیم گیری اوپک مبادلات خود را از انجام می‌دهند و اگر امکان پذیر نبود پیش از آن هم چنین مبادلاتی میسر نمی‌شد.

به گفته این کارشناس انرژی قیمت گذاری مسأله‌ای مهم است، اما انتقال وجه می‌تواند بر اساس هر ارزی باشد.

وی در این راستا ادامه داد: اگرچه قیمت نفت بر مبنای دلار محاسبه می‌شود، اما مانعی برای خرید و فروش نفت به سایر ارز‌ها وجود ندارد حتی برخی از کشور‌ها مبادلاتشان را با ارز ملی انجام می‌دهند.

حذف فیزیکی دلار ممکن است، اما حذف قیمت گذاری خیر.

اما محسن قمصری کارشناس انرژی نظر دیگری در این زمینه دارد و در رابطه با فروش نفت به صورت غیر دلاری که در دستور کار اوپک قرار گرفته است، به خبرنگار مهر گفت: این مساله جای تأمل دارد، زیرا فروش نفت به صورت غیر دلاری ایده‌ای است که مورد نظر بخشی از شرکت‌ها و کشور‌های نفتی است، زیرا به دنبال این هستند که خود را از اختاپوس دلار جدا کنند.

قمصری ادامه داد: برای انجام چنین اقدامی زیر ساخت‌هایی لازم است که در حال حاضر به نظر نمی‌رسد فراهم باشد که عمده‌ترین آن شاخص‌های تعیین قیمت است، زیرا اکنون قیمت‌ها در بورس جهانی تعیین می‌شود و بورس‌های نفتی دنیا نیز قیمت نفت را بر مبنای دلار اعلام می‌کنند.

به گفته مدیر پیشین امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران شاخص‌ها و ایندکس‌ها بر اساس دلار است به همین دلیل فروش نفت بدون دلار بسیار رویایی به نظر می‌رسد.

این کارشناس انرژی اضافه کرد: دریافت وجوه به غیر از دلار امکان پذیر است که بسیاری از کشور‌ها سال‌ها است این رویه را دنبال می‌کنند و وجوه حاصل از فروش را به ارز‌هایی غیر از دلار دریافت می‌کنند، اما مشروط به قیمت گذاری نفت بر اساس شاخص‌ها و فرمول‌های توافقی که تنها عدد حاصله را به ارز‌های دیگر تبدیل می‌کنند و وجوه را دریافت می‌کنند.

قمصری در خاتمه خاطر نشان کرد: در این شرایط می‌توان گفت فروش نفت دو بخش دارد که بخشی قیمت گذاری و تعیین ارزش است که اکنون با توجه به شاخص‌ها و ایندکس‌ها که بر مبنای دلار است الزاماً بر مبنای دلار است و بخش دیگری که نقل و انتقال وجوه است که سالهاست بسیاری از کشور‌ها به ارزی به جز دلار دریافت می‌کنند.

حالا باید دید که آیا اوپک می‌تواند مبنای قیمت گذاری خود را تغییر دهد و راه گشای سایر ارز‌ها برای قیمت گذاری باشد، چرا که تعیین قیمت و به شاخص‌ها و ایندکس‌ها که بر مبنای دلار است.