سایه مدیریت جهادی بر ابرپروژه پتروشیمی

سالهاست اقتصاد ایران از کینه توزی دشمنان رنج می‌برد. این کینه توزی به اشکال گوناگون خودنمایی کرده که بدترین نوع آن را در قالب تحریم‌های ظالمانه شاهد بوده و هستیم. تحریم‌ها باعث سردرگمی اقتصاد شد و تاثیرات وحشتناک خود را در بالارفتن بی حساب و کتاب ارز نشان داد. اما کار در این مرحله متوقف نشد و بدنبال گرانی ارز، شاهد بالا رفتن قیمت تمامی کالا‌ها و خدمات به ویژه کالا‌های اساسی شدیم.

اقتصاد وابسته به نفت

از آنجا که اقتصاد ایران وابستگی شدیدی به نفت داشت، با شدت گرفتن تحریم ها، اقتصاد نفتی هدف قرار گرفت، به نوعی که کاهش شدید فروش نفت و به تبع آن کمبود منابع ارزی را رقم زد. اما قرار بر توقف و تسلیم نبود و نیست به همین دلیل سیاست گذاری کلان کشور بر این محور استوار شد که از ظرفیت‌های دیگر اقتصاد استفاده شود که معدن به عنوان اقتصاد جایگزین تعریف شد. اما نمی‌توانستیم صنعت نفت با آن همه سرمایه گذاری گسترده را نادیده بگیریم. به همین دلیل صنایع پایین دستی نفت مورد توجه جدی قرار گرفت که پتروشیمی در صدر آن‌ها قرار داشت.

نیاز جهانی به پتروشیمی

نیاز جدی جهانیان به محصولات پتروشیمی و ناتوانی در تحریم آنها، باعث توجه جدی به صنعت پتروشیمی در ایران شد و توانست جایگاه این صنعت را برای ایران بیشتر کند. صنعت پتروشیمی ارزآوری بالایی دارد که می‌تواند زمینه ساز خرید مواد اولیه و ملزومات تولید در دیگر بخش‌ها شود تا چرخ صنعت کشور در جنگ نابرابر اقتصادی از حرکت نایستد.

ارز‌های صادرات پتروشیمی

با این مقدمه لازم است بدانیم جایگاه پتروشیمی ایران کجاست و چه نقشی در بی اثر کردن تحیرم‌ها داشته، دارد و می‌تواند داشته باشد. با ظرفیت پتروشیمی و توانمندی کشورمان در زمینه تامین خوراک و کارشناسان خبره و زبده، صنع پتروشیمی جایگاه خودش را برای تامین ارز دیگر صنایع و اقتصاد کشور نشان می‌دهد، به نوعی که مقام معظم رهبری نیز بار‌ها با کلید واژه جلوگیری از خام فورشی، بر ایجاد صنایع پایین دستی از جمله پتروشیمی‌ها تاکید کردند تا بتوانیم به جای صادرات مواد خام، محصول نهایی را صادر کنیم تا ارزش افزوده صنعت نفت در کشورمان باقی بماند.

مقابله با خام فروشی

باید بدانیم که سیاست گذاری مقابله با خام فروشی و تولید محصول نهایی، منطبق با توانمندی‌ها و منابع خدادادی کشورمان است. برای آنکه بتوانیم صنایع پایین دستی در حوزه نفت و گاز از جمله پتروشیمی را ایجاد کنیم، باید صنعت مادر در کشور وجود داشته باشد و پیش نیاز صنعت پتروشیمی به عنوان صنعت پایین دستی، صنعت نفت و گاز است که ایران از منابع قابل توجه، کارشناسان خبره و رتبه بالایی در جهان برخوردار است.

معضل پروژه‌های نیمه کاره

واقعیت این است که به جایگاه پتروشیمی در کشور پی برده ایم، اما در تصمیمی احساسی، اقدام به کلنگ زنی گسترده در ساخت پتروشیمی در شهر‌های بسیاری کرده ایم. اما با چالش بزرگی به عنوان پروژه‌های نیمه کاره و حتی رها شده رو به رو هستیم. واقعیت تاسف بار این است که سرمایه گذاری‌های بسیاری در صنعت پتروشیمی صورت گرفته که نیمه کاره باقی مانده و نه تنها به تولید، اشتغالزایی و سوددهی منجر نشده، بلکه سرمایه‌های کشور در معرض شرایط جغرافیایی، در حال فرسایش و نابودی است.

شناسایی گلوگاه‌ها

اینکه دایم کلنگ زنی و رهاسازی داشته باشیم، گره‌ای از مشکلات باز نمی‌کند، بلکه باید وضعیت موجود را بررسی و گلوگاه‌ها را شناسایی کنیم. بررسی دقیق و شناسایی مشکلات، یکی از اهمیت‌های اقتصاد و صنعت کشور است. باید بدانیم که وقتی مسیر تولید طولانی شود، سرمایه راکد و سرمایه گذار ناامید می‌شود، در نتیجه سرمایه گذاری که می‌بایست به رونق اقتصادی منجر شود، تاثیرگذاری لازم را ندارد. بنابر این پروژه‌ها باید در زمانبندی تعریف شده به سرانجام برسد.

بازار‌های جهانی

اهمیت تولید، تامین نیاز داخل است، اما هنگامی که سیاستگذاری، بر تولید بیشتر تاکید دارد، باید پروژه‌های بیشتری تعریف شود و مهمتر اینکه به موقع به بهره برداری برسد. در این صورت می‌توانیم از یک سو نیاز بازار داخل را تامین و از سوی دیگر بازار‌های جهانی را تسخیر کنیم و مهمتر اینکه سهم خودمان را در بازار‌های جهانی حفظ کنیم. امروزه بسیاری از کشور‌های جهان به ظرفیت پتروشیمی پی برده و در عرصه پتروشیمی با جدیت فعال هستند و چنانچه همسو با دیگر کشور‌ها حرکت نکنیم، سهم خودمان را از بازار‌های جهان از دست می‌دهیم.

توجه به ابرپروژه‌ها

اگرچه پتروشیمی‌های بسیاری در کشور فعال هستند، اما سیاست گذاری بر توسعه چشمگیر است. یکی از پتروشیمی‌های تاثیرگذار که با هدف تسخیر بیشتر بازار‌های جهانی تعریف شده، پتروشیمی بوشهر است که از آن به عنوان ابرپروژه یاد می‌شود. اگر پتروشیمی بوشهر هر چه سریعتر به بهره برداری کامل برسد، می‌تواند تاثیرا ت خود را در جهان برجای بگذارد. اکنون فاز اول پتروشیمی بوشهر به بهره برداری رسیده و فاز‌های دو و سوم آن نیز با سرعت در حال پیشروی است و با جدیتی که از سوی مدیریت پتروشیمی بوشهر شاهد هستیم، راه اندازی سریع آن‌ها دور از انتظار نیست.

مدیریت حلقه گمشده

در حالی که از اهمیت و ظرفیت ابرپروژه پتروشیمی بوشهر با خبر هستیم، توجه لازم به آن صورت نمی‌گرفت. هنگامی که یک مجموعه با چالش رو به رو می‌شود، باید دلایل آن با جدیت مورد بررسی قرار گیرد و موانع رفع شود. خوشبختانه عملکرد پتروشیمی بوشهر با دقت مورد بررسی قرار گرفت و تغییر مدیریت برای پیشبرد اهداف و بازگشت به مسیر سرعت در تولید، در دستور کار قرار گرفت. این تغییر مدیریت که از تیر ۱۴۰۲ صورت گرفت، روند پیشرفت پروژه را بهبود بخشید و سرعت در رشد را رقم زد، به نحوی که از ابتدای تیر تا انتهای شهریور، پیشرفت فیزیکی در بخش اجرای فاز ۳ فاز ۲ طرح برابر با ۲.۱۶ درصد شد. در حالی که در دوره ۶ ماهه قبل از آن از ابتدای دی ۴۰۱ تا انتهای خرداد ۴۰۲ فقط ۱.۱۱ درصد رشد داشته که این آمار نشان از چهار برابر شدن سرعت اجرا دارد.

واقعیت‌های نیازمند اصلاح

یکی از جدی‌ترین مسایلی که اقتصاد کشور را با چالش رو به رو می‌کند، سومدیریت است. معضلی که در پتروشیمی بوشهر نیز شاهد بودیم. البته قصد زیر سوال بردن مدیران گذشته را نداریم، اما آمار‌ها حکایت از آن دارد که عملکرد با اهداف، سیاستگذاری ها، زمانبندی‌ها و روند توسعه فاصله داشته است. با نگاهی به عملکرد پتروشیمی بوشهر متوجه می‌شویم که تا چه اندازه روند سرعت مناسب نبوده و همین امر باعث شد تصمیم گیرندگان کلان پتروشمی بوشهر با درک درست از کندی کار، تصمیم به بازنگری در هیات مدیره و مدیریت پتروشیمی بوشهر بگیرند، تصمیمی که تاثیرات آن را امروز در سرعت گرفتن روند پیشرفت ابرپروژه پتروشیمی بوشهر شاهد هستیم.

نیاز به مدیریت جهادی

اگر بپذیریم که کشور در شرایط جنگ اقتصادی قرار دارد، باید بپذیریم که به مدیران جهادی نیاز داریم. اما شرایط پتروشیمی بوشهر در گذشته نشان می‌دهد که بی توجه به مدیریت جهادی، در مسیری عادی حرکت می‌کرد. با روی کار آمدن تیم جدید و سپردن سکان مدیریت ابرپروژه پتروشیمی بوشهر به جواد حاتمی، شاهد پیشرفت چشمگییری در روند این ابرپروژه هستیم که نشان از مسوولیت پذیری و کارشبانه روزی همراه با خدمات صادقانه و خالصانه دارد.

کار بزرگ برای آدم بزرگ

نگاهی گذرا به روند رو به رشد و سرعت چشمگیر اجرایی ابرپروژه پتروشیمی بوشهر بیانگر آن است که هرگاه کار به دست کاردان سپرده شود، مشکلات یکی پس از دیگری رفع خواهد شد و شاهد پیشرفت هرچه بهتر پروژه ها و در نهایت بهبود فضای اقتصادی کشور خواهیم بود.باید بپذیریم  که انتخاب مناسب و شایسته به عنوان مهمترین مولفه شایسته سالاری، باعث می شود چرخ های صنعت و اقتصاد کشور نه تنها از حرکت باز نایستد، بلکه با شتاب بیشتری به حرکت درآید و این امر موجب تحقق اهداف عالی نظام خواهد شد. چرا که از قدیم گفته اند "کار بزرگ را برای آدم بزرگ ساخته اند" .نکته ای که در ابر پروژه پتروشیمی بوشهر شاهد آن هستیم موید آن است که کار انقلابی و جهادی با مدیران پشت میز نشین محقق نمیشود بلکه  مدیر انقلابی و جهادی می خواهد و این همان نکته ای است که در خصوصیات رفتاری جواد حاتمی مدیر جهادی، جوان و انقلابی پتروشیمی بوشهر به خوبی آشکار است.

نویسنده / دکتر علی اکبر محمودی