سه کارکرد اصلی مرکز مبادله ارز و طلا/ بازار ارز شفاف شد

بانک مرکزی متولی حوزه ارز و طلا در کشور است بر اساس سیاست‌هایی که بانک مرکزی اتخاذ کرده صادرکنندگان ملزم به رفع تعهد ارزی هستند. در گذشته به این شکل بود که رفع تعهد ارزی صرفا به شکل ارز عملیاتی می‌شد، اما با توجه به تحولات اقتصادی، بانک مرکزی شرایطی را فراهم کرد که بخشی از صادرکنندگان به طور مشخص صادرکنندگان خرد، صادرکنندگان خدمات فنی مهندسی و... بتوانند رفع تعهد ارزی خود را در مرکزی مبادله و به شکل شمش طلا انجام دهند این به این‌معنا است که عرضه شمش طلا از طریق رفع تعهد ارزی در مرکز مبادله عملیاتی خواهد شد.

خارج از مرکز مبادله در گذشته خرید و فروش و عرضه طلا رخ می‌داد و این روند سرجای خود باقی خواهد ماند، اما صادرکنندگانی که ملزم به رفع تعهد ارزی هستند و بانک مرکزی به آن‌ها اجازه داده که می‌توانند به جای ارز، شمش طلا با مشخصات اعلامی وارد کنند اگر این مسیر را انتخاب کنند ملزم هستند که این شمش طلا را در مرکز مبادله ارز و طلای ایران عرضه کنند. زمانی که این شمش در مرکز مبادله عرضه می‌شود طبیعتا یک طرف آن عرضه کنندگان شمش طلا و در مقابل طرف دیگر خریدارانی هستند که نیازمند به این شمش طلا (همانند فعالان در حوزه طلا) هستند.

تولیدکنندگان مصنوعات طلا نیازمند شمش طلا هستند. قبلا به این شکل بود که واردات شمش با هدف رفع تعهد ارزی صورت می‌گرفت، اما لزوما به دست مصرف کننده عمده نهایی نمی‌رسید و گلایه‌هایی وجود داشت. حالا صادرکنندگانی که ملزم به رفع تعهد ارزی هستند می‌توانند شمش طلا وارد کنند، اما محل عرضه این شمش در مرکز مبادله طلا خواهد بود و مرکز مبادله ارز و طلا یک بستر معامله است و جزئیات و ضوابط این فرآیند و معاملات آن بزودی ابلاغ خواهد شد.

به طور کلی، ابتدا عرضه شمش طلا در کشور به شکل واقعی رخ دهد و واقعا طلا وارد کشور شود نکته دوم هم این که شمش طلا به دست مصرف کننده نهایی برسد این دو هدف بسیار کلیدی است و حتما عملیاتی خواهد شد. اخیرا یک نگرانی ایجاد شده بود که شمش با نرخ دلار حواله‌ای ارزش گذاری خواهد شد در حالی که این موارد و ادعا‌ها نادرست است و فرآیند قیمت گذاری بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا و نزدیک به بازار رقم خواهد خورد.

طلای وارد شده صرفا در غالب رفع تعهد ارزی است و بحث موازی کاری اصلا مطرح نیست. متولی ارز و طلا بانک مرکزی است و بر این اساس این مسیر مطرح شده است و در نهایت این که مطرح می‌شود موازی کاری رخ خواهد داد اصلا به این شکل نخواهد بود.

در مرکز مبادله، عرضه عمده شمش طلا در قالب رفع تعهد ارزی خواهیم داشت یعنی حداقل وزنی شمش عرضه شده یک کیلوگرم طلای اصالت سنجی شده خواهد بود و به هیچ وجه عرضه خرد نخواهیم داشت که نگرانی بابت موازی کاری با بورس کالا وجود داشته باشد. مستحضر هستید که هر گواهی سپرده کالایی شمش طلا در بورس کالا معادل ۰/۱ گرم (۱۰۰ سوت) از شمش طلای «یک کیلو گرمی» با «عیار ۹۹۵ از ۱۰۰۰» است، اما شمش طلای عرضه شده در مرکز مبادله وزن یک کیلوگرمی خواهد داشت و اساسا عرضه عمده شمش طلا مد نظر ماست. مطمئنا بزودی با ابلاغ آیین نامه اجرایی عرضه شمش طلا در مرکز مبادله آثار مثبت روان سازی ورود شمش طلا به کشور و عرضه آن در مرکز مبادله را مشاهده خواهیم کرد. ضمنا فعالان صنف طلا جواهر که دغدغه دسترسی به شمش طلای وارد شده به کشور راداشتند از طریق دسترسی به این منابع شاهد رونق فعالیت‌های خود نیز به امید خدا خواهند بود.

آلبرت بغزیان اقتصاددان، گفت: وظیفه مرکز مبادله ارز و طلا شفاف سازی عرضه و تقاضا در بازار ارز است و وقتی که عرضه و تقاضا شفاف شود، کشف قیمت آن نیز رقابتی خواهد شد.

وی بیان کرد: حال سوال این است که تقاضا چگونه شفاف شده است؟ در جواب باید گفت افرادی متقاضی ارز هستند و دولت نیز به این متقاضیان وجاهت قانونی می‌دهد، یعنی دولت لیست تمام موارد متقاضیان ارز را در سرفصل‌هایی مشخص کرده است مثل ارز‌های دانشجویی، درمان، واردات و ... و اگر مواردی باشد که در این سرفصل گنجانده نشده باشد، تخصیص ارز غیر قانونی محسوب می‌شود، یعنی نباید ریال را تبدیل به ارز نماید تا ارز را از کشور خارج کند و این شخص نمی‌تواند درخواست ارز بنماید.

این اقتصاددان افزود: در حال حاضر حدود ۹۰ درصد متقاضیان ارز در مرکز مبادله ارز و طلا ارز مورد نیاز خود را دریافت می‌کنند.

بغزیان تصریح کرد: مرکز مبادله دو بخش دارد؛ یک بخش متقاضیان و بخش دوم عرضه کنندگان هستند. عرضه کنندگان موظف هستند تا کالایی را که صادر می‌کنند، تمام ارز حاصل از صادرات را در مرکز مبادله ارز و طلا عرضه کنند.

او خاطرنشان کرد: با جمع شدن این دو بخش در مرکز مبادله ارز و طلا، این مرکز به بازار اصلی تعیین قیمت ارز تبدیل شده و در این مرکز کشف قیمت تعادلی صورت می‌گیرد.

این اقتصاددان ابراز داشت: البته در زمان‌هایی که عرضه و تقاضای ارز به هر دلیل از حالت تعادلی خارج شود، بانک مرکزی در این زمان ورود می‌کند تا نرخ ارز را در حالت تعادلی حفظ نماید، چون زمانی که نرخ ارز در تعادل باشد، اقتصاد قابل پیش بینی خواهد شد و پیش بینی پذیر بودن اقتصاد کمک خواهد کرد تا تولیدکننده با کمترین ریسک مواجه شود.

بغزیان گفت: در نهایت مرکز مبادله ارز و طلا هم بازار ارز را شفاف کرد، هم کشف قیمت را عملی نمود و هم این که اقتصاد را پیش بینی پذیر کرد.

وی عنوان کرد: در مرکز مبادله ارز و طلا، وارد کننده کالا نسبت به ارز تخصیص داده شده پاسخگو خواهد بود، یعنی باید پاسخ دهد ارزی را که تحویل گرفته، آیا کالای مورد نظر را وارد کرده است یا خیر؟ به همین دلیل فساد‌هایی مانند چای دبش با وجود این مرکز روی نخواهد داد، زیرا واردکننده با ارزی که تحویل گرفته است باید همان کالا را وارد کند. همچنین وارد کننده پاسخگو خواهد بود که کالای وارد شده را با چه نرخی توزیع کرده است. در این جا است که بحث نظارت مطرح می‌شود و نظارت باید قوی باشد.

بغزیان در پایان تاکید کرد: مرکز مبادله ارز و طلا در زمان‌هایی که بازار ارز دچار نوسان شده بود توانست تا این بازار را کنترل کند، زیرا که در عمل تقاضا برای ارز زیاد نشده بود و تلاشی بود برای این که نرخ ارز را تغییر دهند تا از این طریق به بانک مرکزی فشار بیاورند که نرخ مرکز مبادله پایین است، اما در عمل این اتفاق روی نداد و نرخ ارز در بازار غیر رسمی مجددا عقب نشینی کرد.