ابعاد خدمت‌رسانی پیام‌رسان‌های بومی چقدر است؟

پیام‌رسان‌های داخلی در طول چند سال گذشته آغاز به کار کرده و مشغول فعالیت شده‌اند، اما بیش‌ترین نمود استفاده از این ابزار‌های داخلی زمانی خود را نشان داد که پیام‌رسان خارجی تلگرام فیلتر شد و این موضوع فرصتی به پیام‌رسان‌های داخلی داد که وارد عرصه رقابت شوند.

هرچند برخی کارشناسان و تحلیلگران همان زمان هم معتقد بودند فیلترینگ پیام‌رسان‌های خارجی تنها راه مناسب برای حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی نیست، این روند تا امروز ادامه‌دار شده است و البته از طرف برخی مسؤولان همواره به رشد پیام‌رسان‌های داخلی پس از اعمال فیلترینگ روی تلگرام و خروج اکثر کاربران از آن و کوچ به شبکه‌های داخلی اشاره شده است.

با وجود این، در روز‌هایی که دسترسی به اینترنت جهانی قطع شده بود و کاربران بیش‌تری به استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی روی آوردند، این سرویس‌های بومی نتوانستند آنطور که باید از عهده خدمت‌رسانی به کاربران برآیند و این موضوع واکنش مسوولان را در پی داشت، با این مضمون که با وجود پیشرفت شبکه ملی اطلاعات، استفاده حداکثری از پیام‌رسان‌های خارجی نشان ضعف در خدمات پایه شبکه ملی است.

میلاد نوری، با اشاره به اجبار به استفاده از ابزار‌های بومی بیان کرد: در دوره‌ای در دهه ۱۳۸۰، ایمیل‌های ملی را مطرح کردند و هر فرد برای افتتاح حساب، با بخشی به اسم ایمیل ایرانی مواجه بود که افراد باید سرویس‌های ایمیلی ایران که چاپار و میهن‌میل بود، را وارد می‌کردند، اما همان زمان هم این طرح شکست خورد. پس از آن در دوره‌ای موضوع سیستم عامل بومی مطرح شد که برای آن هم هزینه کردیم و لینوکس ملی را راه انداختیم که برای راه‌اندازی آن تسهیلات ۱۰ میلیاردی گرفتند که آن زمان هم عدد بزرگی بود، حتی اعلام شد که در ادارات دولتی نباید سیستم عامل خارجی استفاده شود و افراد باید از سیستم عامل ملی استفاده کنند، اما این طرح هم خروجی نداشت و شکست خورد.

وی ادامه داد: حتی دوره محمدجواد آذری جهرمی -وزیر سابق ارتباطات و فناوری اطلاعات- بحث اندروید ملی را مطرح کردند و گفتند ما نباید از اندرویدی که ابزار‌های خارجی مانند گوگل‌پلی روی آن نصب است، استفاده کنیم. اما این طرح هم در سکوت خبری شکست خورد؛ بنابراین در دوره‌های مختلف، تلاش برای بومی‌سازی ابزار‌های حوزه ارتباطات، صورت گرفته است.

این کارشناس فناوری اطلاعات با بیان اینکه در حال حاضر ما پیام‌رسان‌هایی داریم، که همه جوره از آن‌ها حمایت کردیم، گفت: دولت به این پیام‌رسان‌ها وام‌های پنج میلیاردی داده و زیرساخت تعلق گرفته است. بانک ملی کاربران را وادار کرده که برای دریافت تراکنش‌های کمتر از ۳۰ هزار تومان، باید پیام‌رسان بله را نصب کنند، یا در دوره‌ای دانشگاه آزاد دانشجویانش را مجبور کرد برای انتخاب واحد، آی‌گپ را نصب کنند، یا روبیکا که برای مدت زیادی در انحصار صداوسیما بود و مردم مجبور بودند برای شرکت در مسابقه‌های تلویزیونی این اپلیکیشن را نصب کنند، در حالی که نصب برنامه‌ها به این صورت و با اجبار، در اولین فرصت هم از بین می‌رود.

نوری ادامه داد: یا در دوره‌ای روبیکا برای اینکه عدد و رقم قابل قبولی از کاربرانش ارائه دهد، پروفایل‌های کاربران مختلف در اینستاگرام را بدون اجازه کپی کرده بود، هر شخصی که تعداد فالوئرهایش زیاد بود، پروفایلش با محتوا بدون اجازه کپی و جعل شده بود. کسانی که پیام‌رسان‌ها و سرویس‌های این مدلی را راه‌اندازی کردند، می‌خواهند به هر ابزاری متوسل شوند که به زور کاربر را به این پلتفرم‌ها منتقل کنند.

وی با بیان اینکه متاسفانه ما از شکست‌ها و جذب کاربر به هر قیمتی درس نگرفتیم، گفت: یکی از خوش‌بینی‌های طراحان طرح صیانت همین است که کاربران بالاخره به پیام‌رسان‌های بومی می‌آیند، در صورتی که این اجبار تجربه جدیدی نیست، بلکه تجربه شده و جواب نداده است. زمانی که شما دانشجویان دانشگاه آزاد را مجبور می‌کنید پیام‌رسان مورد نظرتان را نصب کنند، درنهایت در روز انتخاب واحد کاربران یک کمپین راه می‌اندازند و امتیاز اپلیکیشن شما را در گوگل‌پلی از ۴ به ۱.۶ می‌رسانند، یعنی کمترین امتیاز در میان اپلیکیشن‌ها.

این کارشناس فناوری اطلاعات با تاکید بر نارضایتی کاربران از اجبار‌های این‌چنینی اظهار کرد: این نشان می‌دهد که کاربران به این اجبار راضی نیستند، حتی اگر شما مجبورشان کنید قبض موبایلشان را هم در اپلیکیشن مورد نظرتان پرداخت کنند. یا در دوره‌ای می‌گفتند که اگر واکسیناسیون کرونا آغاز شود، احتمالا نوبت‌دهی در پیام‌رسان‌ها انجام می‌شود، درواقع سرویس‌هایی که به‌صورت روزمره مورد نیاز کاربران است را می‌خواهند از طریق پیام‌رسان‌ها ارائه دهند، در صورتی که در هیچ کجای دنیا پیام‌رسان موفقی این کار را نکرده است، مگر در چین.

نوری ادامه داد: چین هم اگر این کار را کرده و روی وی‌چت هر سرویسی را ارائه می‌دهد، به‌خاطر گستردگی بازارش است. چین بیش از یک میلیارد جمعیت دارد و اگر شما بی‌کیفیت‌ترین اپلیکیشن را هم در چین طراحی کنید، نصب آن خیلی سریع به ۱۰۰ و ۲۰۰ میلیون می‌رسد؛ بنابراین این کار برایشان آورده مالی و توجیه اقتصادی دارد. اما در ایران، حجم کاربران فعال ایرانی، ماکزیمم ۳۰ میلیون نفر است. اگر همه این‌ها هم پیام‌رسان ایرانی را نصب کنند، برای آن شرکت خیلی سخت است که بخواهد با این تعداد کاربر، به درآمد برسد. به همین دلیل برای شرکت‌های خصوصی خیلی توجیه ندارد که بخواهند به سمت چنین ابزاری بروند. شرکت‌هایی هم که می‌روند، به کمک‌های دولتی و تامین زیرساخت، وام و اجبار مردم به استفاده از اپلیکیشن چشم دوخته‌اند.

وی خاطرنشان کرد: از سوی دیگر، اپلیکیشن‌های داخلی در آن ابعادی که فکر می‌کنیم، بعد از مسدودیت‌های گسترده طرح صیانت می‌توانند سرویس‌دهی کنند، بزرگ نشده‌اند. کسب‌وکار‌های مانند تاکسی‌ها یا فروشگاه‌های آنلاین، پله‌پله رشد کردند و تیم فنی و زیرساخت خود را با این ترافیک بزرگ وفق دادند، اما پیام‌رسان‌های داخلی ما بیشتر از دو میلیون کاربر همزمان نداشتند. حالا ما می‌خواهیم در یک بازه کوتاه کاری کنیم که ۳۰ میلیون کاربر همزمان از این‌ها استفاده کنند، در حالی که حتی خود کسب‌وکار‌ها هم این آمادگی را ندارند و حتی مدیر یکی از پیام‌رسان‌ها منتقد طرح صیانت بوده است.