همه اثرات تغییر فرمول محاسبه حجم مبنا

محسن عباسی - حجم مبنا همواره یکی از دست اندازهای بازار سرمایه در راه رسیدن به تعادل واقعی محسوب می شده و حذف یا تعدیل آن یکی از درخواستهای فعالان بازار سرمایه بوده است. بر این اساس، تغییر فرمول حجم مبنا در مجموع باعث روان تر شدن معاملات خواهد شد البته تاثیر واقعی تر این دستورالعمل در میان مدت بر بازار نمایان خواهد شد.

این تغییر، می تواند بر رفتار معاملاتی معامله گران اثر داشته باشد البته این رفتارها لزوما در یک برهه زمانی خاص و با یک شدت اتفاق نخواهد افتاد اما می تواند معاملات را با دگرگونیهای قابل توجهی روبرو کند.

بنابراین، از این پس شاهد پویا تر شدن معاملات در نمادهای بزرگ خواهیم بود؛ بسیاری از نمادهای بزرگ که تا پیش از این به واسطه داشتن حجم مبنای زیاد، حتی در بسیاری از روزهای خوب بازار، افزایش قیمت حداکثری را تجربه نمی کردند با شرایط جدید – که با حجم معاملات کمتری نسبت به قبل، به سقف حجم مبنا خواهند رسید-  معاملات روان تر و پویاتری خواهند داشت. از طرفی خاصیت اهرمی این نمادها برای حمایت از بازار چند برابر شده است زیرا با مبالغ کمتری می توان از این نمادها و بالطبع از کلیت بازار حمایت کرد.

این اقدام باعث افزایش ریسک نوسان قیمت در نمادهای بزرگ است و با توجه به پویا تر شدن معاملات این نمادها و کاهش حجم مبنای آنها، احتمال نوسان قیمتی این دسته از نمادها به مراتب افزایش می یابد و این مساله در در روزهای بسیار خوب و روزهای بد بازار شدت بیشتری می گیرد.

بسیاری از نمادهای بزرگ تا قبل از این به عنوان سهام کم ریسک- از منظر نوسان قیمتی- محسوب می شدند اما با تغییرات صورت گرفته ممکن است این سهام با نوسانات بیشتری روبرو شوند و از یک سو، طرفداران جدیدی پیدا کنند و از سوی دیگر باعث تمایل کم برخی افراد ریسک گریز برای سرمایه گذاری در آنها شود زیرا با افزایش نوسان قیمتی افراد ریسک پذیر بیشتری وارد این دسته از سهم خواهند شد و افراد ریسک گریز بیشتری از آن دور خواهند شد.

با تغییر حجم مبنا احتمال ورود حقوقی ها و سهامداران عمده برای حمایت از نمادها بزرگ بیشتر از قبل خواهد شد. تا پیش از این، حقوقی نمادهای بزرگ برای حمایت از سهام خود باید تعداد قابل توجهی سهم را در هر روز خریداری می کردند؛ ولی در شرایط جدید با خرید تعداد بسیار کمتری سهم می توانند از منفی شدن سهم جلوگیری کنند. بسیاری از صندوقهای بازنشستگی، صندوقهای ذخیره، شرکتهای زیر مجموعه تامین اجتماعی و ... به دلیل وجود قوانین دست و پاگیر نظیر آیین نامه های معاملاتی نمی توانستند حتی به اندازه حجم مبنا از سهام بزرگ زیر مجموعه خود خرید کنند اما در حال حاضر امکان مدیریت وجوه جهت حمایت از سهام این شرکتها به شکل موثرتری فراهم شده است.

تغییر حجم مبنا بر نوع رفتار سرمایه گذاری صندوق های سرمایه گذاری نیز اثر می گذارد؛ صندوق هایی که به نسبت سهام روان تر و نقدشونده تری را در پورتفوی خود قرار می دادند، سابقا به بسیاری از نمادهای بزرگ با حجم مبنای بالا اقبالی نشان نمی دادند و علت آن هم کندی حرکت این نمادها بود اما  هم اکنون با توجه به افزایش احتمال نوسانات قیمتی و تسهیل این نوسانات نسبت به گذشته، احتمالاً رویکرد خود در قبال این نمادها را تغییر خواهند داد. ضمن اینکه در حالت کلی، وضعیت بنیادین این نمادهای بزرگ در بسیاری از موارد به مراتب بهتر از نمادهای کوچک تر است.

از دیگر مزایای تغییر فرمول حجم مبنا کاهش استقبال به نمادهای خیلی کوچک غیر بنیادی و کاهش انگیزه سفته بازی روی این دسته از نمادها به خصوص در روزهای منفی بازار است؛ سابق بر این در بازار منفی، که نمادهای بزرگ در شرایط خوبی نبودند گروه های خاصی از سرمایه گذاران به نمادهای کوچک گرایش پیدا می کردند و عموما با انگیزه سفته بازی و کسب سودهای کوتاه مدت در این نمادها سرمایه گذاری می کردند؛ که این مورد نیز در شرایط جدید احتمالاً تا حدی تغییر خواهد کرد.

این مساله در روزهای مثبت نیز وجود داشت. چون در بازار رو به بالا نیز بسیاری از نمادهای بزرگ بورسی، به واسطه تکمیل نشدن معاملات تا سقف حجم مبنا، بر خلاف بسیاری از نمادهای کوچک بازار افزایش قیمت حداکثری نداشتند که تغییر حجم مبنای آنها تا حد زیادی رسیدن به حداکثر قیمت مجاز در هر روز را برای نمادهای بزرگ تسهیل می کند و بدین ترتیب انگیزه ورود به سهام کوچک، با دستور العمل جدید کمتر خواهد شد.

مجموع عوامل مثبت این دستورالعمل جدید عاملی برای تغییر پرتفوی شخصی افراد به واسطه تغییر سطح ریسک پذیری آنها است؛ با دستور العمل جدید بسیاری از سهام بزرگ بازار جذاب تر از قبل شده اند و در مقابل برخی سهام چالاک بازار علاوه بر اینکه اندکی حجم مبنای آنان افزیش یافت، مزیت نوسان سریع قیمتی خود را از دست داده اند. در نتیجه ممکن است این تغییر در الگوی معاملاتی این نمادها باعث تغییر ذائقه بازار نسبت به انتخاب آنها شود و برخی نمادهایی که تا قبل از این دستورالعمل کم ریسک تلقی می شدند اکنون نوساناتی را تجربه کنند. از طرقف دیگر شاید دیگر نیازی نباشد تا افراد پر ریسک برای چشیدن طعم نوسانات بیشتر سراغ هر نمادی و با هر وضعیت بنیادی بروند. بنابراین یه نظر می رسد برآیند این تغییرات منجر به تغییر پورتفوی معامله گران شود.

در مجموع این اقدام مسئولان بازار سرمایه تاثیر مثبتی بر بازار و وضعیت شاخص بورس خواهد داشت و به نوعی حکم روغن کاری چرخ دنده های شاخص را دارد.

*مدیرعامل شرکت مشاور سرمایه گذاری ابن سینا مدبر (اماکو)