شریک خودرو ایران؛ آلمان یا فرانسه؟

چنان‌که هفته گذشته و در اثنای سفر هیأت تجاری آلمان به ایران که با حضور نمایندگان فولکس‌واگن و بنز همراه بود، وقتی نمایندگان فولکس‌واگن برای دانستن شرایط همکاری پژو با خودروسازان ایرانی کنجکاوی کردند و کلیاتی را دانستند، برای همکاری با شرایطی مشابه اعلام آمادگی کردند و این در حالی که تا پیش از این و حتی تا پیش از اعمال تحریم‌ها فولکس‌واگن حاضر به سرمایه‌گذاری در ایران برای تولید مشترک و حتی انتقال تکنولوژی نبود.

این یعنی در شرایط جدید گزینه‌های بسیاری در انتخاب شریک خارجی پیش روی خودروسازان ایرانی قرار دارد و همان‌طور که رویکرد ایران در قراردادهای نفتی جدید تغییر کرده و قرار است مدل جدید این قراردادها در شهریورماه رونمایی شود، قراردادهای ایران در بخش خودرو نیز شرایط جدیدی خواهد داشت و هرچند که فرانسوی‌ها در ایامی که شرکت‌های اروپایی حاضر به انتقال تکنولوژی به ایران نبودند، اقدام به راه‌اندازی خط تولید کردند، اما حال باید شرایطی همچون داخلی‌سازی 40 درصدی تولیدات مشترک و شرط کمک به صادرات 30 درصد محصول تولیدی را بپذیرند.

به‌ویژه آن‌که در ایام تحریم نیز از میان پژو رنو، پژو بیش از رنو دست خودروساز ایرانی تولیدکننده محصول با برند فرانسوی را در پوست گردو گذاشت و موجب سقوط کمی و کیفی صنعت خودرو ایران شد.

از این حیث، شاید آلمانی‌ها که سابقه خوبی در همکاری با ایران برای تولید خودروهای سنگین دارند، شرکای بهتری برای خودروسازان داخلی باشند و در این همکاری تازه بتوانند مصداق ضرب‌المثل آلمانی «قولم امضایم نیست که بتوان پاره‌اش کرد» باشند که در نیروگاه بوشهر یا همکاری‌های آلمانی‌ها در حوزه اتوماسیون صنعتی مصداق پیدا نکرد و تحریم بر آن غالب شد.

اما اکنون آلمانی‌ها تمام‌قد وارد صنعت خودرو ایران شده‌اند و اگر رنو فرانسه پیشنهاد خرید نیمی از سهام پارس‌خودرو را داده، بنز آلمان هم ابراز تمایل کرده است که 30 تا ۵۰ درصد از سهام دو شرکت تابعه ایران‌خودرو را برای مشارکت در ورود و تولید خودرو و قطعه در ایران خریداری کند. این است که سخن از احتمال لغو قرارداد همکاری با شرکت پژو فرانسه و حضور رسمی شرکت‌های بنز و فولکس واگن در بازار ایران به میان آمده است.

چراکه دفتر بنز در ایران ظرف سه ماه آینده آغاز به‌کار خواهد کرد و براساس قرارداد ۱۰ ساله‌ای که با این شرکت منعقد می‌شود، تولید خودروهای تجاری به‌زودی در ایران از سوی بنز آغاز خواهد شد. این است که خودروساز ایرانی امروز ضمن غرامت‌خواهی از پژو بابت خروج «خارج از قرارداد» از ایران با اقتدار تمام تأکید می‌کند که این خودروساز فرانسوی دیگر شریک اول ما نیست.

همچنان‌که شرکت‌های تولیدکننده لوازم خانگی کره‌ای مانند ال‌جی و سامسونگ از سوی سازمان توسعه تجارت ایران تهدید می‌شوند که اگر همچنان بخواهند که از تولید مشترک با ایران سر باز زنند، با افزایش دوبرابری تعرفه وارداتی ایران روبه‌رو خواهند شد.

اما فارغ از رقابت آلمانی‌ها و فرانسوی‌ها و رقابت احتمالی کره‌ای‌ها و ژاپنی‌ها که با توجه به زمزمه‌های حضور تویوتا در ایران دیر یا زود بالا خواهد گرفت، چشم‌بادامی‌های دیگری هم هستند که از زمان تحریم و در بازار بلامنازع ایران در این بازار رخنه کردند و به‌اصطلاح میخ خود را کوبیده‌اند. چینی‌ها که در غیاب فرانسوی‌ها، ژاپنی‌ها، کره‌ای‌ها توانستند جایگاهی در صنعت و بازار خودروي ایران برای خود دست و پا کنند، اکنون برنامه‌های بلندمدت بسیاری برای این بازار ریخته‌اند تا جایی که هريك از خودروسازان چینی حاضر در ایران تصمیم دارند تولید برند خود را در کشور ما تا سال 2020 به سالانه 100هزار دستگاه خودرو برسانند.

بنابراین اگر 5 برند چینی موفق به تحقق این برنامه شوند، چینی‌ها در مجموع با 500هزار دستگاه خودرو سهم 25درصدی از تیراژ 2میلیونی تولید خودرو ایران در سال 2020 خواهند داشت. از سوی دیگر شرایط تحریم صنعت خودروي ایران را به سمتي راند كه حتي خودروسازان باسابقه نيز كه روزگاري با مونتاژ و توليد خودروهاي اروپايي، ژاپني و كره‌اي در بازار حضور داشتند، براي بقاي خود به عرضه خودروهاي چيني روي آوردند كه شايد آسان‌ترين راه براي تنوع و توسعه محصول باشد.

اکنون اما با باز شدن فضا چینی‌ها برنامه‌های جدیدی برای بازار ایران دارند و غیر از یکی‌دو خودروساز کیفی چین که محصولاتشان برخلاف انتظار بازار ایران از خودروهای چینی ارزان نیستند و یکی‌دو خودروساز چيني كه با عرضه مدل‌هاي بي‌كيفيت و صرفا براساس تنوع محصول و آپشن‌هاي بي‌دوام از فضاي بسته در بازار ايران در سايه تحريم‌ها سود مي‌بردند، خودروسازانی که با عرضه‌هاي خودروهاي كيفي‌تر توانسته‌اند نمره قبولي از مصرف‌كننده ايراني بگيرند، مي‌خواهند ضمن حفظ خودروهاي پرطرف‌دار خود، نسبت به راه‌اندازي خطوط توليد براي محصولات قابل رقابت با خودروهاي آينده بازار ايران يعني توليدات مشترك ايران با اروپايي‌ها، امريكايي‌ها، كره‌اي‌ها و ژاپني‌ها اقدام كنند تا شايد بتوانند با ارائه محصول كيفي با قيمت پايين‌تر وارد راند بعدي اين بازي شوند.

در این میان آن‌چه از خودروسازان ایرانی که می‌خواهند به کار با چینی‌ها ادامه دهند توقع می‌رود این است که به تولید مشترک محصول کیفی با چینی‌ها بسنده نکند و به‌جای یاد گرفتن کپی‌کاری از آن‌ها، راه و رسم خودروساز شدن در کوتاه‌مدت را از خودروسازان برتر آنان بیاموزد.

کیفی‌ترین خودروهای چینی که در ایران تولید می‌شوند، نه طراح چینی داشته‌اند و نه حتی موتور چینی، درواقع چین درخصوص این خودروها نه کپی کاری کرده و نه خلاقیتی چندانی داشته بلکه طراحی خودرو را به بزرگ‌ترین شرکت‌های طراحی خودرو بین‌المللی سفارش داده و در طراحی و ساخت موتور، گیربکس‌های اتوماتیک و‌ دیگر اجزای کلیدی آن‌ها هم از شرکای خارجی خود یعنی خودروسازان بزرگ جهانی کمک گرفته است.