جنگ اوراق قرضه در عربستان ‌سعودي

پول‌نیوز - چاپ اوراق قرضه براي تامين هزينه‌هاي عربستان‌سعودي، نشانه‌يي است از روي ديگر جنگي كه رياض آغاز كرده است. پيش از اين با ورود نفت شيل و كاهش قيمت نفت، عرصه بر عربستان تنگ شد اما سياستمداران سعودي با اصرار بر افزايش توليد حاضر به خالي كردن جبهه نشدند. حالا با وارد شدن عربستان به جنگ يمن و بالا رفتن آمار بيكاري در اين كشور حساب ذخيره ارزي‌اش نيز رو به كاهش گذاشته است. در اين ميان سعودي‌ها به‌دنبال چاپ اوراق قرضه هستند تا هزينه‌ها را تامين كنند اما اين كار تضميني براي مشكلات نيست و مي‌تواند شرايط را براي اين كشور مشكل‌تر كند.

روزنامه گاردين در تازه‌ترين گزارشي كه در اين باره نوشته بااشاره نياز مبرم عربستان به پول كلان براي پيروزي بر امريكا نوشته «انتشار خبري در اين هفته مبني بر اينكه دولت سعودي قصد دارد بيش از 27ميليارد دلار اوراق قرضه بفروشد، نشانه اين است كه فشار وارد شدن به جنگ هزينه‌ها با بزرگ‌ترين اقتصاد جهان به‌تدريج آثار زيانبار خود را بر جا مي‌گذارد.» اداره كشور عربستان‌سعودي براي خاندان آل‌سعود پرهزينه است. عربستان كه از ايران مي‌هراسد، براي نشان دادن اينكه ابرقدرت منطقه‌يي خاورميانه است جديدترين تجهيزات نظامي را وارد كرده است. افزايش بودجه دفاعي همچنين براي تامين بودجه اقدام نظامي در يمن و مقابله با تهديد گروه داعش نيز ضروري بوده است. افزون بر آن، عربستان‌سعودي مشكل بيكاري دارد كه نگران است به معضل ناآرامي‌هاي اجتماعي بينجامد. دو سوم جمعيت عربستان زير 30سال است و نرخ بيكاري براي گروه سني 29-16 سال 29درصد است.

همان‌طور كه سازمان اطلاعات مركزي امريكا (سيا) در كتاب «حقايق جهان» خود اعلام كرده است: «بيش از 6ميليون كارگر خارجي نقش مهمي در اقتصاد سعودي، به‌ويژه در بخش‌هاي نفت و خدمات ايفا مي‌كنند، حال آنكه رياض براي كاهش ميزان بيكاري در ميان شهروندان خود سخت در تقلاست. مقامات سعودي به‌ويژه تمركز خود را بر اشتغال جمعيت كثير جوانان خود كه عموما فاقد تحصيلات و مهارت‌هاي فني مورد نياز در بخش خصوصي است، معطوف كرده‌اند.» خاندان سلطنتي سعودي به اين نتيجه رسيده كه راه جلوگيري از سرنگوني به شيوه قيام‌هاي بهار عربي اين است كه به پاي ميليون‌ها جوان بالقوه خشمگين پول بريزد. اين كار هم براي كشوري كه در آن درآمدهاي مالياتي وجود ندارد و قيمت بنزين كمتر از يك‌دهم پوند در هر ليتر است، پرهزينه است.



   سياهچاله نفتي در بودجه عربستان

دولت عربستان زماني كه قيمت نفت بالاي 100دلار در هر بشكه بود استطاعت اين سياست را داشت. اما پولي كه با فروش نفت به قيمت كمتر از 50دلار در هر بشكه به دست مي‌آيد جوابگو نيست و براي همين است كه صندوق بين‌المللي پول برآورد كرده كسري بودجه امسال عربستان به 20درصد از درآمد ملي اين كشور خواهد رسيد. براي اينكه اين رقم را بهتر درك كنيد به اين توجه كنيد كه كسري بودجه انگليس در بدترين شرايط خود پس از ركود عميق سال‌هاي 2009-2008 به 11درصد از توليد ناخالص داخلي رسيده بود. عربستان هم مثل بسياري از كشورهاي توليدكننده نفت به دوره قيمت‌هاي بالا خو گرفته بود. كويت و ابوظبي مي‌توانند با قيمت كنوني نفت‌خام به زندگي ادامه دهند، اما عربستان نمي‌تواند. عربستان براي تراز كردن حساب‌ها نياز دارد كه قيمت نفت به 106دلار در هر بشكه برسد.

اما توسعه سريع صنعت نفت شيل امريكا كه عرضه نفت ارزان‌تر را در پي آورد، امكان استمرار قيمت‌هاي بالا را از بين برد. از اين رو، عربستان تصميم گرفت با پايين آوردن قيمت نفت‌خام تا سطوحي كه امكان بهره‌برداري از ميادين نفتي جديد در امريكا را از لحاظ اقتصادي غيرعملي كند، توليدكنندگان نفتي امريكا را از ميدان به در كند. سعودي‌ها به اين نتيجه رسيدند كه در كوتاه‌مدت ارزش دستاورد درازمدت را دارد و براي همين حتي زماني كه قيمت‌ها در حال سقوط بود به تلمبه كردن نفت ادامه دادند.

از آنجا كه تقريبا 90درصد درآمدهاي عربستان از محل فروش نفت است، به سرعت يك سياهچاله در بودجه باز شد. سعودي‌ها براي پر كردن اين سياهچاله ابتدا سراغ ذخاير ارزي رفتند. اين كار ذخاير ارزي عربستان را كه قرار بود بيش از 700ميليارد دلار باشد سال گذشته به 65ميليارد دلار كاهش داد. اين چاره براي هميشه كارساز نيست، زيرا ذخاير ارزي كاركردي دوگانه دارند، براي سامان دادن به وضع بودجه و استفاده به‌عنوان يك صندوق ثروت حاكميتي براي نسل‌هاي آينده.

   اوراق قرضه؛ آخرين تير عربستان

انتشار اوراق قرضه سعودي‌ها باتوجه به اينكه بدهي ملي اين كشور در سال2014 فقط 1.6درصد از توليد ناخالص داخلي بود، شدني است و نرخ‌هاي بهره جهاني كه به پايين‌ترين سطح ممكن رسيده به معناي آن است كه استقراض شيوه‌يي ارزان است. اما نياز به متوسل شدن به بازارهاي مالي نشان‌دهنده مقاومت و پايداري ‌بخش صنعت نفت شيل امريكاست. پروژه‌هاي جديد، كه قيمت سر به سر نفت براي آنها بايد بسيار بالاتر از سطح كنوني قيمت‌ها باشد، فعلا كنار گذاشته شده‌اند. اما توليدكنندگان در ميادين كنوني راه‌هاي جديد و ارزان‌تري براي استخراج نفت يافته‌اند. در نتيجه، باوجود اينكه تعدادي از ميادين تعطيل شده‌اند، توليد در ميادين باقي‌مانده افزايش يافته است.

امريكا بيش از هر زماني در چهار دهه گذشته سرگرم توليد نفت است و اين حقيقتي است كه بانك مركزي عربستان‌سعودي نيز آن را تصديق مي‌كند. اين بانك در گزارش اخير خود اعلام كرده «اين نكته در حال روشن شدن است كه توليدكنندگان غيرعضو اوپك به اندازه‌يي كه تصور مي‌شد، دست‌كم در كوتاه‌مدت، تحت‌تاثير كاهش قيمت‌ها قرار نگرفته‌اند.» اين بانك افزوده، توليدكنندگان اوپك مانند عربستان‌سعودي بايد صبور باشند و منتظر بمانند تقاضا به عرضه برسد. باتوجه به قيمت نفت در بازارهاي «سلفْ خري»، اين كار مدتي طول مي‌كشد.

جنگ سرد زماني پايان يافت كه تلاش‌هاي شوروي براي رقابت با بودجه نظامي امريكا اقتصاد آن را به نابودي كشاند. رياض از ذخاير نفتي عظيم خود براي نابودي صنعت نفت شيل امريكا استفاده كرده است، اما هيچ خبري از ضربه نهايي ديده نمي‌شود. در عوض، انتشار اوراق قرضه حاكي است سعودي‌ها اكنون درگير يك جنگ فرسايشي طولاني و پرهزينه شده‌اند. جنگي كه ممكن است در آن پيروز نشوند.

منبع: تعادل