بحران آب و سرنوشت مشاغل آب‌محور

پول‌نیوز - بحران کمبود آب ناشی از کاهش بارندگی‌ها طی 15سال اخیر متاسفانه گریبان کشورمان را گرفته است و این روزها چهره نازیبای آن را می‌توان در برخی از دشت‌های فرو نشسته، درختان و رودخانه‌های خشک شده، چاه‌های بدون آب وروستای‌هاو با غ‌های تشنه دید.

با بحرانی شدن کمبود آب در کشور، این سوال پیش می‌آید که مشاغل پایه و خرد که وابستگی شدید به مصرف آب دارند، این کمبود را چگونه باید جبران کنند و آیا طرح‌هایی برای آبرسانی از آب‌های آزاد ویا تغییر در شیوه کاری برای آنها پیش بینی شده است و آیا این بحران در مقابل معضل بیکاری درکشور، شرایط را سخت‌تر نخواهد کرد؟ اگر ابعاد تامین آب مورد نیاز مردم و  در مرحله بعدی صنایع کشور دچار مشکل جدی‌تر شود، اقتصاد کشور با بحران‌های گوناگونی مواجه خواهد شد.

شاغلان در کارخانه‌های بزرگ فولاد و مس، نیروگاه‌های بخاری، آتش نشانی، کارواش‌ها، استخرها، فرش شویی‌ها و ده‌ها شغل دیگر که وابستگی به مصرف بالای آب دارند، درصورت استمرار روند خشکسالی سراسری، آیا همچنان می‌توانند به کارهای خود ادامه دهند؟ ‏

براساس آمار رسمی و اعلام وزیر و مسئولان ارشد وزارت نیرو، در حال حاضر 12 کلانشهر کشور شامل: اراک، اصفهان، بندرعباس، تهران، شیراز، قزوین، قم، کرج، کرمان، مشهد، همدان و یزد با بحران کمبود آب رو به رو هستند و در شرایط " تنش آب"  به سر می‌برند. در این کلانشهرها با کمبود 125 میلیون متر مکعب آب رو به رو هستیم.‏
‏
بررسی منابع آب کشور نشان می‌دهد ایران از نظر این منابع و وضعیت ذخایر آبی در  دورنمای نه چندان دور، با مشکلات بیشتری رو به رو خواهد شد و اگر کشور با افزایش جمعیت رو به رو شود، در آینده نزدیک از نظر تامین آب در وضعیت خیلی بحرانی قرار  می گیرد.‏
‏
بخش مهمی از منابع آبی ایران در کشاورزی به هدر می‌رود و 92 درصد منابع آب کشور در این بخش مصرف می‌شود، ولی بازدهی آن فقط 36 درصد برآورد شده است. بررسی‌ها تایید می‌کند حتی در استان‌هایی که اقتصاد آنها هم به کشاورزی متکی نیست، همچنان بیشترین سهم مصرف آب به بخش کشاورزی تعلق دارد.

براساس آمار وزارت نیرو، علاوه بر کلانشهرها 513 شهر کشور هم با کمبود منابع آب در تابستان امسال رو به رو بوده‌اند. آمار بحران آب در حالی رنگ و بوی جدی‌تر به خود می‌گیرد که میانگین کاهش بارندگی در کشورمان 240میلیمتر وبارش جهانی 850 میلیمتر است،یعنی بیش از3 برابر ایران! البته ایران علاوه بر جای گرفتن در منطقه نیمه خشک و خشک جهان، با مشکل مدیریت منابع آب مواجه بوده است و براساس آمارهای جهانی از نظر مدیریت منابع آب در جایگاه 131 جهان قرار دارد. حجم آب 52 سد کشور به کمتر از 30 درصد رسیده و حجم آب 20 سد مهم کشور و از جمله سدهای زاینده رود، سفید رود و گلستان که 9 درصد ظرفیت مخازن کشور را تشکیل می‌دهند، 30 تا 40 درصد کاهش یافته است.

علاوه بر آب‌های جاری و رودخانه‌ها که هرساله شاهد خشک شدن بسیاری از آنها درگزارش مسئولان مربوطه هستیم،منابع آب‌های زیر زمینی کشور هم در شرایط بحرانی به سر می‌برند و حجم آن‌ها به دلیل برداشت‌های بی رویه، به شدت کاهش یافته و این موضوع سبب شده است بسیاری از دشت‌های کشور با خطر نشست مواجه باشند. ‏

به اعتقاد کارشناسان، اگر مشکل آب در روستاهای کشور حل نشود، به زودی شاهد موج جدیدی از مهاجرت از روستاها به شهرهای بزرگ‌تر و کلانشهرها و افزایش جمعیت شهرهای بزرگ و بدون آب خواهیم بود.

‏شستشوی مکانیزه فرش‌ها

برخی از مشاغل خرد، وابستگی جدی به مصرف آب دارند که نبود ویا کمبود آن، سبب تعطیلی و بیکار شدن کارگران ومتصدیان آنها می‌شود که قالی‌شویی‌ها و کارواش‌ها به دلیل اینکه آب اصلی‌ترین عامل ایجاد آنها بوده است، از این دست مشاغل هستند.

از یک سال قبل هم اتحادیه قالی‌شویان درصدد ساخت شهرک‌هایی برای استقرار کارخانه‌های قالی شویی به صورت متمرکز برآمده است که با ساخت این شهرک‌ها و هماهنگی با شهرداری، آب موردنیاز آن‌ها هم از طریق حفرچاه تامین می‌شود.‏

وی با اشاره به مکانیزه شدن شستشوی فرش در بیشتر قالی‌شویی‌ها می‌افزاید:شاید قبلا بارها درخیابان‌ها وکوچه‌ها دیده باشید که فرش شوی‌های سیار با بازکردن شیرآب، اقدام به شستشوی فرش می‌کردند و از اینرو میزان مصرف آب برای شستن یک تخته فرش می‌توانست با مصرف ماهانه یک قالی‌شویی برابری کند، اما درحال حاضر در قالی‌شویی‌ها با استفاده از تجهیزات مکانیکی و از جمله سرلوله‌هایی که آب را به صورت پودر به بیرون پخش می‌کند، میزان مصرف آب بسیار کم شده است.

پویا درخصوص نظارت برمصرف آب چاه در قالی‌شویی‌ها هم ادامه می‌دهد: درکنار پمپ‌های آب، دستگاه‌هایی برای کنترل آن‌ها وجود داردو سازمان آب هم برآنها نظارت می‌کند؛ البته این موضوع درتمامی قالی‌شویی‌ها دیده نمی‌شود.

از روش‌های دیگر برای شستشوی فرش‌ها دربحران کم آبی مي توان به  شستشوی مبل و فرش‌ درخانه‌ها با حجم کمتری از مصرف آب اشاره كرد. به این نحوکه با مصرف 20 تا 30 لیتر آب،موادشوینده برروی فرش و مبل پاشیده شدو سپس با دستگاه مکنده، جمع آوری و خشک می‌شود که البته دراین شستشوی موضوع کر اسلامی یعنی شستشوی کامل با آب برای از میان بردن برخی ناپاکی‌ها، رعایت نمی‌شود. ‏

مصرف 18 لیتر آب برای شستشوی هر خودرو

شغل  كارواش ها  ارتباط مستقیمی با مصرف آب دارد و به صورت میانگین 10هزار لیتر آب برای شستشوی بیش از 100 خودرو در 2تا 3 روز نیاز است كه نخستین تاثیر کمبود آب، در اين شغل کاهش مراجعان و تعدیل کارگران‌ خواهد بود.

میانگین مصرف آب برای شستشوی هر خودرو17 تا 18 لیتر است و سرشیرهای آب مورداستفاده درکارواش‌ها طوری تعبیه شده‌اند که آب به صورت شبیه پودر خارج شود تا کمترین میزان آب به مصرف برسد، اما شستشوی خودروهای کثیف شهروندان، سبب بالا رفتن مصرف آب در کلانشهرهایی مانند تهران می‌شود.‏

خطر کمبود آب درآتش نشانی

بهترین و ارزان‌ترین وسیله برای اطفای آتش، آب است. درست است که آتش نشانان در مواقع بروز آتش در نقاط نفتی و پالایشگاهی و شیمیایی از مواددیگری غیر از آب استفاده می‌کنند، اما این امر جز استثنائات است و دربالای 90 درصد حوادث آتش سوزی در نقاط شهری، خانه‌ها و اماکن تجاری و اداری بهترین گزینه برای اطفای حریق، آب است که دسترسی به آن، آسان است.

اگر آبی درکار نباشد، ایمنی تمامی شهرها با خطر بزرگی روبرو خواهد شد، وچیزی را نمی‌توان جایگزین آب کرد.البته آتش نشانان تاکنون بااین مسئله مواجه نشده اند، مثلا درجریان آتش سوزی در خانه‌ها واماکن وانبارها چندین گروه آتش نشانی با تانکر‌های بزرگ آب به محل اعزام می‌شوند و از سوی دیگر تانکرهای شهرداری هم به عنوان خودرو‌های پشتیبانی، همیشه وجود دارند و اگر احیانا با مشکل کم آبی روبرو شوند ، معمولا از شیرهای آب شهری که به رنگ‌های قرمز و زرد درسطح شهر جلب نظر می‌کنند، استفاده می‌شود.

ورود تجهیزات جدید از جمله سرلوله‌های جدید که آب را به میزان حداقل و به صورت پودرگونه‌ای خارج می‌کند، کمک زیادی به کاهش مصرف آب در جریان اطفای حریق کرده است.

در ضمن کف پاشی و پودر پاشی اطفای حریق در تاسیسات پالایشگاهی، نفتی، شیمیایی و الکتریکی از دیرباز مورداستفاده قرار می‌گرفت، ولی مگر در هرشهر چند پالایشگاه وکارخانه شیمیایی داریم که مجبور به تامین موادخاموش‌کننده آنها باشیم؟ اما اگر قرار باشد به جای آب از مواد دیگر برای خاموش کردن آتش سوزی خانه‌ها و اماکن تجاری واداری استفاده کنیم، هم آلودگی محیط زیست افزایش می‌یابد و هم هزینه آن بسیار گران تمام می‌شود.

این مواد دردسترس نیست و باید از خارج از کشور وارد شود. اگر به جای مصرف آب دراطفای حریق‌ها از کف خاموش کننده‌ها استفاده کنیم، هزینه‌های سرسام آوری را به دنبال دارد که سازمان‌های مربوطه قادر به تامین آن نخواهند بود.

برای مقابله با بحران کمبود آب، نیازمند اتخاذ تدابیرو مدیریت وتاکتیک هستیم که درحال حاضر افسران عملیات آتش نشانی درجریان آتش سوزی‌ها سعی می‌کنند با بررسی محدوده حادثه، با سرعت عمل بالا و محاصره آتش، باصرف کمترین زمان و کمترین میزان مصرف آب، آن را خاموش کنند.

با توجه به موضوع بحران کم آبی درکشور ، همه باید تدابیرو مدیریت مصرف آب را جدی بگیرند.