هاشمی؛ مرد سیاست و اقتصاد

پول‌نیوز، سهیلا طایی -  زمانی که مرحوم آیت الله هاشمی ‌رفسنجانی برای ریاست قوه مجریه انتخاب شد، جنگ تازه به پایان رسیده و زخم‌های عمیقی بر پیکر کشور بر جای مانده بود؛ شرایطی که سبب شد تا وی نام سازندگی را برای دوران ریاست جمهوری خود انتخاب کند. سیاستهای اقتصادی که  در آن دوران شکننده  در مقابل دستاوردهایی که به جای گذاشت انتقادات فراوانی را هم به جان خرید.

قیمت نفت به عنوان تنها ممر درآمد کشور در پایین‌ترین سطح جهانی خود قرار داشت و  مجموعه عوامل مختلف سبب شد تا دولت در نخستین گام‌های خود برای بازسازی کشور تعدیل اقتصادی را در پیش بگیرد تا هزینه ها دولت کاهش یابد اما این طرح از همان روز نخست با مخالفت‌های بسیاری مواجه شده و دولت را وادار به عقب نشینی کرد.

به هر حال علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی برای دو دوره که آغاز فعالیت آن ۱۲ مرداد ۱۳۶۸ و پایان فعالیت ۱۲ مرداد ۱۳۷۶ است، ریاست جمهوری ایران را به دست گرفت و اجرای اولین برنامه پنج ساله توسعه اقتصادی بعد از انقلاب در این دولت  به اجرا درآمد.

از مهمترین دغدغه‌های پیش روی دولت هاشمی بازسازی کشور بعد از جنگ هشت ساله بود.  به همین دلیل، وی در وزارتخانه‌های اقتصادی دولت از وزیران با گرایش تکنوکراتی بهره گرفته و به موازات آن  سهم بودجهٔ پروژه‌های عمرانی را به طور چشمگیری نسبت به سایر فعالیت‌های دولت بیشتر کرد.

به گواه آمار اقدامات هاشمی به افزایش نرخ رشد اقتصادی از 3 درصد به 8 درصد در برنامه پنج ساله اول، کاهش نرخ رشد جمعیت، افزایش توانایی تامین هزینه‌ها از 49 به 87 درصد، کاهش قرضه دولت از سیستم بانکی کشور از 47 درصد مخارج دولت به 12 درصد، کاهش هزینه‌های جاری دولت از 80 درصد به 68 درصد، افزایش هزینه‌های توسعه کشور از 19 به 31 درصد، افزایش سطح تولید کشاورزی و در نتیجه افزایش صادرات غیرنفتی از سه میلیارد دلار به چهار میلیارد دلار، کاهش کسری بودجه از 7 میلیارد دلار به 756 میلیون دلار و... منجر شد و ابعاد عینی همچون ایجاد زیرساخت‌های توسعه اقتصادی، صنعتی و کشاورزی نظیر ده‌ها پروژه سد، نیروگاه، پتروشیمی، پالایشگاه، بندر، راه‌های هوایی، زمینی و دریایی را در پی داشت.

می توان به جرات گفت؛ به مدد جذب مهندسان و متخصصان در کابینه هاشمی کاهش بیکاری به واسطه نیاز به نیروی کار در پروژه های متعدد عمرانی و رونق تولیدات داخلی برای تامین مواد اولیه مورد نیاز کشور رخ  داده و در همین زمان از فاینانس و وام های خارجی به عنوان اهرم های مالی برای راه انداختن و سرعت بخشیدن به پروژه ها در داخل کشور در راستای سرعت بخشیدن به چرخش چرخ های کشور استفاده شد اما به دلیل  بالا بودن نیازهای ارزی کشور و خالی بودن خزانه حجم وام های خارجی کشور بالا رفت.

البته نباید به راحتی از کنار منتقدان سیاست های اقتصادی دولت سازندگی گذشت؛ بسیاری معتقدند در آن دوران قیمت مسکن افزایش یافت، ارزش پول ایران کاهش یافته و موجب افزایش تورم شد؛ همچنین از سال 1370 به بعد ابتدا واردات افزایش یافته و سپس با کاهش ارزش پول ملی هزینه واردات نیز بیشتر شد و نرخ کالاها روند صعودی گرفت.

به هر حال نباید فراموش کرد که آیت الله هاشمی در شرایطی کابینه تشکیل داد که  کشور، خرابه هایی باقی مانده از جنگ بود و هر اقدامی در آن شرایط هزینه به کشور تحمیل کرده و ریسک داشت و شاید تنها مردی مانند او می توانست به بهای انتقادات و فرافکنی ها سازندگی را کلید بزند.