10 قابلیت ویژه سامانه گمرک در مبارزه با قاچاق کالا

پول‌نیوز - بیانات مقام معظم رهبری در حرم مطهر رضوی و توجه ایشان به سامانه گمرک نشان داد که گمرک با بهره گیری از توانمندی جوانان و دانش پژوهان داخلی در الکترونیکی کردن تشریفات گمرکی و مبارزه جدی با قاچاق کالا مسیر درستی را پیموده، به نحویکه اقدامات گمرک در مبارزه با قاچاق کالا به کمک سامانه جامع گمرکی مورد توجه مقام معظم رهبری قرار گرفت و ایشان فرمودند که این سامانه برای جلوگیری از قاچاق بسیار مهم است و این کار را دنبال کنند.

در ادامه برای بررسی بیشتر این موضوع به ۱۰ قابلیت ویژه سامانه گمرک که مهمترین اقدام و عمل در مبارزه با قاچاق کالا به شمار می‌رود، اشاره می‌شود:

۱) شناسایی هوشمند کالای قاچاق از غیر قاچاق: به کمک سامانه‌های گمرک امکان شناسایی هوشمند کالای قاچاق از غیر قاچاق فراهم شده و به طور میانگین هم اکنون روزانه ۱۰۰۰۰ محموله از طریق نیروی انتظامی از گمرک به شکل الکترونیکی استعلام می‌شود که آیا کالا قاچاق است یا غیر قاچاق؟ سامانه گمرک به طور خودکار و بدون دخالت نیروی انسانی پاسخ را در مدت ۲ تا ۳ دقیقه برای ماموران نیروی انتظامی ارسال می‌کند؛ بنابراین اگر برای کالایی پته گمرکی صادر شود یعنی این کالا از مبادی گمرکی، پس اظهار به گمرک، پرداخت حقوق و عوارض گمرکی وارد کشور می‌شود. گمرک صرفا در رابطه با کالایی مسئولیت دارد که برای واردات همان کالا پته گمرکی صادر کرده است.

۲) صدور پته گمرکی الکترونیکی و حذف پروانه‌های کاغذی: پروانه‌های گمرکی یا در اصطلاح عامیانه برگه سبز گمرکی در گذشته کاغذی صادر و این برگه‌های کاغذی به راحتی جعل می‌شد، به طور نمونه دفاتری در بندر عباس تاسیس و پروانه‌های گمرکی را جعل می‌کردند. با این حال پس از الکترونیکی شدن گمرک، پروانه‌های کاغذی حذف و جای خود را به پروانه‌های الکترونیکی داده و تا الان هم ندیده و نشنیده ایم که کسی بتواند این پروانه‌ها را جعل و برای مقاصد قاچاق استفاده کند.

۳) ثبت الکترونیکی مشخصات کانتینر‌ها: اطلاعات کانتینر‌های ترخیص شده از گمرک در سامانه جامع گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی گمرک ثبت و جزئی‌ترین مشخصات این کانتینر‌ها از طریق سامانه‌های گمرک قابل رهگیری است. در سال ۱۳۹۶ کنترل هوشمند بیش از یک میلیون و ۶۰۰ کانتینر ورودی در بخش واردات و ترانزیت به کمک سامانه جامع گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی انجام و مشخصات تمامی کانتینر‌ها در سامانه گمرک ثبت شده و اطلاعات کالا‌هایی که به کشور وارد می‌شود؛ بنابراین تشخیص اینکه کدام کانتینر پس از انجام تشریفات گمرکی و اخذ حقوق و عوارض گمرکی از گمرکات ترخیص و کدامیک به شکل قاچاق وارد کشور شده با استفاده از سامانه جامع گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی به راحتی امکان پذیر است.

۴) کنترل ۱۰۰ درصدی کالا‌های وارداتی به صورت هوشمند: هم اکنون تمامی کالا‌های وارداتی به گمرکات سراسر کشور به کمک سامانه جامع گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی رصد می‌شود و کنترل ۱۰۰ درصدی کالا‌های وارداتی با استفاده از فن آوری اطلاعات به صورت هوشمند صورت می‌گیرد و جزئی‌ترین اطلاعات این کالا‌ها در سامانه‌های گمرک قابل دسترسی است.
اطلاعات کالا‌هایی که به کشور وارد می‌شود به صورت هوشمند با بارنامه الکترونیک، مانیفست الکترونیک، فاکتور الکترونیک، عدل بندی الکترونیک، اظهار الکترونیک، گواهی مبدا، قبض انبار الکترونیک و مجوز‌های الکترونیکی سازمان‌های همکار گمرک تطبیق و در صورت هر گونه مغایرت سامانه جامع گمرکی به صورت خودکار از ادامه مراحل انجام تشریفات گمرکی جلوگیری می‌کند.

۵) ثبت جزئی‌ترین اطلاعات کالای ترخیص شده از گمرکات به صورت الکترونیکی: تمامی کالا‌های خروجی از گمرکات در حال حاضر شناسنامه دار هستند. به کمک سامانه‌های الکترونیکی در گمرک کاملا روشن و مشخص است که چه نوع کالایی و تحت کدام ردیف تعرفه‌ای و با مجوز کدام سازمان وارد کشور شده و کالا توسط کدام شرکت کشتیرانی حمل و مشخصات کالا در شرکت‌های بازرسی و بیمه با چه عنوانی ثبت شده است. امکان رصد صاحب کالا، نوع اظهار و اینکه با کدام وسیله حمل به آدرس کدام انبار حمل شده است از دیگر قابلیت‌های سامانه جامع گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی گمرک است.

در سال ۱۳۹۶ اطلاعات کامل واردات و صادرات ۱۰۰ میلیارد دلار کالا در سامانه جامع گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی گمرک ثبت شده و ریزترین اطلاعات واردات کالا‌ها در تمامی گمرکات کشور حتی به مقدار کمتر از ۱۰ دلار با سامانه‌های الکترونیکی گمرک قابل رهگیری است که تشریفات گمرکی تمامی کالا‌های ترخیص شده از گمرکات پس از اخذ حقوق ورودی صورت گرفته است.

۶) پنجره واحد مجازی: ارتباط گمرک در قالب پنجره واحد مجازی با ۲۷ سازمان همکار الکترونیکی شده و همه‌ی این سازمان‌ها در فضای مجازی و بدون دخالت عامل انسانی اطلاعات و مجوز‌های ترخیص کالا‌ها را به گمرک ارایه می‌کنند، مقایسه کنید این وضعیت را با زمانی که همه‌ی مجوز‌های ترخیص به شکل کاغذی تحویل داده می‌شد.

۷) تبادل الکترونیکی اطلاعات با بانک مرکزی: مدیریت منابع ارزی در شرایط ویژه اقتصادی با وجود تحریم‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. امروز با گمرک الکترونیک شاهد هستیم که اطلاعات کالا‌های ترخیص شده که از منابع ارزی شبکه بانکی کشور استفاده کرده اند در بانک اطلاعاتی گمرک به روز و به لحظه موجود است و به صورت آنلاین در اختیار بانک مرکزی قرار می‌گیرد.

۸) ایجاد بزرگترین بانک اطلاعات تجارت خارجی:امروز کمتر کسی هست که به قابلیت‌های بزرگترین بانک اطلاعات تجارت خارجی کشور اذعان نکند و نقش این بانک اطلاعاتی را در پیشگیری و مبارزه با قاچاق کالا نادیده بگیرد؛ در گذشته نحوه کار بدین شکل بود که اطلاعات یک فرد به صورت مکاتبه‌ای از هر گمرکی که لازم بود استعلام می‌شد و گمرک محل اطلاعات ثبت شده را اعلام و پس از تجمیع؛ گزارش‌هایی ارسال می‌شد که فقط شامل وزن، ارزش، نوع کالا وکشور فروشنده بود؛ اکنون این امکان فراهم شده که در لحظه و به صورت آنلاین اطلاعات اشخاص حقیقی و حقوقی به تفکیک وزن، ارزش، نوع ارز، نحوه انجام معامله، ارزش کالا، بانک عامل، نحوه خرید، اظهار کننده و جزییات کامل قابل دسترسی است و این امکان را می‌دهد که بتوان تجارت خارجی کشور را در چارچوب اهداف مبارزه با قاچاق کالا و ارز و مدیریت بهینه منابع ارزی و واردات کالا‌های ضروری راحت‌تر رصد کرد. پیاده سازی و اجرای موفق طرح رجیستری گوشی‌های تلفن همراه نمونه موفقی در مبارزه با قاچاق کالا بود که به کمک همین بانک اطلاعاتی گمرک صورت گرفت.

۹) مانیتورینگ الکترونیکی کالا‌های ترانزیتی:موضوع تسویه ردیف‌های مرزی و اینکه کالایی با رویه ترانزیت از یک مرز وارد و باید از مرز دیگری خارج می‌شد؛ مشکلاتی را بدنبال داشت و در نهایت پایان سال با چندین هزار ردیف مرزی تسویه نشده در ترانزیت مواجه بودیم و در عمل می‌توان گفت: بخش عمده‌ای از آن‌ها قاچاق شده بود، اما اکنون با سامانه مانیتورینگ ترانزیت تسویه ردیف‌های مرزی الکترونیکی و به روز شده و مشخص می‌شود که محموله ترانزیتی کی از گمرک مبدا حرکت و در چه فاصله زمانی به گمرک مقصد رسیده و یا تاخیر داشته است و اینکه با چنین اقدام بزرگی تعداد ردیف‌های مرزی تسویه نشده از چندین هزار به تعداد انگشتان دست در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ رسید. یکی از مواردی که قبلا احتمال سوءاستفاده و قاچاق کالا‌ها را در بخش ترانزیت فراهم می‌کرد نحوه صدور بن‌های بیمه‌ای و اعتبار این شرکت‌ها بود که این بن‌های بیمه‌ای به نوعی تضمین شرکت‌های حمل و نقل برای عبور کالا‌های ترانزیتی از داخل کشور محسوب می‌گردد و در حال حاضر صدور بن بیمه برای کالا‌های ترانزیتی نیز با سامانه گمرک الکترونیکی شده است.

۱۰) تبادل الکترونیکی اطلاعات با بنادر:با الکترونیکی شدن گمرک شرایطی فراهم شده که تبادل اطلاعات با بندر در بستر فضای الکترونیکی صورت گیرد و اطلاعات تالی بار‌های تخلیه شده بنادر در اختیار گمرک قرار گرفته و به صورت سیستمی تطبیق داده شود.