پیروزی حیثیتی ایران در امریکا

پول‌نیوز - حکم دیوان لاهه به نفع ایران و به ضرر آمریکا، رویه بین المللی نگران کننده ای را برای آمریکا ایجاد کرد.

این شبکه تلویزیونی روسی در پایگاه اینترنتی خود و در تفسیری به قلم داریوش شاه طهماسبی افزود: ایران توانسته است در عرصه بین المللی به پیروزی حیثیتی و سیاسی در برابر آمریکا دست یابد، اما اینکه این پیروزی در عمل چه نتیجه ای خواهد داشت، هنوز مشخص نیست و باید منتظر آن ماند.

مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا هفته گذشته در اجلاس متحد در برابر ایران هسته ای، ادعا کرد گزارش عملکرد ایران در زمینه نقض قوانین بین المللی را یکی از بدترین گزارش ها در جهان توصیف کرد و افزود: این کشور هیچ احترامی برای قوانین بین المللی، مرزها و جان انسان ها قائل نیست. در نتیجه بر هر کشوری واجب است که در تلاش برای تغییر رفتارهای غیرقانونی حکومت این کشور به ما بپیوندد.

اما تنها چند روز پس از اینکه پمپئو این سخنان را بیان کرد، دیوان بین‌المللی دادگستری یا همان دادگاه جهانی لاهه، حکم لغو تحریم های ایران را که با اقلام بشر دوستانه و خدمات و قطعات هواپیماهای مسافربری در ارتباط بود، صادر کرد.

پیش از بررسی پیامدهای حقوقی این حکم، باید به جنبه انسانی معادله ای که در دادگاه مطرح شد، توجه شود. به دلیل دهها سال تحریم، ایران برای خرید قطعات هواپیماهای تجاری خود مبارزات زیادی انجام داده است و این یعنی مجبور بوده است با هواپیماهای قدیمی و از رده خارج شده که عامل بروز حوادث مرگبار زیادی بوده اند، سر کند. از طرف دیگر ایران با کمبود داروهای وارداتی دست به گریبان است و کاهش ارزش ریال هم باعث افزایش حدودا 50 درصدی قیمت داروها شده است.

این موضوع زمانی که جمهوری اسلامی ایران در 16 ژوئیه سال 2018 [1397] شکایت خود را ضد آمریکا به اتهام نقض پیمان مودت، روابط اقتصادی و حقوق کنسولی که در 15 اوت سال 1955 [1334] در تهران به امضا رسیده بود، مطرح کرد، مورد توجه دادگاه لاهه قرار گرفت.

پس از صدور حکم دادگاه لاهه، در اقدامی قابل پیش بینی، آمریکا بلافاصله اعلام کرد از پیمان مودت با ایران خارج خواهد شد. این بار هم مایک پمپئو بود که خبر این تصمیم را اعلام کرد. وزیر امور خارجه آمریکا گفت: این تصمیمی است که 39 سال دیر اتخاذ شد.

جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا که آشکارا مشروعیت نهادهای برجسته جهانی غیرمنتخب به ویژه سازمان ملل و دادگاه بین المللی لاهه را رد می کند، یک گام از این فراتر رفت و گفت آمریکا احتمالا به بازنگری همه توافق های بین المللی خواهد پرداخت که ممکن است این کشور را در دادگاه لاهه با مشکل مواجه کند.

همین ماه پیش بود که دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، پس از آنکه اعلام شد احتمالا دادگاه لاهه به تحقیق درباره جنایات جنگی احتمالی آمریکا در افغانستان خواهد پرداخت، بازهم از طریق بولتون از همکاری با دادگاه لاهه خودداری کرد.

بولتون بدون هیچ تعللی اعلام کرد، آمریکا احتمالا از پروتکل اختیاری بر اساس معاهده وین درباره روابط دیپلماتیک مصوب سال 1961 [1339] خارج خواهد شد. این معاهده بین المللی روابط دیپلماتیک کشورها را تنظیم می کند.

نویسنده در ادامه افزوده است: صادقانه بخواهیم سخن بگوییم شما می توانید هرچه دلتان می خواهد درباره دولت ایران بگویید، اما پاره کردن معاهدات آنهم در حالیکه انتظار دارید دیگر کشورها به معاهداتی پایبند باشند که شما خود کوچکترین احترامی برای آنها قائل نیستید، به نظر من تصویری از یک کشور سرکش از شما ارائه می دهد.

دیوان بین‌المللی دادگستری بازوی قضایی اصلی سازمان ملل است و تصمیم های آن از لحاظ قانونی الزام آور هستند. با وجود این، هرچند دادگاه اعلام کرد قانع نشده است که تضمین های آمریکا برای رفع کامل نگرانی های انسانی و ایمنی که ایران مطرح کرده، کافی است، هیچ فرآیند اجرایی وجود ندارد که این دادگاه از طریق آن بتواند آمریکا را به پایبندی به قوانینش ملزم سازد. به همین دلیل است که آمریکا در گذشته هم همواره تصمیم های این دادگاه را نادیده گرفته است.

علاوه برآن، آمریکا مصمم است بر این استدلال تاکید کند که تصمیمی که مغایر منافع ملی آن اتخاذ شده است، احتمالا بر مفاد پیمانی که در سال 1955 با ایران به امضا رسانده، سایه خواهد افکند. در نتیجه به نظر واشنگتن دیوان بین‌المللی دادگستری هیچ صلاحیت قضایی ندارد.

نویسنده در انتها با بیان اینکه احتمالا این تصمیم دادگاه لاهه نمی تواند آمریکا را به انجام دادن کاری که تمایلی به آن ندارد، مجبور کند، تاکید کرد، این تصمیم احتمالا بر سیاست خارجی ضد ایرانی آمریکا نیز تاثیری نخواهد گذاشت اما احتمالا بر تصمیم گیری های اروپا در زمینه چگونگی کنترل روابطش با تهران تاثیر خواهد گذاشت.

اروپا نشان داده است که تمایلی ندارد کورکورانه از دولت ترامپ پیروی کند و نگرانی های بشردوستانه ای که دادگاه لاهه مطرح کرده است تنها اوضاع را برای اروپا که همواره به پایبندی اش به امور بشردوستانه می بالد، پیچیده تر خواهد کرد.

چه آمریکا به اشتباهاتش اذعان کند یا نه، تاریخ شیوه عملکرد این کشور را به خاطر خواهد داشت.

شاید دیوان بین‌المللی دادگستری ابزار کافی در اختیار نداشته باشد تا آمریکا را مجبور کند به قوانین آن پایبند باشد اما هیچکس این نخستین دادرسی بین المللی در جنگ اقتصادی را فراموش نخواهد کرد که نشان داد چه کسی ما را به سمت مرگ و نابودی سوق داد.