وعده‌های انتخاباتی، چگونه محیط زیست را تهدید می‌کند؟

به گزارش پول نیوز، بحران محیط زیستی سالهاست به بحرانی جهانی تبدیل شده است. فعالان محیط زیست حال زمین را خراب و سال ۲۰۱۸ را یکی از پرحادثه‌ترین سال‌ها برای محیط زیست می‌دانند. از طوفان‌های سهمگین و قطع درختان گرفته تا سیل و آتش‌سوزی‌های بی‌سابقه. جدیدترین گزارش صندوق جهانی طبیعت با عنوان «گزارش سیاره زندگی» در مورد وضعیت محیط زیست جهان در پایان سال ۲۰۱۸ منتشر شد. این گزارش که هر دو سال یک بار منتشر می‌شود، بازتابی از تاثیر فعالیت‌های انسان در وضعیت جنگل‌ها، اقیانوس‌ها، آب و هوا و تنوع زیستی زمین است. به اعتقاد مدیران این گزارش، اطلاعات جدید چشم‌اندازی بسیار نگران کننده داشته و یک هشدار بزرگ برای همه ساکنان زمین است.

ایران نیز مثل سایر کشور‌ها از این قاعده خارج نیست. نمود بارز آن در سیل اخیر قابل مشاهده است. اواخر سال ۹۷ و اوایل سال ۹۸ کام نوروزی ایرانیان بر اثر سیلی فاجعه بار تلخ شد. سیل در استان‌های بسیاری رخ داد و ده‌ها کشته و زخمی بر جای گذاشت. این مخاطره بیش از ۲۰ استان را دچار آب‌گرفتگی، سیلاب و آسیب‌های سنگین کرد و هنوز هم آثار آن باقی است. بسیاری از کارشناسان سیل را نه اتفاقی صرفا طبیعی بلکه نتیجه سیاست‌های چندین و چند ساله می‌دانند. از احداث سد و عدم لایروبی رود‌ها گرفته تا گرم‌تر شدن کره زمین.

شهر‌های مختلف ایران هر کدام با اقلیم مختص به خود به نوعی با بحران محیط‌زیستی دست و پنجه نرم می‌کند. بحران‌های متعدد اقلیم‌های مختلف را می‌توان از کنش و فریاد فعالان و کارشناسان محیط زیست شنید. نشست زمین و فرسایش خاک، آلودگی آب و هوا، لایروبی رودخانه و موضوع ریزگردها، خشک‌شدن دریاچه‌ها و تالاب‌ها، قطع درختان و کاهش پوشش گیاهی، پسماند (زباله‌های شهری و صنعتی)، گاز‌های گلخانه‌ای و گرم‌تر شدن مناطق و هزار و یک بحران محیط زیستی دیگر که به دغدغه مردم و مسئولان تبدیل شده است.

نامزد‌های نمایندگی مجلس شورای اسلامی، اما در گرماگرم انتخابات آگاهانه یا ناآگاهانه اعتماد مردم را از طریق زدن چوب حراج بر محیط زیست کسب می‌کنند. وعده‌های انتقال آب، بهره‌برداری وسیع از آب‌های زیرزمینی، سد سازی، افزایش تعداد حلقه‌های چاه عمیق، توسعه کشاورزی ناپایدار بدون توجه به ظرفیت‌های سرزمینی و بدون توجه به مقوله آمایش کشاورزی و جاده‌سازی در دل کوه و جنگل تنها بخش کوچکی از وعده‌هایی است که نامزد‌ها به موکلان خود می‌دهند.

علی محمد شاعری نماینده مردم بهشهر در مجلس ضمن انتقاد از روند سدسازی در ایران می‌گوید: ممکن است بعضی کاندیدا‌ها در محیط‌هایی وعده ایجاد سد بدهند که تبعات غیرقابل جبرانی داشته باشد. مثل همان سد‌هایی که بالای ارومیه زدند و آن دریاچه را خشک کردند. شاید علت اصلی خشک شدن دریاچه ارومیه مجلسیان نبوده باشند، اما در گذشته به یاد دارم که نمایندگان منطقه ارومیه وعده زدن سد را می‌دادند. بسیاری از نمایندگان را می‌شناسم که بخش‌دار یک شهر بوده‌اند با توجه به تعصبات منطقه‌ای و شهرستانی رأی آورده و وارد مجلس شده‌اند. چنین نماینده‌ای وقتی وارد مجلس می‌شود نمی‌تواند ریل‌گذاری‌های اصلی را انجام دهد و مجلس را درگیر وعده‌های حوزه انتخابیه می‌کند که ممکن است به نفع ایران نباشد.

شاید هر روز در مجلس شورای اسلامی تذکرات نمایندگان در مورد حق‌آبه طبیعی را شنیده باشیم. وقت آن است که بپرسیم طی چه فرآیندی طبیعت از آب محروم شده است؟ سد‌های بسیاری در ایران، مانع از جاری شدن روان‌آب‌ها در طبیعت می‌شوند و حق‌آبه طبیعت را در هر ناکجاآبادی بی‌رحمانه به کام خود می‌کشند. چاه‌های عمیق آزمندانه آب‌های چندهزارساله را از دل زمین بیرون می‌کشند و رمق زمین را می‌بلعند. سد‌ها و چاه‌های عمیق، علامت‌های توسعه ناپایداری که هرکدام‌شان یادآور بخشی از وعده‌های انتخاباتی یکی از کانداید‌ها در حوزه‌های مختلف انتخابیه است.

علی ابراهیمی سخنگوی کمیسیون کشاورزی مجلس، در گفت‌وگویی تفصیلی در مورد نسبت خشکسالی و احداث سد می‌گوید: هیچ دلیل علمی عبور ما از مرحله خشکسالی را اثبات نمی‌کند. سیل اخیر واقعه‌ای عجیب بود. با توجه به افزایش دمای کره زمین، دمای اشباع در منطقه ما تغییرات جدی کرده است. این بدین معناست که اگر قرار بود یک باران آرام با یک درجه اشباع معمولی را تجربه کنیم، حدت و شدت بارندگی چند برابری را تجربه خواهیم کرد. چنین اتفاق هولناکی را می‌توان به تغییر اقلیم نسبت داد پس امکان تکرار دیر یا زود این اتفاق وجود دارد. سال زراعی ۹۷-۹۶ جزء خشک‌ترین سال‌ها و ۹۸-۹۷ جزء پربارش‌ترین سال‌ها گزارش شده است. این اتفاق اخیر یک هشدار جدی است باید فکر اساسی برای استفاده از فرصت‌های محدود انجام داد. ما باید سد‌های بیشتری را احداث کنیم، ولی نه سدی که همزمان آبگیری شود. سد‌هایی آماده به کار که در شرایط عادی حق‌آبه‌ها را تصاحب نکند، ولی اگر به چنین بارندگی‌هایی رسیدیم، آب را مهار کنیم.

عضو دیگری از کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس فاجعه محیط زیستی دریاچه ارومیه را مثال مناسبی برای وعده‌های انتخاباتی مضر برای محیط زیست می‌داند و می‌گوید: تمامی مشکلات دریاچه ارومیه ناشی از ایجاد همان ۶۰ – ۷۰ سد احداث شده است. این سد‌ها بدون شک با دخالت نمایندگان احداث شده است. موضوع انتقال آب بین حوزه‌ای هم مثال مناسبی برای وعده‌هایی است که در اغلب موارد منجر به تخریب محیط زیست می‌شود. نامزد‌های انتخاباتی و نماینده مجلس نباید هر حرف وعده‌ای که دلش خواست بزند و بدهد.

تخلیه مفرط آب زیرزمینی موجب افت چشمگیر سطح آب سفره‌های زیر زمینی و افزایش خشکی و بحران جدی بی‌آبی در استان‌های مرزی شده است. هشدار کارشناسان محیط زیست در مورد توقف صدور مصوبات منتهی به مجوز صدور پروانه‌های چاه‌های عمیق به سرحدات خود رسیده است. با عنایت به اینکه وقت زیادی به انتخابات اسفند ماه مجلس شورای اسلامی نمانده است، یکی از نماینده‌های سیستان و بلوچستان در تذکری شفاهی در مجلس از اجرایی شدن پروژه اولین چاه آب ژرف ایران به عمق ۳ هزار و ۲۰۰ متر در سیستان و بلوچستان خبر داد و به خاطر روند رو به رشد آن از مسئولان اجرایی تشکر کرد.

بسیاری از کارشناسان معتقدند که حفر چاه آب ژرف هزینه‌ای میلیاردی داشته و صرفه اقتصادی ندارد. همچنین آب‌های ژرف، ممکن است چندان مناسب برای شرب نبوده و نیازمند تصفیه دوباره یا شیرین شدن باشد. احمد علی کیخا، رئیس کمیسیون کشاورزی که به نظر می‌رسید انتقاداتی به این مسئله دارد حاضر به گفتگو در این مورد نشد. او که خود نمایندگی مردم زابل را به عهده دارد، اظهار کرد: «استراتژی من از ابتدا این بود که صحبتی در مورد این چاه نداشته باشم. تا به حال در این مورد اظهار نظر نکرده‌ام و اکنون نیز اظهاری ندارم.»

سخنگوی کمیسیون کشاورزی با ذکر چند مثال مشخص کرد که بسیاری از وعده‌های انتخاباتی، محیط زیست را تهدید می‌کند. نماینده مردم شازند در مجلس اشکال اصلی را در سبک انتخابات ایران دانست و گفت: صنایع آب‌بر مثل پتروشیمی‌ها یا پالایشگاه‌ها نباید در مناطق خشک تاسیس شوند، زیرا آب زیادی مصرف می‌کنند. همین صنایع نباید در مناطق پرتراکم جمعیتی تأسیس شوند، زیرا آلایندگی بالایی دارند. متأسفانه تاسیس این صنایع دست مایه نمایندگان حوزه‌های انتخابیه شده است. می‌توان این طور تفسیر کرد که فردی برای اینکه حضوری ۴ ساله در مجلس داشته باشد، به سمت پروژه‌هایی حرکت کرده که آسیب‌زا هستند.

نماینده مردم شازند در مجلس وعده‌های مضر برای محیط زیست را متضمن آسیب‌های اجتماعی دانست و گفت: همه نمایندگان حوزه استان‌های شمالی، مخالف شیرین کردن آب دریای خزر هستند. بدون اینکه اصلا ارزیابی کنند که آیا این اقدام در راستای منافع ملی هست یا نیست؟ انتقال آب از دریا‌های جنوبی ایران نیز مورد انتقاد نماینده‌های حوزه‌های انتخابیه جنوبی است؛ بدون اینکه بررسی در این خصوص صورت بگیرد.

شاید وقت آن رسیده که ورق وعده‌های انتخاباتی نامزد‌ها برگردد. اینکه مردم سطح مطالبات‌شان را از نامزد‌های انتخابات تغییر دهند، توقع بی‌جایی به نظر می‌رسد. قانون‌گذاری برای توسعه عدالت زیست‌محیطی همان چیزی است که کاهش تنش‌های قومی، تقویت امنیت ملی، کاهش روزافزون فقر، افزایش سرمایه اجتماعی، کاهش خشونت، و البته کاهش مهاجرت درون مرزی را به همراه خواهد آورد. باید ساختار‌هایی فراهم شود که نامزد‌های نمایندگی در همه حوزه‌ها، برنامه‌های منسجم برای حل بحران‌های زیست محیطی داشته تا از فرصت بی‌نظیر چهارساله قانونگذاری، برای تقلیل این آسیب‌ها و توسعه پایدار استفاده کنند.