توافق 25 ساله راهبردی یا معاهده ای شبیه ترکمانچای؟!

به گزارش پول نیوز، قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین یک توافق بین ایران و چین برای سرمایه‌گذاری ۲۸۰ تا ۴۰۰ میلیارد دلاری چینی‌ها در صنعت نفت و گاز و پتروشیمی ایران است که بخش عمده سرمایه آن در سال‌های نخست به صنعت ایران تزریق می‌شود.

حسن روحانی در توصیف این طرح گفت: این همکاری، زمینه‌ای برای مشارکت ایران و چین در پروژه‌های اساسی و زیرساخت‌های توسعه‌ای از جمله طرح بزرگ کمربند ـ راه است و فرصتی برای جلب سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف اقتصادی از جمله صنعت، گردشگری، فناوری اطلاعات و ارتباطات خواهد بود.

سخنگوی دولت نیز این طرح را "اثبات کننده شکست‌های آمریکا و سیاست‌های این کشور برای منزوی کردن ایران و قطع ارتباط ایران با جامعه بین‌المللی، و عزم جمهوری اسلامی بر توسعه روابط با دیگر کشورها" دانست و گفت: این راهبرد با اتخاذ رویکرد برد - برد و تاکید بر سیاست‌های متوازن جهت تأمین منافع متقابل، نوید بخش همکاری‌های طولانی مدت هم هست.

حال طی این هفته نکات متعددی درباره این توافق در رانه ها دیده می شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد بیشتر خبرسازی‌ها در خصوص سند همکاری‌های راهبردی 25 ساله ایران و چین از سایت انگلیسی «پترولیوم اکونومیست» ریشه می‌گیرد. 

بعد از اینکه پیش‌نویس نهایی برنامه ۲۵ ساله همکاری‌های جامع ایران و چین در تاریخ ۰۳ تیر ۱۳۹۹ در جلسه دولت و به ریاست حسن روحانی تصویب شد و به جواد ظریف به عنوان وزیر خارجه ماموریت داده شد تا درباره جزئیات این قرارداد با طرف چینی مذاکره کند و نتایج مذاکره را به دولت بیاورد، برخی ادعاها و ابهام هایی درباره این سند مطرح کردند که به نظر می رسد از سایت انگلیسی «پترولیوم اکونومیست» ریشه می‌گیرد.

این رسانه غربی مدعی شده بود در این سند تهران و پکن برای سرمایه‌گذاری ۴۰۰ میلیارد دلاری چینی‌ها در صنعت نفت، گاز، پتروشیمی، صنعت و حوزه حمل ونقل ایران به توافق رسیده‌اند و شرکت‌های چینی برای حضور در هر گونه پروژه انرژی ایران در اولویت قرار خواهند گرفت. از دیگر دروغ های بزرگ این نشریه حضور قریب الوقوع پنج هزار نیروی امنیتی چینی برای حفاظت از منافع این کشور در ایران بود.

به ادعای این رسانه انگلیسی، چین می‌تواند بخشی از تولیدات نفت،‌گاز و پتروشیمی ایران را با تخفیف تا حدود 32 درصدی خریداری و پولش را حداکثر تا دو سال پرداخت کند. بنا بر این ادعاها ایران این امکان را دارد که با کمک بانک‌ها، پول محصولات خود را به ارز مرجع تبدیل کند و چین به دنبال تخفیف ۸ تا ۱۲ درصدی بر مبنای نرخ مبادله دلار است.

علاوه بر این شیطنت انگلیسی، در داخل کشور نیز برخی دچار اشتباه شدند و اظهاراتی را مطرح کردند که با متن سند و مدارکی که به دست ما رسیده، همخوانی ندارد.

برخی معتقد بودند این روند به صورت مخفیانه صورت گرفته است. حجت الاسلام حسن نوروزی نماینده رباط‌ کریم در مجلس اسفند سال قبل گفته بود مذاکراتی از سوی دولت در حال انجام بود که جزیره کیش به مدت 25 سال به چینی‌ها واگذار شود یا محمود احمدی‌نژاد چند روز پیش به قراردادی که به گفته وی «مخفیانه با طرف‌های خارجی منعقد شود» اعتراض کرد.

دعای محرمانه بودن موضوع سند همکاری 25 ساله ایران و چین، مشخصاً یک شعبده‌بازی سیاسی است. آقای احمدی‌نژاد مسئله را به نحوی مطرح کرد و از نوعی ساخت و پاخت محرمانه میان ایران و چین به دور از چشم مردم سخن گفت که احتمالاً برخی تصور کنند او یک سند فوق‌سری که همه‌ی نظام به دنبال پوشاندن آن از مردم هستند را فداکارانه برای مردم افشا کرده است؛ اما مسئله به نحو دیگری است.

موضوع اراده ایران و چین برای یک همکاری بلندمدت راهبردی 25 ساله، نخستین بار در سوم بهمن 94 و همزمان با حضور آقای «شی جین پینگ» رئیس‌جمهور چین در ایران، به طور علنی آنهم در قالب بیانیه مشترک رسمی میان ایران و چین اعلام شد. بند 6 از آن بیانیه مشترک می‌گوید: "نظر به اراده راسخ طرفین برای توسعه روابط دو کشور و با توجه به مکمل بودن ظرفیتهای اقتصادی و همچنین وجود زمینه های مختلف همکاری در عرصه های انرژی، زیرساختی، صنعتی، فناوری و سایر زمینه های مشترک، دو طرف توافق می نمایند رایزنی ها و مذاکرات لازم جهت انعقاد قرارداد همکارهای جامع 25ساله را در دستور کار قرار دهند."

نماینده مردم اراک در مجلس شورای اسلامی نیز گفت: آقای ظریف در نشست امروز اعلام کرد که کشور در حال انعقاد یک توافق ۲۵ ساله با چین است، اما متأسفانه مجلس در جریان این موضوع نیست.

آصفری تأکید کرد: آقای ظریف در نشست امروز اعلام کرد که کشور در حال انعقاد یک توافق 25 ساله با چین است، اما متأسفانه مجلس در جریان این موضوع نیست، بنابراین وظیفه رئیس، هیئت‌رئیسه و مجلس است که از دولت بخواهد که بندهای این قرارداد شامل چه مطالبی است و چه سرنوشتی برای 25 سال کشور رقم خواهد  خورد.

 

واقعیت امر این است که در اعلام مراحل تدوین این سند تاکنون هیچ محرمانگی وجود نداشته است که افرادی ادعای کشف آن را داشته باشند. بهمن 94 و یک هفته پس از شروع اجرای برجام در سفر تاریخی «شی جین پنگ» رئیس جمهور چین به ایران بیانیه ای مشترک میان دو کشور تنظیم و منتشر شد که در بند ششم آن آمده است «نظر به اراده راسخ طرفین برای توسعه روابط دو کشور و با توجه به مکمل بودن ظرفیت‌های اقتصادی و همچنین وجود زمینه‌های مختلف همکاری در عرصه‌های انرژی، زیرساختی، صنعتی، فناوری و دیگر زمینه های مشترک، دو طرف توافق می‌کنند رایزنی‌ها و مذاکرات لازم برای انعقاد قرارداد همکاری‌های جامع 25 ساله را در دستور کار قرار دهند».

از آن مهم تر این که «شی جین پنگ» موضوع همکاری های 25 ساله را در دیدار با رهبر انقلاب نیز مطرح کرد که ایشان هم ضمن تایید فرمودند: «توافق رؤسای جمهوری ایران و چین برای یک روابط استراتژیک ۲۵ ساله، کاملاً درست و حکمت‌آمیز است».

در شهریور 98 در سفر ظریف به پکن ،پیش نویس ایران به طرف چینی داده شد که آن جا هم وزیر خارجه کشورمان در یک توئیت ،خبر تقدیم پیش نویس این سند به چین را اعلام کرد. از شهریور 98 طرف چینی روی متن ایران کار کرد تا فروردین امسال که چینی ها پیشنهادهای شان را به ایران ارائه کردند و اول تیرماه در نهایت پیش نویس اولیه دوکشور به تصویب دولت رسید و خبرش هم از سوی سایت دولت و هم سخنگوی دولت به صورت رسمی اعلام شد. این‌ها نشان می‌دهد قرار نبوده سند در خفا تصویب شود ضمن این که برای تدوین چنین سند مهمی بسیاری از دستگاه‌ها و بخش‌های داخل و خارج دولت دخیل هستند و حداقل در قسمت‌های مربوط به خود مطلع بوده و نظر کارشناسی داده‌اند.

آیا این سند توسط 2 کشور امضا شده است؟
نکته بعدی این که ادعاهایی از جمله این که در سفر ظریف به چین سند امضا شده یا دولت سند را تصویب کرده درست نیست زیرا همان گونه که به طور رسمی نیز اعلام شده این پیش نویس است و بازهم باید دو طرف نظر نهایی را بدهند و قطعا مواردی هم برای مذاکره حضوری باقی خواهد ماند. نکته دیگر این که می‌گویند چرا جزئیات سند منتشر نمی‌شود یک دلیل همان موضوع نهایی نشدن سند است و دلیل دیگر این که در هر توافقی باید رضایت دو طرف کسب شود و در این موضوع نیز شنیده‌های ما حاکی است از آن جایی که با علنی شدن موضوع، آمریکا فشارهایش را شدت خواهد بخشید تا سند از بین برود، بنابراین چینی‌ها تاکنون موافق انتشار آن نبوده اند.

همچنین گویا قرار است سند به مجلس برود و نمایندگان نیز در جریان جزئیاتش قرار بگیرند. اما درباره ابهامات مطرح شده در پایگاه انگلیسی پترولیوم اکونومیست باید گفت که طبق مدارک موثق غیر از عدد 25 سال که مربوط به مدت اجرای این برنامه است در سند اصولا هیچ عدد و رقمی وجود ندارد و به صورت منطقی نیز سندی که برای 25 سال تدوین می شود نباید عدد و رقم داشته باشد از این رو به نظر می‌رسد طرف های غربی برای آگاه شدن از مفاد سند به خلق چنین شایعاتی دامن می زنند.

در نهایت در رابطه با برنامه ۲۵ ساله برای همکاری‌های ایران و چین چند نکته قابل ذکر است؛
نخست: هنوز جزئیات پیش نویس این سند منتشر نشده است و لذا نمی توان در مورد آن تحلیل دقیقی را ارائه داد و در مورد محتوای آن قضاوت کرد.
دوم: هنوز مشخص نیست چینی ها چه زمانی این سند را تصویب خواهند کرد و به همین جهت چشم انداز اجرایی آن مشخص نیست.
سوم: این نخستین سند همکاری بلندمدت و راهبردی با یک قدرت بزرگ در چهل سال گذشته و دوران پس از انقلاب اسلامی است.
چهارم: تصویب این سند از سوی طرف چینی و نهایی و اجرایی شدن آن می تواند به معنای چرخش کامل به سمت شرق تلقی شود. در واقع، ممکن است به معنای انتخاب نهایی باشد. ترجیح نهایی شرق به غرب.