بزرگ‌ترین انفجار کیهانی توسط چندین تلسکوپ ثبت شد

متخصصان مرکز تحقیقات فیزیک ذرات سنکروترون الکترون آلمان (German Electron Synchrotron) در هامبورگ می‌گویند: این انفجار در اثر مرگ یک ستاره و تبدیل شدنش به یک سیاه‌چاله رخ داده است.

این انفجار بزرگ گاما ترکیبی از پرتو‌های روشن گاما و اشعه گاما بود که از یک جرم آسمانی در فاصله‌ی دور ساطع و در آسمان مشاهده شد.

این پدیده توسط تلسکوپ‌های فضایی فمی (Fermi) و سوئیفت (Swift) با کمک تلسکوپ قدرتمند استریوسکوپی زمینی (H.E.S.S) در کشور نامیبیا (Namibia) ثبت شد.

به رغم فاصله‌ی بسیار زیاد پرتو‌های این انفجار که از سوی صور فلکی اریدانوس (Eridanus) می‌آمد، توسط تلسکوپ‌ها مشاهده شد.

گروه آلمانی که آن را مشاهده کردند می‌گویند: این پرانرژی‌ترین پرتو گامای مشاهده شده تاکنون است. انفجار‌های قبلی به طور متوسط در فاصله‌ی ۲۰ میلیارد سال نوری از زمین قرار داشتند.

این انفجار که "GRB ۱۹۰۸۲۹ A" نام دارد، اولین بار در اوت ۲۰۱۹ کشف شد. این مشاهدات نظریه مربوط به نحوه‌ی ایجاد پرتو‌های گاما در این انفجارهای بزرگ ستاره‌ای که باعث ایجاد سیاه‌چاله می‌شوند به چالش می‌کشد.

دکتر اندرو تیلور (Andrew Taylor) از مرکز سنکروترون الکترون آلمان، یکی از نویسندگان این مقاله می‌گوید: زمانی که این انفجار رخ داد ما توانستیم درخشش پرتو‌های گاما را به مدت چند روز مشاهده و دنبال کنیم.

فاصله‌ی به نسبت کم با این انفجار به محققان امکان اندازه‌گیری دقیق طیف پرتو‌های منتشر شده پس از انفجار را داد که شامل فوتون‌های پرانرژی می‌شود.



ادنا رویز ولاسکو (Edna Ruiz-Velasco)، دانشجوی دکتری از موسسه‌ی فیزیک هسته‌ای مکس‌پلانک در آلمان نیز در این تحقیقات حضور داشت. او می‌گوید که آن‌ها قادر به تعیین طیف پرتو‌ها تا اندازه‌ی ۳.۳ ترا الکترون ولت بودند که یک تریلیون برابر انرژی فوتون‌ها در نور مرئی است.

محققان توانستند پرتو‌های باقی‌مانده پس از انفجار "GRB ۱۹۰۸۲۹ A" را به مدت سه روز دنبال کنند. در حالی که پرتو‌های انفجار‌های پیشین که در فاصله‌ی دورتری قرار داشتند تنها برای مدت چند ساعت پس از انفجار اولیه قابل مشاهده بود.

سیلیویا زو (Sylvia Zhu) دانشمند مرکز سنکروترون الکترون آلمان و یکی از نویسندگان این مقاله می‌گوید: انفجار این ستاره‌ها دو مرحله دارد. در مرحله‌ی اول که ده‌ها ثانیه به طول می‌انجامد و سریع است و مرحله‌ی دوم که طولانی‌تر است و پرتو‌های پس از انفجار به آرامی در آن محو می‌شوند.

نتایج مشاهدات شباهت قابل توجهی بین اشعه ایکس و این پرتو‌های پرانرژی گاما نشان داد. بر طبق نظریه‌ها این دو پرتو توسط مکانیسم‌های متفاوتی ایجاد می‌شوند، اما مشاهدات "GRB ۱۹۰۸۲۹ A" نشان می‌دهد که هر دوی این پرتو‌ها به طور همزمان محو شده‌اند و همچنین طیف‌های آن‌ها با یکدیگر تطابق داشته است. این نتایج نشان‌دهنده‌ی شواهدی قوی مبنی بر آن است که اشعه‌ی ایکس و پرتو‌های پرانرژی گامای این انفجار توسط مکانیسمی مشابه تولید شده‌اند.

برای بررسی بیشتر این موضوع باید مطالعات بیشتری بر روی این انفجار انجام شود.

این مقاله در مجله‌ی "ساینس" (Science) منتشر شده است.