سرمایه گذاری خارجی و توسعه کشور

امروزه با توجه به اهمیتی که سرمایه گذاری در اقتصاد جهان دارد اقتصاد دانان و دولت‌ها همگی بر اهمیت حیاتی سرمایه گذاری خارجی اتفاق نظر دارند و از دید آنان سرمایه گذاری عامل مهم در ایجاد تحولات وسیع اقتصادی برای تمام کشور‌ها به خصوص کشور‌های در حال توسعه است.

در سال‌های اخیر، کشور ایران در کنار سایر کشور‌های جهان و با توجه به امتیازات ویژه سرمایه گذاری خارجی تلاش‌های زیادی برای جذب سرمایه گذاری خارجی به عمل آورده است. به رغم این تلاش ها، با توجه به پتانسیل‌های فراوان، ظرفیت‌ها و موقعیت ژئو استراتژیک ایران در مقایسه با کشور‌های دیگر دارای پتانسیل‌های ضعیف و نامناسب، نتیجه شایانی حاصل نشده و میزان جذب سرمایه گذاری خارجی ایران، نسبت به توانمندی‌های آن، بسیار پایین بوده است.

این موضوع یعنی تلاش زیاد و عدم کسب نتیجه متناسب، به چالش اساسی پیش روی تصمیم گیرندگان اقتصادی کشور تبدیل و بررسی‌های متعددی برای آسیب شناسی این موضوع انجام شده است. از یک سو، مطالعاتی به این نتیجه رسیده اند که با توجه به فضای سیاسی بین المللی، به ویژه تحریم‌های بین المللی اعمال شده در سال‌های اخیر باعث می‌شود تلاش‌های ایران به نتیجه درخور توجهی نایل نشود.

از سوی دیگر، عده‌ای معتقدند موانع و محدودیت‌های داخلی و بوروکراسی زاید اداری مانع جذب سرمایه گذاری خارجی می‌شود.

با حذف موانع سرمایه گذاران خارجی در کشور جذب سرمایه گذاری خارجی ایران بیشتر می‌شود. هر دو نظریه، تاکنون بررسی و تحقیق عمیقی در خصوص وضعیت طرح‌های سرمایه گذاری خارجی در ایران چگونه بوده و علل عدم موفقیت آن‌ها در چه زمینه‌ای است؟ نشده است.

عدم جذب سرمایه‌گذاری خارجی دارای آسیب‌های اجتماعی بسیاری، از جمله افزایش آمار جرایم و آسیب‌های اجتماعی، کاهش سن آسیب دیدگان اجتماعی، زنان خیابانی، دختران فراری، فروش دختران، کارتن خوابها، بیکاری، اعتیاد و حتی فرار مغز‌ها بوده که در نتیجه تهدید امنیت اجتماعی و ملی را موجب شده است.

سرمایه گذار خارجی می‌تواند عامل و ابزاری برای رشد و توسعه باشد و اغلب کشور ها، به ویژه کشور‌های در حال توسعه که نقدینگی پایین تری دارند، برای اجرای طرح‌های اقتصادی و صنعتی خود، به دنبال جذب سرمایه‌های خارجی هستند؛ و به این دلیل سرمایه گذاری خارجی دارای ابعاد سیاسی و اقتصادی وسیعی می‌باشد.

سرمایه گذاری خارجی در ایران طی چند سال اخیر

در کشور‌های توسعه یافته افزایش سرمایه گذاری مستقیم خارجی یکی از عوامل اصلی در انتقال تکنولوژی‌های نوین، ارتقا بهره وری و رشد اقتصادی است، در صورتی که این موضوع برای کشور‌های در حال توسعه لزوماً چنین نیست و گاه نتایج عکس نیز در بر دارد.

سرمایه گذاری خارجی بسته به اینکه در چه صنایعی و در چه قلمرویی وارد شود برای کشور میزبان تأثیرات متفاوتی خواهد داشت. اگر سرمایه گذاری خارجی در قلمرو صنایع کالا‌های اولیه و خام مثل نفت، معادن و محصولات اولیه پتروشیمی وارد شود تاثیرات مثبت چندانی در پی ندارد. اما اگر در صنایع با فناوری بالا وارد شود در صورت آمادگی ما برای استفاده از فرصت یادگیری و دریافت فن آوری و دانش فنی، بسیار مفید خواهد بود.

سرمایه گذاری خارجی در اقتصاد ایران در طول این سال‌ها تقریبا صفر بوده و باید برای عبور از این شرایط فکری اساسی کرد. اگر ایران قصد دارد در مسیر توسعه اقتصادی گام‌هایی بلند بردارد، رشد سرمایه گذاری یکی از اصلی‌ترین شاخص‌های آن است. در کنار سرمایه گذاری داخلی، متاسفانه در حوزه جذب سرمایه گذاری خارجی نیز موفق نبوده ایم و باید در این حوزه تغییراتی اساسی اجرایی شود.

در سال‌های اخیر همواره شعار حمایت از تولید داخل را داشته ایم، اما در عرصه عمل بسیاری از خواسته‌های تولیدکنندگان فراهم نشده است. تولیدکنندگان در این سال‌ها حتی برای تامین مواد اولیه نیز با مشکلات جدی مواجه بودند و از این رو باید در عمل به حل مشکلات فکر کرد. بر اساس دستورالعمل‌های دولت، واردات برخی کالا‌ها به کشور ممنوع بوده و این در حالی است که برخی از این کالا‌ها به عنوان مواد اولیه یا کالای واسطه‌ای در تولیدات صنعتی موردنیاز هستند و همین موضوع برای تولیدکنندگان مشکل ساز شده است.

تحریم‌های اقتصادی آمریکا و محدودیت‌های بانکی ایران در سال‌های گذشته باعث شده در کنار دشواری تجارت، مانع جذب سرمایه گذاران خارجی نیز دشوار شود. هر چند در دوره برجام بسیاری از شرکت‌های خارجی برای حضور در اقتصاد ایران اعلام آمادگی کردند، اما با بازگشت تحریم‌ها، این شرکت‌ها ریسک باقی ماندن در ایران را نپذیرفتند.