هورمونی که باعث ابتلا به دیابت می‌شود

بر اساس تحقیقات انجام شده توسط مرکز تحقیقات متابولیک سابری اولکر (Sabri Ülker) با همکاری دانشکده بهداشت عمومی چان دانشگاه هاروارد آمریکا، هورمون جدیدی به نام فابکین کشف شد که به تنظیم متابولیسم کمک می‌کند و به نظر می‌رسد نقش مهمی در ایجاد دیابت نوع ۱ و نوع ۲ داشته باشد.

محققان در آزمایش‌های اخیر خود دریافتند سطوح خونی هورمون فابکین در موش‌ها و بیماران انسانی مبتلا به دیابت نوع ۱ یا نوع ۲ به طور غیر طبیعی بالا است که مسدود کردن فعالیت هورمون فابکین از ایجاد هر دو شکل دیابت در حیوانات جلوگیری می‌کند. به گفته محققان، هومون فابکین احتمالاً نقش مشابهی در انسان ایفا می‌کند و مجموعه هورمونی می‌تواند یک هدف درمانی امیدوارکننده را به دنبال داشته باشد.

گوکان اس. هوتامیسلیگیل (Gökhan S Hotamisligil) از پژوهشگران این پروژه تحقیقاتی توضیح داد که برای چندین دهه، در جستجوی سیگنالی که وضعیت ذخایر انرژی در سلول‌های چربی را برای ایجاد پاسخ‌های غدد درون ریز مناسب، مانند تولید انسولین از سلول‌های بتای پانکراس، ارتباط می‌دهد، بود.

شناسایی هورمون فابکین نشان می‌دهد که این عملکرد حیاتی را از طریق یک مکانیسم مولکولی بسیار غیرمعمول کنترل می‌کند. بسیاری از هورمون‌ها مانند انسولین و لپتین در تنظیم متابولیسم نقش دارند. هورمون فابکین با هورمون‌های سنتی متفاوت است، زیرا یک مولکول واحد با یک گیرنده مشخص نیست و از یک مجموعه پروتئین عملکردی از جمله پروتئین اتصال دهنده اسید چرب ۴ (FABP۴)، آدنوزین کیناز (ADK) و نوکلئوزید دی فسفات کیناز (NDPK) تشکیل شده است. به گزارش سیناپرس، از طریق یک سری آزمایش، محققان دریافتند که فابکین سیگنال‌های انرژی را در خارج از سلول‌ها تنظیم کرده و سپس این سیگنال‌ها از طریق خانواده‌ای از گیرنده‌ها برای کنترل عملکرد سلول هدف عمل می‌کنند. در مورد دیابت، هورمون فابکین عملکرد سلول‌های بتا را در پانکراس که مسئول تولید انسولین هستند، کنترل می‌کند.

بیش از یک دهه پیش، هوتامیسلیگیل و همکارانش کشف کردند، پروتئینی به نام FABP۴ در طی لیپولیز از سلول‌های چربی ترشح می‌شود، فرآیندی که در آن چربی‌های ذخیره شده در سلول‌های چربی معمولاً در پاسخ به گرسنگی تجزیه می‌شوند. از آن زمان مطالعات متعددی ارتباط بین FABP۴ در گردش و بیماری‌های متابولیک از جمله چاقی، دیابت، بیماری‌های قلبی عروقی و سرطان را نشان داده است.

با این حال، مکانیسم اصلی همچنان ناشناخته مانده بود. در مطالعه جدید، محققان دریافتند که وقتی کمپلکس FABP۴ از سلول‌های چربی ترشح شده و وارد جریان خون می‌شود، با آنزیم‌های آدنوزین کیناز و نوکلئوزید دی فسفات کیناز متصل شده تا کمپلکس پروتئینی را تشکیل دهد. اکنون این فرآیند فابکین شناخته می‌شود. در این کمپلکس پروتئینی، پروتئین FABP۴ فعالیت آدنوزین کیناز و نوکلئوزید دی فسفات کیناز را برای تنظیم سطوح مولکول‌های معروف به ATP و ADP که واحد‌های ضروری انرژی در زیست شناسی هستند، تغییر می‌دهد.

گیرنده‌های سطحی سلول‌های مجاور نسبت تغییر ATP به ADP را حس کرده و سلول‌ها را تحریک می‌کنند تا به وضعیت انرژی در حال تغییر پاسخ دهند. به این ترتیب، فابکین قادر به تنظیم عملکرد این سلول‌های هدف است.

در ضمن سلول‌های بتای لوزالمعده که انسولین تولید می‌کنند، هدف فابکین هستند و این هورمون نیروی محرکه‌ای در ایجاد دیابت است. هنگامی که محققان از یک آنتی بادی برای خنثی کردن فابکین در موش استفاده کردند، حیوانات به دیابت مبتلا نشدند و زمانی که آنتی بادی به موش‌های چاق دیابتی داده شد، آن‌ها سلامت خود را بازیافتند.

این گروه تحقیقاتی، در یک پروژه جدید به توسعه یک آنتی بادی درمانی برای هدف قرار دادن هومون فابکین در بیماری‌های متابولیک خواهند پرداخت.

شرح کامل این پژوهش‌ها و نتایج حاصل از آن در اخرین شماره مجله طبیعت (Nature) به صورت آنلاین منتشر شده و قابل دسترس است.