وزیر ارتباطات: دولت به دنبال فیلترینگ و مسدودسازی اینترنت نیست

 

عیسی زارع‌پور، طی ۸ ماهی که به‌عنوان وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات کار خودش را در دولت سیزدهم شروع کرده، هیچ مصاحبه مفصلی با رسانه‌ها نداشته است، به همین خاطر نخستین مصاحبه اختصاصی او که با روزنامه همشهری صورت گرفت، بیشتر از یک ساعت به طول انجامید و وی با حوصله به سؤال‌ها و حرف و حدیث‌هایی که این مدت درباره سیاست‌های جدید این وزارتخانه شنیده می‌شد، پاسخ داد. وزیر ارتباطات می‌گوید برخلاف حرف‌های گفته شده، دولت سیزدهم به هیچ عنوان با توسعه شبکه ملی اطلاعات به دنبال مسدودسازی و فیلترینگ اینترنت نیست.

او می‌گوید شبکه ملی اطلاعات در صورتی که به خوبی پیاده‌سازی شود، حتی می‌تواند کیفیت و سرعت اینترنت را در کشور‌های دیگر بهبود ببخشد و ایران را به هاب ارتباطات منطقه تبدیل کند. وی همچنین شایعات هفته‌های اخیر در باره اختلال عمدی در برخی پلتفرم‌ها از جمله اینستاگرام با افزایش پیدا نکردن ماهانه پهنای باند را رد می‌کند و می‌گوید سرعت اینترنت در دوران دولت سیزدهم بهبود داشته است. زارع‌پور، اما تأکید دارد که سرعت کنونی اینترنت شایسته مردم ایران نیست و با توسعه شبکه اینترنت ثابت و گسترش دولت الکترونیک مردم ما باید طعم شیرین فناوری را بچشند.

* طی این مدتی که سکان وزارت ارتباطات را در دست گرفته‌اید و از نزدیک مسائل را لمس کرده‌اید، به نظرتان مهم‌ترین مواردی که طی سال‌های گذشته به آن کم‌توجهی شده، چه بوده است؟

من خیلی علاقه ندارم که درباره مسائل گذشته صحبت کنم، اما اگر بخواهیم در حوزه‌های ارتباطات و فناوری اطلاعات و فضایی به کار‌هایی که پیش از این کمتر به آن پرداخته شده و طی چند ماه گذشته مورد توجه جدی قرار گرفته، اشاره کنم، باید بگویم که در حوزه ارتباطات، یکی از مهم‌ترین کار‌هایی که باید انجام می‌شده و نشده، موضوع توسعه ارتباطات ثابت (اینترنت ثابت) در کشور و رشد نامتوازن ارتباطات سیار نسبت به ارتباطات ثابت است و این موضوع برخلاف آن چیزی است که در کشور‌های پیشرفته اتفاق می‌افتد. بخشی از مشکلات هم که اکنون شاهد هستیم مربوط به همین موضوع است؛ چراکه ارتباطات دیتای مبتنی بر تلفن همراه محدودیت دارد. زندگی مردم بیش از گذشته به ارتباطات شبکه وابسته شده و از ارتباطات سیار تا یک حد مشخصی می‌توان انتظار داشت که باید پیش از این درباره این مسئله اقدام می‌شد.

در گذشته و شاید از اواخر دهه ۸۰ به توسعه ارتباطات ثابت فکر شده، اما عملیاتی نشده است. طی ۵، ۴ سال گذشته هم به شکل ویژه کاری برای آن انجام نشده و تمرکز بر توسعه ارتباطات سیار بوده است. توسعه ارتباطات ثابت یکی از برنامه‌هایی است که ما برای آن تلاش خواهیم کرد؛ البته این به معنای نپرداختن به ارتباطات سیار نیست، اما هر کاری در جای خودش و به اندازه لازم و به میزانی که فناوری اجازه می‌دهد باید انجام شود. موضوع دوم، تمرکز ترافیک در تهران است. در حوزه ارتباطات یکی از اشتباهاتی که در گذشته انجام شده، تمرکز ترافیک در تهران است که البته برای رفع آن تلاش شده، اما به ثمر ننشسته است. ما در چند نقطه IXP پیش‌بینی کرده‌ایم، اما ترافیکی در آنجا وجود ندارد و بیش از ۹۹ درصد ترافیک در تهران است. این قطبیت ترافیک در تهران باعث شده که اگر شما در یکی از استان‌های جنوبی یا غربی باشید و بخواهید در همان استان یا با استان مجاور، حتی روی یک پلتفرم داخلی ارتباط برقرار کنید، این ترافیک باید تا تهران بیاید و برگردد. این موضوع باعث اشغال شبکه می‌شود و شبکه به ناچار ترافیک زیادی را متحمل می‌شود.

* چطور می‌شود این مشکل را حل کرد؟

برای این موضوع یک برنامه ویژه داریم که در راستای مرکززدایی از ترافیک عملیاتی خواهد شد. این وضعیت فعلی توزیع ترافیک هم از لحاظ پدافند غیرعامل و هم به لحاظ پیوست فنی مطلوب نیست و همین الان همکاران در تلاشند تا ۲مورد از IXP‌ها را در مشهد و تبریز زیر بار ببرند. همچنین اقدامات دیگری در دست اجراست تا بتوانیم توزیع ترافیک در سطح کشور داشته باشیم تا این قطبیت ترافیک در تهران تا حدود زیادی از بین برود. در صورتی که این اتفاق بیفتد، شاهد افزایش کیفیت اینترنت هم خواهیم بود؛ چون وقتی همه اطلاعات به سمت تهران می‌آید، لینک‌ها اشباع می‌شوند.

* کار‌های مثبتی هم بوده که در دوره قبل صورت گرفته و به نظرتان مهم بوده باشد؟

در حوزه ارتباطات یکی از کار‌های خوبی که در گذشته انجام شده، توسعه ارتباطات روستاهاست. من زمانی که کار را تحویل گرفتم حدود ۸۲درصد روستا‌ها دارای ارتباطات پایدار بودند. البته ما فکر می‌کردیم که ۹۰ درصد روستا‌ها تحت پوشش ارتباطات پایدار هستند، اما وقتی آمار‌های دقیق‌تر را گرفتیم، متوجه شدیم که همان ۸۱تا ۸۲درصد است. این چیزی بوده که در قانون برنامه ششم توسعه به وزارت ارتباطات تکلیف شده بود که تا پایان برنامه ششم (پایان امسال) این ۸۰درصد محقق شود که شد. اما با وجود تلاش همکارانم طی ۶ ماه گذشته، هنوز حدود ۶هزار روستای بالای ۲۰ خانوار از ارتباطات پایدار محروم هستند. از این تعداد، حدود ۳ هزار روستا به هیچ شکل دسترسی به شبکه ندارند و ۳ هزار روستای دیگر ارتباطات ناپایدار دارند. کار بزرگی در گذشته انجام شده، اما بخش سخت کار باقی مانده است؛ چراکه روستا‌های باقیمانده، روستا‌های دورافتاده و صعب‌العبور هستند.

* در حوزه استارت‌آپ‌ها و اکوسیستم فناوری اوضاع را چطور می‌بینید؟

در حوزه فناوری اطلاعات اتفاقات خوبی را طی سال‌های گذشته شاهد بودیم. همین الان هم درایور

اصلی این فضا بخش خصوصی است که سکو‌های خدمات‌رسان متعددی را طی این چند سال در کشور راه‌اندازی کرده است. به لطف تلاش و مجاهدت جوانان، ما از بسیاری از پلتفرم‌های خارجی بی‌نیاز شدیم؛ به عنوان مثال در حوزه حمل‌و‌نقل و خرید کالا نیاز مردم برطرف شده و گروهی از مردم حتی نام مشابه‌های خارجی را هم نمی‌دانند. با این حال، در همین حوزه با وجود ظرفیت‌های زیادی که وجود داشته و ما نشان دادیم که می‌توانیم سکو‌هایی داشته باشیم که اکنون چند ده میلیون کاربر دارد، در حوزه شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های اجتماعی که مهم هم هستند، خوب ندرخشیدیم. در واقع ظرفیت بالقوه‌ای را که در سایر حوزه‌ها وجود داشت به درستی به خدمت نگرفتیم تا بتوانیم نیاز کشور را برطرف کنیم و الان متأسفانه نیاز کشور به وسیله شبکه‌های اجتماعی خارجی پاسخ داده می‌شود. این موضوع در بلندمدت، اتفاق خوبی نیست. ما ظرفیت‌های بسیار خوبی در کشور داریم و باید آن‌ها را توانمند کنیم تا مزیت‌های نسبی را برای مردم فراهم کنیم.

* درباره دولت الکترونیک و بحث شفافیت، اوضاع را طی این ماه‌هایی که به وزارت ارتباطات آمدید، چطور دیدید؟ چون با وجود کار‌های صورت گرفته مردم همچنان درگیر مراجعه به سازمان‌ها و نهاد‌ها هستند.

دولت الکترونیک واقعا یکی از موضوعات مهمی بوده که جا داشت در حوزه آی‌تی طی سال‌های اخیر بیشتر به آن پرداخته شود. وزارت ارتباطات به واسطه شورای اجرایی فناوری اطلاعات در این حوزه نقش دارد و البته بقیه دستگاه‌ها هم باید پای کار بیایند؛ هرچند راهبری کار با شورای اجرایی است که رئیس آن، رئیس‌جمهوری و نایب رئیس آن وزیر ارتباطات است. باوجود همه تلاش‌هایی که صورت گرفته، به ویژه طی ۲ سال گذشته که با شیوع ویروس کرونا مقارن شد، اما همچنان عقب هستیم. دولت الکترونیک مربوط به کل دولت و نه صرفا وزارت ارتباطات است؛ اگرچه وزارت ارتباطات هماهنگ‌کننده و راهبر است. در این حوزه هم ضعف جدی وجود دارد و به اعتقاد من شاید فقط بین ۲۰تا ۲۵ درصد از خدمات اکنون به صورت الکترونیکی ارائه می‌شود. اگر بخواهیم خدمات هوشمند را به این را معنا که مردم به هیچ عنوان نیاز به حضور فیزیکی در سازمان‌ها و ادارات نداشته باشند، حساب کنیم، شاید کمتر از ۱۵ درصد از خدمت، این ویژگی را دارند. این وضعیت شایسته جمهوری اسلامی نیست. به همین خاطر برنامه‌های متعددی را پیش‌بینی کرده‌ایم. در روز دوشنبه ۱۶ اسفند سال گذشته (۱۴۰۰) هم در مجلس مصوب شد و همه دستگاه‌ها مکلف شده‌اند تا شهریور ۱۴۰۱ پنجره واحد خدمات خود را به شکلی راه‌اندازی کنند که یک سوم خدمات خود را به صورت غیرحضوری و کاملا آنلاین ارائه دهند؛ بنابراین ما ظرف ۳ سال می‌توانیم همه خدمات دولتی را بر بستر یک پلتفرم واحد ارائه دهیم؛ یعنی مردم یک بار احراز هویت شوند، یک بار وارد سامانه شوند و سپس به همه خدماتی که الکترونیک شده دسترسی پیدا کنند. در واقع دیگر لازم نیست که برای هر خدمت دوباره احراز هویت شوند یا یک رمز مشخص برای هر سامانه داشته باشند. ما فاز اول پنجره ملی خدمات هوشمدن دولت را در اردیبهشت ۱۴۰۱ با چند دستگاه راه‌اندازی خواهیم کرد. البته قانون‌گذار در قانون بودجه ۱۴۰۱ تا دی ماه به ما فرصت داده، اما ما از الان شروع کرده‌ایم و ان‌شاء‌الله در اردیبهشت فاز اول را راه‌اندازی خواهیم کرد و به مرور تکمیل خواهد شد.

* چند روز قبل شاهد پرتاب موفق ماهواره نور ۲ و قرار گرفتن آن مدار لئو بودیم. اوضاع ما در حوزه فضایی طی سال‌های اخیر چطور پیش رفته است و چه کار‌هایی را مدنظر دارید؟

در بخش فضایی کشور با همه زحماتی که در ۱۰ سال گذشته کشیده شده، با حداکثر ظرفیت کار انجام نشده است. نشانه آن هم این است که بازیگران اصلی این حوزه طی این ۱۰ سال کمتر به طور سازمانی دور هم جمع شده‌اند. شاید به طور غیررسمی و دوستانه جلساتی گذاشته باشند، اما رسما دور یک میز جمع نشده بودند که برنامه‌ریزی و هدفگذاری کنند و با هم جلو بروند. اتفاقی که اخیرا افتاد، این بود که برای نخستین بار بعد از ۱۰ تا ۱۱ سال جلسه شورای عالی فضایی را ۳ ماه پیش به ریاست رئیس‌جمهور تشکیل دادیم و ایشان حدود ۶ ساعت برای جلسه و بازدید از توانمندی‌ها و دستاورد‌های این حوزه وقت گذاشت. رئیس‌جمهور مسئولیت را برعهده گرفت و دستورات بسیار مهمی را در این جلسه صادر کرد و همچنین مصوباتی بسیار جدی داشتیم که یکی از آن‌ها تثبیت لایه مدار پایین (LEO) بود که به معنای دستیابی به توانمندی قرار دادن ماهواره در مدار‌های زیر ۵۰۰ کیلومتر است. همانطور که اشاره کردید همین چند روز پیش هم شاهد بودیم ماهواره نور ۲ با موفقیت در مدار قرار گرفت. تلاش‌های دیگری هم در حال انجام است که نتایج آن را مردم عزیز خواهند دید. اما آنچه مهم است این است که با وجود ظرفیت‌های خوب از جمله بهره‌مندی از دانشمندان و متخصصان و بومی شدن دانش ماهواره و ماهواره بر، به خاطر مسائلی که در گذشته وجود داشت، این حوزه جدی گرفته نشده بود. عزم و اراده دولت سیزدهم این است که حوزه فضایی را جدی بگیرد، جلسات شورای عالی فضایی را تشکیل دهد و با قدرت ظرفیت‌های بالقوه در این حوزه را فعال کند. حوزه فضایی، دیگر صرفا یک حوزه اقتدار آفرین نیست و یک حوزه راهبردی و کاربردی است که به زندگی مردم گره خورده است. همین الان اگر یک ماهواره کار نکند، بخش قابل‌توجهی از زندگی مردم دچار مشکل می‌شود. ما الان در فهرست ۱۰ کشوری هستیم که هم می‌توانیم ماهواره بسازیم و هم می‌توانیم ماهواره برداشته باشیم. اگرچه الان در لایه لئو هستیم، اما به فضل الهی با برنامه‌ریزی‌هایی که صورت گرفته به لایه‌های بالاتر هم دست خواهیم یافت.